Οι παρεμβάσεις στην Αθήνα, ο αρνητισμός και η Πανεπιστημίου

Οι παρεμβάσεις στην Αθήνα, ο αρνητισμός και η Πανεπιστημίου

4' 6" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

​​Μια από τις εγγενείς παθογένειες της ελληνικής πραγματικότητας είναι ο αρνητισμός. Οπως έγραφε ο Πάσχος Μανδραβέλης: «Οχι» και ας είναι ό,τι να ’ναι. Ετσι, χρόνια και χρόνια τώρα, στον βωμό του περιώνυμου πολιτικού κόστους θυσιάζεται συστηματικά κάθε βελτιωτικό όραμα και κάθε μακροχρόνια δράση, εφόσον ο ορίζοντας της πολιτικής βούλησης εξικνείται, κατά μέγιστο, μέχρι το τέλος της εκάστοτε κοινοβουλευτικής περιόδου. Πλην όμως τα μεγάλα και τα μεγαλόπνοα έργα χρειάζονται πολύ περισσότερο χρόνο για τη μελέτη και για την πραγμάτωσή τους. Ενα από τα ζημιογόνα συνεπακόλουθα αυτής της τακτικής, δηλαδή της ατολμίας, της αναβλητικότητας και της χρονοτριβής είναι η θλιβερή υστέρηση των ελληνικών πραγμάτων ως προς τα συμβαίνοντα σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Ενα χτυπητό παράδειγμα της ελληνικής κακομοιριάς αποτελεί η παρέμβαση στην οδό Πανεπιστημίου, η οποία μαζί με την παρέμβαση στο Φαληρικό Μέτωπο έμπλεξε στα γρανάζια της ελληνικής και ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας.

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τα αυτοκίνητα άρχισαν να καταλαμβάνουν τα κέντρα των πόλεων. Σύντομα κατέστη σαφές ότι η εξέλιξη θα ήταν στραγγαλιστική, ιδιαίτερα στα ιστορικά κέντρα των πόλεων με τους στενούς δρόμους, εφόσον η ραγδαία αύξηση των οχημάτων αποδείχθηκε αναπόφευκτη. Το αργότερο από τη δεκαετία 1960-70 και μετά η στρατηγική για την αντιμετώπιση της πλημμυρίδας των τετράτροχων ήταν παντού απλή και απόλυτη: πόλεμος στα αυτοκίνητα και προτεραιότητα στα ΜΜΜ. Βέβαια η μετάβαση από τη θεωρία και τις προτάσεις στην πράξη και στην εφαρμογή των μέτρων δεν αποτελεί ούτε απλό ούτε βραχυπρόθεσμο εγχείρημα. Αλλωστε και εκεί προκλήθηκαν λαϊκές αντιδράσεις, εφόσον ο προσφιλής συβαριτισμός είναι πιο γλυκός από τις όποιες νεωτεριστικές ανατροπές. Ειδικότερα, η στρατηγική διεθνώς προέβλεπε κάθε είδους αποθάρρυνση της εισόδου των αυτοκινήτων στα κέντρα των πόλεων. Π.χ., μετά τον Πόλεμο υποστηριζόταν με διάφορα κίνητρα η ανέγερση πολυώροφων υπέργειων ή υπογείων εγκαταστάσεων στάθμευσης αυτοκινήτων. Σύντομα όμως έγινε κατανοητό ότι η διευκόλυνση στάθμευσης προσείλκυε νέα κύματα αυτοκινήτων στα κέντρα, οπότε άρχισε η αντίθετη τάση, δηλαδή η προσπάθεια απομάκρυνσης των χώρων στάθμευσης.

Ετσι, στις ευρωπαϊκές πόλεις οι εν λόγω παρεμβάσεις έχουν πετύχει. Το περιβάλλον αναβαθμίζεται, η γη αξιοποιείται, τόσο το εμπόριο όσο και η κατοικία αποκτούν νέα ελκυστικότητα, ενώ η άσφαλτος δίνει τη θέση της στους πεζόδρομους. Εξάλλου και η διαμπερής κυκλοφορία στα κέντρα των πόλεων είτε στραγγαλίζεται εντελώς είτε επιβαρύνεται με διάφορα εμπόδια, ώστε να αποθαρρύνονται οι οδηγοί. Ενα τέτοιο παράδειγμα λειτουργεί με μεγάλη επιτυχία στην Πλάκα της Αθήνας, όπου η διαμπερής κυκλοφορία αποτελεί μια μικρή περιπέτεια.

