Είκοσιτεσσερις ώρες μετά τις επιθέσεις, κατά τη διάρκεια του μεσημεριανού διαλείμματος, έξω από τον «αστερία» του Berlaymont, του κεντρικού κτιρίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η σιωπή είναι ανατριχιαστική. Σε ένα από τα πλέον πολυσύχναστα και πολύβουα σημεία της πόλης περισσότεροι από 300 άνθρωποι δίνουμε, μάλλον αμήχανα, το «παρών» στο λεπτό της σιγής στη μνήμη των θυμάτων. Μοιάζει, όμως, σαν να συμμετέχουμε παράλληλα σε μία ιδιότυπη ομαδική ενδοσκόπηση για το μέλλον της πόλης και για το μέλλον μας στην πόλη.
Πώς θα είναι η ζωή στις Βρυξέλλες μετά τις 22 Μαρτίου, ημερομηνία που από πολλούς αναλυτές χαρακτηρίστηκε ως η 11η Σεπτεμβρίου της Ευρώπης; Το ίδιο αναρωτιέται και η μεγαλύτερη εφημερίδα της χώρας, η Le Soir στο ειδικό αφιέρωμα που ακολούθησε τις επιθέσεις. Δεκαπέντε ειδικοί αποφαίνονται πως το στοίχημα για τις Βρυξέλλες είναι να κρατήσουν ζωντανό το «vivre ensemble», το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο ταυτότητας που διαθέτουν. Αυτή ακριβώς τη «συμβίωση» των διαφορετικών «φυλών» παρατηρεί αμέσως με ενδιαφέρον ακόμη κι ένας επισκέπτης της πόλης. Επειτα από τρία χρόνια, εδώ έχει γίνει συνήθεια να εγκαταλείπεις την ευρωπαϊκή γειτονιά και ύστερα από ένα λεπτό να διασχίζεις την αφρικανική συνοικία του Ματονγκέ. Μερικά μόνο βήματα σε μεταφέρουν από τα υπερτιμημένα εστιατόρια στα ταπεινά κουρεία που λειτουργούν και ως τόποι συνάντησης για τη μεγάλη αφρικανική κοινότητα της πόλης. Από τις αλυσίδες των σούπερ μάρκετ μία βόλτα στη Chausse de Wavre σου ανοίγει έναν μικρόκοσμο από συνοικιακά μαγαζιά που πωλούν πλαντέν, καρύδες και κάθε λογής εξωτικά προϊόντα.
Αντίστοιχες αντιθέσεις υπάρχουν και σε πολλές ακόμη γωνίες της πόλης. Στο κέντρο, για παράδειγμα, λίγα μετρά μετά την οδό Dansaert με τις περίφημες ανεξάρτητες μπουτίκ, το κανάλι λειτουργεί ως σύνορο με το Μόλενμπεκ που έγινε παγκοσμίως γνωστό ως «σφηκοφωλιά τζιχαντιστών». Προφανώς, αυτό το στερεότυπο που έχει αναπαραχθεί από πολλά ΜΜΕ διεθνώς δεν είναι αλήθεια. Ωστόσο, το Μόλενμπεκ συμβολίζει και αναδεικνύει τη μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουν όχι μόνο οι Βρυξέλλες αλλά και το Βέλγιο συνολικά. Αυτή της πραγματικής ενσωμάτωσης όλων αυτών των ετερόκλητων ως προς την εθνικότητα, τη θρησκεία, την κουλτούρα και το οικονομικό στάτους πληθυσμών. Η πολυδιάσπαση των εξουσιών –σε μία χώρα με 3 κοινότητες, 6 κοινοβούλια και σε μία πόλη με 19 δήμους– δεν επιτρέπει εν τέλει την εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για την ουσιαστική ώσμωση των διαφορετικών μικρο-κοινωνιών.
Αυτές οι έντονες αντιθέσεις όσο γοητευτικές είναι, άλλο τόσο εκρηκτικές μπορούν να αποβούν για μία πόλη περίπου ενός εκατομμυρίου κατοίκων που μοιάζει σε μέγεθος και αίσθηση με τη Θεσσαλονίκη, αλλά που ταυτόχρονα ζει σαν ευρωπαϊκή μητρόπολη, κουβαλώντας τα βάρη ενός κέντρου πολιτικής εξουσίας. Μπορούν στην πράξη οι Βρυξέλλες να επενδύσουν στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, στην καταπολέμηση της ανεργίας και στην απασχόληση στο Μόλενμπεκ, στο Σκάρμπεκ και στις υπόλοιπες προβληματικές γωνιές τους; Είναι σαφές πια πως δεν υπάρχει άλλος χώρος κάτω από το χαλί για να κρυφτούν αυτά τα ζητήματα.
Οι τελευταίες εβδομάδες υπήρξαν ιδιαίτερα ανήσυχες στις Βρυξέλλες. Ενώ η πόλη προσπαθεί να επουλώσει τις πληγές της, οι συνεχόμενες επιχειρήσεις της αστυνομίας κρατούν τα αντανακλαστικά των πολιτών σε συναγερμό. Το Καθολικό Πάσχα πέρασε με περιπολίες στρατιωτών στους δρόμους –μόνιμη προσθήκη στην καθημερινότητα της πόλης μετά την επίθεση στο Charlie Hebdo– και αστυνομικούς ελέγχους σε σταθμούς τρένων, σε εμπορικά καταστήματα, ακόμη και στους κινηματογράφους. Πώς θα μοιάζει η νέα κανονικότητα στις Βρυξέλλες; Θα νικήσει ο φόβος ή θα καταφέρει η πόλη να προστατέψει αυτή τη σπάνια «συμβίωση»; Η απάντηση σε αυτό το υπαρξιακό ερώτημα θα καθορίσει την επόμενη ημέρα στην «Bruxelles, ma belle», όπως λέει το ομώνυμο τραγούδι (1973) του Dick Annegarn που τις τελευταίες εβδομάδες γνωρίζει μία δεύτερη, viral νιότη.
*Ο κ. Μιχάλης Γουδής είναι δημοσιογράφος, υπεύθυνος Επικοινωνίας της Housing Europe, ευρωπαϊκής ομοσπονδίας για τη δημόσια, κοινωνική και συνεταιριστική στέγη.