Το Σάββατο 10 Οκτωβρίου, με την ευκαιρία της έκδοσης του βιβλίου του Δ. Φιλιππίδη «Κωνσταντίνος Α. Δοξιάδης 1913-1915 – Αναφορά στον Ιππόδαμο», που κυκλοφόρησε την άνοιξη που μας πέρασε από τις εκδόσεις Μέλισσα, ο Νίκος Βατόπουλος τονίζει την αύξηση του ερευνητικού ενδιαφέροντος για το έργο του πρωτοπόρου Eλληνα πολεοδόμου Κωνσταντίνου Δοξιάδη.
Πράγματι, τρία μεγάλα βιβλία για τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη, τα βιβλία του Δημήτρη Φιλιππίδη, του Α. Κύρτση, το «Κωνσταντίνος Δοξιάδης – Κείμενα Σχέδια Οικισμοί», Ικαρος 2006, και «Κωνσταντίνος Δοξιάδης και το συλλογικό έργο του», εκδ. ΤΕΕ 2009, δεν είναι κάτι συνηθισμένο. Και αναμφισβήτητα μαρτυρά τη δυναμική του ονόματος και της εν γένει προσωπικότητας του Κωνσταντίνου Δοξιάδη. Παράλληλα όμως, σημειώνει ο Δ. Φιλιππίδης, μαρτυρά την ανεπανάληπτη αξία του Αρχείου που διασώθηκε με ιδιαίτερη φροντίδα από την οικογένειά του και εναπόκειται σήμερα στο Μουσείο Μπενάκη.
Ταυτόχρονα καθιστά ολοφάνερη τη σημασία των αρχείων γενικότερα και των αρχείων αρχιτεκτονικής ειδικότερα.
Το 2015 συμπληρώνονται 20 χρόνια των Αρχείων Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη, που στεγάζονται στο κτίριο της οδού Πειραιώς στον 1ο όροφο, απέναντι από το Αρχείο Δοξιάδη που παραχωρήθηκε στο Μουσείο.
Είναι εξαιρετικά ευχάριστο να παρακολουθεί κανείς πώς αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των ερευνητών που επισκέπτονται καθημερινά τα ΑΝΑ: πανεπιστημιακοί, ερευνητές, υποψήφιοι διδάκτορες, αρχιτέκτονες και πολιτικοί μηχανικοί, δημοσιογράφοι, προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές και όχι μόνο, για να ψάξουν να μελετήσουν και να ερευνήσουν το πολύ πλούσιο υλικό τους αλλά και για να βοηθήσουν εθελοντικά στην ταξινόμησή τους.
Οπως παρατηρεί ο Δ. Φιλιππίδης για το Αρχείο Δοξιάδη: «Περισσότερο από κάθε άλλου είδους πηγή, το αρχείο αποτελεί το άμεσο χωρίς διαμεσολάβηση άλλης μαρτυρίας αναντικατάστατο εργαλείο της ζωής και του έργου του αρχιτέκτονα, του κάθε αρχιτέκτονα.
Δεν ισχυρίζομαι ότι η μελέτη των τεκμηρίων είναι πάντα αντικειμενική και αληθινή. Αλλωστε τόσο ο ερευνητής όσο και ο ίδιος ο δημιουργός έχει τη δική του προσωπικότητα και όχι σπάνια και ο ένας κι ο άλλος, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα, εκφράζουν άποψη υποκειμενική.
Οσο όμως μελετάς έναν δημιουργό τόσο ταυτίζεσαι άθελά σου μαζί του, κάτι που σε βοηθά, αν βέβαια είσαι καλοπροαίρετος και έντιμος (και γιατί να μην είσαι), να ταυτίζεσαι μαζί του και τον κατανοείς καλύτερα.
Πολύ περισσότερο βέβαια αν εκτός από σχέδια το αρχείο περιλαμβάνει και γραπτό υλικό (κείμενα του ιδίου ή αλληλογραφία) φωτογραφίες, έντυπα, κ.λπ.» (Ο Φιλιππίδης ήταν τυχερός, το αρχείο Δοξιάδη είναι ένα τέτοιο αρχείο.)
Αντίστοιχα όμως αρχεία είναι και του Δ. Πικιώνη, του Γιάννη Δεσποτόπουλου, του Ισαάκ Σαπόρτα, κ.ά. και δεν είναι πράγματι περίεργο που μια σειρά από εκδηλώσεις-ημερίδες-συνέδρια- -διαλέξεις, κ.λπ. έχουν ήδη πραγματοποιηθεί για τους παραπάνω και ότι σύντομα περιμένουμε ανακοινώσεις, δημοσιεύσεις και διδακτορικά να κυκλοφορήσουν, ενώ ήδη έχουν δει το φως μικρότερες ή μεγαλύτερες μονογραφίες για τον Λ. Καυταντζόγλου, τον Αλ. Νικολούδη, τον Δ. Πικιώνη, τον Ν. Ζουμπουλίδη, τον Νίκο Μητσάκη, τον Εμμ. Βουρέκα, τον Χαρ. Σφαέλλο, τον Κλέωνα Κραντονέλλη, τον Ανδρέα Συμεών κ.ά.
Νέα στοιχεία προκύπτουν καθημερινά από την έρευνα των αρχείων που κάποιες φορές όχι μόνο συμπληρώνουν τα υπάρχοντα στοιχεία ή τα διορθώνουν αλλά και τα ανατρέπουν.
Η νεοελληνική αρχιτεκτονική αρχίζει να απασχολεί όχι μόνο την ελληνική αλλά και τη ξένη βιβλιογραφία και συχνά οι συγκρίσεις είναι ιδιαίτερα θετικές για τη χώρα μας και το αρχιτεκτονικό δυναμικό της.
* Η κ. Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη είναι ομότιμη καθηγήτρια ΕΜΠ.