Μια δεκαετία μετά την παρέμβαση στην Πλάκα, ο Δήμος Αθηναίων ανέθεσε και παρέλαβε τη μεγάλη πολεοδομική έρευνα για τον προγραμματισμό της αναβάθμισης του Εμπορικού Τριγώνου του κέντρου της Αθήνας. Η έρευνα ανέλυε διεξοδικά τα «ανησυχητικά δείγματα αρρυθμίας» στο αθηναϊκό κέντρο και προμήνυε με αξιόπιστες προβολές στο μέλλον τη συνεχή επιδείνωσή τους. Οι δύο δεκαετίες που πέρασαν από το 1990 μέχρι σήμερα όχι μόνο επιβεβαίωσαν τις ζοφερές προβλέψεις της τότε έρευνας, αλλά προκάλεσαν στον αθηναϊκό κέντρο τη θλιβερή εικόνα της οικονομικής, κοινωνικής και φυλετικής υποβάθμισης με τα δυστυχή εξαρτημένα άτομα και με τους εξαθλιωμένους οικονομικούς μετανάστες να σέρνονται αβοήθητοι γύρω από την Ομόνοια. Η έρευνα κατέληγε σε λεπτομερείς τεκμηριωμένες και –όπως δείχνει η εμπειρία του εξωτερικού– εφικτές προτάσεις, οι οποίες έκτοτε αναπαύονται ξεχασμένες στα δημοτικά και κυβερνητικά ερμάρια. Πλην όμως οι προτάσεις δεν ευδοκιμούν με αόριστες εξαγγελίες και σπασμωδικά μέτρα, κυρίως δε όταν δεν προωθείται η εφαρμογή τους αλλά αναβάλλεται συνεχώς. Η επιδείνωση των αθηναϊκών προβλημάτων οφείλεται κατά κύριο λόγο στην απραγία της πολιτείας λόγω του φόβου της ανάληψης πρωτοβουλιών, οπότε συνεχίζεται ο φαύλος κύκλος της υποβάθμισης και της στείρας μελετολαγνείας, η οποία κάποτε φτάνει και σε υπερβολές, π.χ. για μια παρέμβαση στο κέντρο της Αθήνας, πρέπει να προηγηθεί η πολεοδομική μελέτη για όλο τον δήμο, αφού έχει προηγηθεί το Ρυθμιστικό Σχέδιο όλης της Αττικής, έχει προηγηθεί το εθνικό χωροταξικό όλης της Ελλάδας και ίσως να πρέπει να προηγηθεί και το χωροταξικό όλης της Νότιας Βαλκανικής. Χωρίς να παραβλέπονται οι άλλοι πολιτιστικοί, οικονομικοί ή αρχιτεκτονικοί παράγοντες, η αναβάθμιση του νοσούντος αθηναϊκού κέντρου πρέπει να στηριχτεί στην κυκλοφοριακή εξισορρόπηση αλλά και στη συστηματική επαναπροσέλκυση κατοίκων.

Η έρευνα του 1990 εξέταζε το κέντρο, το οποίο τότε διέθετε πλημμελείς συγκοινωνιακές εξυπηρετήσεις. Σήμερα η πραγματικότητα είναι ασύγκριτα καλύτερη. Το κέντρο διαθέτει τρεις διπλούς σταθμούς υπογείων ΜΜΜ. Βέβαια, για τις όποιες παρεμβάσεις προαπαιτείται ισχυρή πολιτική βούληση για τη λυσιτελή συζήτηση των όποιων βελτιωτικών προτάσεων και των τυχόν αρχικών αντιδράσεων.

Συμπερασματικά, η επιχειρούμενη παρέμβαση της Πανεπιστημίου και η ανασυγκρότηση του αθηναϊκού κέντρου από την οδό Διονυσίου Αρεοπαγίτου μέχρι το Αρχαιολογικό Μουσείο και τις γύρω περιοχές θα έπρεπε να πραγματωθούν χωρίς ατέρμονες αμφιταλαντεύσεις. Η πρωτεύουσα του ελληνισμού αξίζει μια αντάξια τύχη του παρελθόντος της και όχι την παραπομπή στις καλένδες του ολέθριου πολιτικού κόστους. Οπως έγραφε το 1838 ο συντάκτης του ισχύοντος πολεοδομικού σχεδίου (1834) του αθηναϊκού κέντρου, Λέο φον Κλέντσε, μέγας αρχιτέκτων του ευρωπαϊκού κλασικισμού: «Ενα έργο στην Αθήνα αποτελεί μια ευρωπαϊκή υπόθεση τέχνης για την οποία κανείς είναι υπόλογος κατά κάποιον τρόπο απέναντι σε όλη την Ευρώπη». Η σημερινή Αθήνα παραμένει υπόλογη για έργα και για παρεμβάσεις απέναντι στο νεώτερο παρελθόν και το άμεσο μέλλον της.

* Ο κ. Γιάννης Μιχαήλ, είναι αρχιτέκτων-πολεοδόμος.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή