Λίγα αρχιτεκτονικά γραφεία στην Ελλάδα μπορούν να υπερηφανευτούν για τον όγκο δουλειάς που έχει να επιδείξει αυτή την εποχή ο επικεφαλής του «doxiadis+», Θωμάς Δοξιάδης. Είναι οπωσδήποτε κατάκτηση αλλά και το επιστέγασμα μιας 25χρονης διαδρομής που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του ’90 στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Χάρβαρντ και τον έφερε σήμερα επίλεκτο μέλος της νεότερης ελληνικής αρχιτεκτονικής σκηνής, με αιχμή την εξειδίκευσή του στην Αρχιτεκτονική Τοπίου.
Από αυτήν την άποψη, η υπογραφή του Θωμά Δοξιάδη έχει διεκδικήσει μια ουσιαστική (και καθόλου αυτάρεσκη) αυτονομία, υπερασπίζεται μια ολόκληρη φιλοσοφία σχέσης δομημένου περιβάλλοντος και τοπίου, διυλίζεται, δε, μέσα από πολύ πιο προσωπικά κανάλια μιας καλά επεξεργασμένης ευαισθησίας που εκβάλλει σε ανοιχτούς ορίζοντες.
Την Τετάρτη 11 Μαρτίου ο Θωμάς Δοξιάδης θα μιλήσει για την Αθήνα. Ο τίτλος της ομιλίας («Χάνοντας την Εδέμ») ακούγεται ελαφρώς πεσιμιστικός, αλλά όσοι γνωρίζουν τον Θωμά Δοξιάδη ξέρουν ότι διακρίνεται από έναν εποικοδομητικό ρεαλισμό. Ο ίδιος πιστεύει ότι το βασικό πρόβλημα της Αθήνας είναι η κακή ποιότητα του ίδιου του αστικού ιστού και της πλειονότητας του δημόσιου χώρου που είναι το οδικό μας δίκτυο. «Το 30% της πόλης είναι δημόσιος χώρος και 90% από αυτόν καταλαμβάνεται από το αυτοκίνητο. Οι πόλεις μας έχουν γίνει τεράστια υπαίθρια πάρκινγκ. Λείπει το καλό πεζοδρόμιο, τα μεγάλα δέντρα στους δρόμους, τα εκτεταμένα δίκτυα πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων, η λειτουργική σύνδεση της κάθε πλατείας με τη γειτονιά της. Λείπουν όμως και οι “πράσινες υποδομές”, τα φυσικά εκείνα στοιχεία που παρέχουν πολύτιμες υπηρεσίες στην πόλη. Τέτοια είναι π.χ. τα υγιή ρέματα, που μειώνουν τις πλημμύρες, βοηθούν το μικροκλίμα, ομορφαίνουν την πόλη, μεταφέρουν ζωή. Καιρός να τα αναστήσουμε».
Διαχείριση του πρασίνου
Οι επισημάνσεις του με οδηγούν να τον ρωτήσω αν πιστεύει ότι έχουμε υπερτιμήσει στην Αθήνα την έλλειψη μεγάλων, μητροπολιτικών χώρων πρασίνου. «Το πρόβλημα της Αθήνας είναι κατά τη γνώμη μου πολύ περισσότερο ποιοτικό παρά ποσοτικό θέμα. Σημαντικό ρόλο έχει σε αυτό η μέτρια διαχείριση του υπάρχοντος “πράσινου αποθέματος”. Η διαχείριση δεν είναι τόσο “σέξι” όσο η δημιουργία, αλλά ο επίμονος κηπουρός ξέρει ότι η συντήρηση είναι τελικά πιο σημαντική. Εδώ τίθεται και ένα καίριο θέμα πόρων. Δεν πρέπει να λέμε πλέον “πόσο κοστίζει το τάδε έργο”, αλλά “ως κοινωνία έχουμε τόσα χρήματα, πώς θα πιάσουν καλύτερα τόπο”. Θα πρέπει κατά τη γνώμη μου να επενδύσουμε στα πράγματα με τη μεγαλύτερη ωφέλεια ανά μονάδα κόστους. Τέτοια είναι π.χ. τα δέντρα, που αν φυτευτούν και συντηρηθούν σωστά, δίνουν τεράστια ωφέλεια για ελάχιστο κόστος».
Το πώς ένας Ελληνας «γλιστράει» από την αρχιτεκτονική στην αρχιτεκτονική τοπίου είναι μια ενδιαφέρουσα ιστορία. «Στα μέσα του Μάστερ Αρχιτεκτονικής στο Χάρβαρντ ανακάλυψα ότι κάποιοι στα διπλανά εργαστήρια έκαναν κάτι πολύ όμορφο που μου ήταν άγνωστο, κάτι που είχε να κάνει με τον χρόνο, τη ζωή και τις δυναμικές της φύσης. Μαγεύτηκα από την Αρχιτεκτονική Τοπίου όπως είχα μαγευτεί από την Αρχιτεκτονική, και έκτοτε συνδυάζω τα δύο σε μια πρακτική που διαθέτει τη μεθοδολογία και τη συνέπεια της αρχιτεκτονικής, με τους ανοιχτούς ορίζοντες και τη χρονική διάσταση του τοπίου».
Επομένως, ένας καλός κηποτέχνης μπορεί να είναι κι ένας καλός αρχιτέκτονας τοπίου; «Ο κηποτέχνης επικεντρώνεται περισσότερο στα φυτά, αλλά πρέπει να μπορεί να δει το σύνολο. Ο αρχιτέκτονας τοπίου αντιμετωπίζει το σύνολο, στο οποίο όμως αρκετές φορές τα φυτά παίζουν σημαντικότατο ρόλο. Υπάρχει αλληλεπικάλυψη στο αντικείμενο και αυτό σημαίνει ότι μπορείς να είσαι καλός και στα δύο. Ιδιαίτερα όταν η δημιουργικότητα είναι προϊόν ομαδικής δουλειάς, οπότε ο καθένας φέρνει τις δυνάμεις του στο τραπέζι».
Ανατρέχοντας στα έργα του, είναι σαφής μια φιλοσοφία ήπιων παρεμβάσεων, δημιουργικά συμβατή στο τοπικό οικοσύστημα.
Σε μια νέα καμπή
Ο Θωμάς Δοξιάδης πιστεύει ακράδαντα ότι βρισκόμαστε σε μια νέα καμπή στην ανθρώπινη εξέλιξη. «Η εποχή που μπορούσαμε να κυριαρχούμε στη φύση –συνήθως καταστροφικά– έχει περάσει. Η επιβίωσή μας πλέον θα εξαρτηθεί από τον βαθμό που θα μάθουμε να συνυπάρχουμε μαζί της, να πηγαίνουμε με τα νερά της (και τον αέρα της και το χώμα της και τα ζωντανά της). Χρειάζεται να ξαναβρούμε την αρμονία, κορυφαίο στόχο των αρχαίων. Οπως πάντα, δουλειά των δημιουργών είναι να δείχνουν τον δρόμο, να προάγουν την κατανόηση του προβλήματος και τις δυνατότητες λύσεων. Η δουλειά μας από την αρχή προτείνει λύσεις συμβίωσης –για παράδειγμα, του τουρισμού με τα παραδοσιακά τοπία– και γι’ αυτό έχει αναγνωριστεί διεθνώς. Με την ίδια ευαίσθητη και υπεύθυνη λογική καλούμαστε να μελετήσουμε καινοτόμα κτίρια, όπου η οικολογία δεν θα είναι δεύτερη σκέψη αλλά η ουσία του κτιρίου. Εδώ τα βήματα είναι πιο δύσκολα και αργά, αλλά σταθερά».
Ενα πάρκο γεννιέται στο Ελληνικό
Ο Θωμάς Δοξιάδης -και το γραφείο του- είναι ο Ελληνας «συνεργάτης» της εταιρείας διαμόρφωσης φυσικού περιβάλλοντος και αστικής ανάπλασης Melendrez, που θα συνεργαστεί με τη Lamda Development στη δημιουργία του μητροπολιτικού πάρκου του Ελληνικού.
Το πρότζεκτ, παρά τις αρχικές ανησυχίες που είχαν εκφραστεί, φαίνεται ότι τελικά θα προχωρήσει. «Ο Θωμάς Δοξιάδης μας δίνει μια πρώτη γεύση των σχεδιαζόμενων επεμβάσεων. «Το νέο πάρκο θα είναι έντονα ελληνικό, χρησιμοποιώντας εκτενώς τυπολογίες ελληνικών τοπίων. Θα είναι έντονα οικολογικό, βασιζόμενο σε ιθαγενή φυτά, σε ανακύκλωση υλικών, σε μείωση αναγκών άρδευσης και συντήρησης. Θα είναι διδακτικό, γιατί θα μας μαθαίνει να εκτιμούμε τη φύση και τις ομορφιές της Ελλάδας. Θα είναι διασκεδαστικό, καθώς θα έχει πληθώρα διαφορετικών πράσινων περιοχών και πληθώρα χρήσεων για όλες τις ηλικίες. Σε όλο το έργο ανάπλασης του Ελληνικού δουλεύουμε εντατικά, μαζί με έναν μεγάλο αριθμό ελληνικών μελετητικών γραφείων, για να γίνει το Ελληνικό αγαπημένος προορισμός των Αθηναίων αλλά και παράδειγμα διεθνώς».
Ο ίδιος πιστεύει ότι βασική ιδιομορφία του Ελληνικού έγκειται στο μοναδικό του μέγεθος, το οποίο αποτελεί ευκαιρία για να αποκτήσει η Αθήνα όχι ένα νέο πάρκο, νέα κτίρια ή νέα τοπόσημα, αλλά για μια συνολική αντιμετώπιση του χώρου σε επίπεδο μορφής και χρήσης που θα δώσει ένα νέο μοντέλο διαβίωσης και ανάπτυξης. «Για παράδειγμα, η ένταξη ελεύθερων χώρων και χώρων πρασίνου όχι μόνο στο πάρκο, αλλά σε όλες τις γειτονιές και σε όλες τις κλίμακες σχεδιασμού, θα αποτελέσει ένα νέο μοντέλο για την Ελλάδα, και σε κάποιο βαθμό και παγκόσμια. Υπάρχει και το μεγάλο στοίχημα ο χώρος να είναι τόσο μοναδικά καλός, που να αποτελέσει παγκόσμιο πόλο έλξης κατοίκων, επιχειρήσεων κ.λπ. και να βοηθήσει έτσι την οικονομία και την εξωστρέφεια της Αθήνας».
Ποιος είναι ο Θωμάς Δοξιάδης
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1970. Προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές στο Χάρβαρντ. Διετέλεσε βοηθός καθηγητή στο Harvard University Graduate School of Design. Το 1999 επέστρεψε στην Ελλάδα όπου εργάστηκε στην Οργανωτική Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004 ως υπεύθυνος για θέματα πρασίνου και διευθυντής τομέα Εικόνας της Πόλης. Συγχρόνως διετέλεσε σύμβουλος του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας (1999-2001). Από το 2003 έως το 2007 δίδαξε ως εντεταλμένος λέκτορας σε θέματα τοπίου. Από το 1999 διατηρεί το μελετητικό γραφείο «doxiadis+», το οποίο πραγματεύεται την αρχιτεκτονική και την αρχιτεκτονική τοπίου στη βάση του περιβαλλοντικού σχεδιασμού και της οικολογίας τοπίου. Πρώτο βραβείο στον διεθνή διαγωνισμό διαμόρφωσης της εισόδου του νέου Μουσείου Ακρόπολης και το Architectural Review Emerging Architecture Awards (Commendation).
Κύκλος διαλέξεων CFCOMPANY, 11/03, 7.30 μ.μ., «Εβδομος», Καρ. Σερβίας 4, Σύνταγμα, προκράτηση θέσεων στο 2109229467, 10 π.μ.-2 μ.μ.