Η φυσιογνωμία των ιστορικών πόλεων της Ελλάδας και η ιδιαίτερη εκείνη ατμόσφαιρα που μπορεί να γεννήσει συγκίνηση, απόλαυση, ενδιαφέρον, είναι κάτι που αντικειμενικά δεν είναι απολύτως μετρήσιμο ως μέγεθος. Είναι όμως απολύτως εξαρτημένο από την παρουσία ιστορικών κτισμάτων, σπιτιών με αρχιτεκτονική ή αισθητική αξία, θραύσματα ή σύνολα με αφηγηματική δύναμη. Αυτά τα σπίτια, ως συνέχεια μιας ιστορικής διαδρομής, είναι πολύτιμα και, φυσικά, αξίζουν προσπάθειες και κίνητρα για τη διατήρησή τους. Αλλωστε, μία όμορφη πόλη και επισκέπτες θα προσελκύσει και έσοδα θα συγκεντρώσει από τον τουρισμό. Οι ίδιοι οι δήμοι και κινήσεις πολιτών έπρεπε να έχουν προτάσεις.
Ενα σπίτι στα ιστορικά Γιαννιτσά του νομού Πέλλας φέρνει τη συζήτηση στο επίκεντρο αυτού του προβληματισμού, που αφορά δεκάδες μικρές και μεγάλες πόλεις της χώρας. Τα Γιαννιτσά έχουν πλούσια ιστορία, είναι δίπλα στην Πέλλα, προσελκύουν πολλούς τουρίστες από την Τουρκία λόγω του οθωμανικού παρελθόντος και έχουν όλες τις προϋποθέσεις να προβάλουν την πολιτιστική φυσιογνωμία τους. Τα λάθη του παρελθόντος πρέπει να γίνουν μάθημα. Ηταν αναμενόμενο να προκαλέσει απογοήτευση η πρόσφατη κατεδάφιση ενός ωραίου παλιού σπιτιού στην πόλη των Γιαννιτσών, από τα ελάχιστα που είχαν απομείνει. Βρισκόταν στην οδό Αλαρλή 13 στη συμβολή με την οδό Καπετάν Βάρδα, στην ανατολική πλευρά της πόλης. Την περίπτωση έφερε στη γνώση μας, με μια σειρά εξαιρετικών φωτογραφιών, ο εκπαιδευτικός κ. Ανέστης Χ. Βλαχόπουλος. «Ηταν –πλέον– ένα από τα ελάχιστα οικοδομήματα που έχουν απομείνει στα Γιαννιτσά και μαρτυρούν την πορεία τους στον χρόνο», μας λέει. «Εχω την αίσθηση ότι εδώ –στα Γιαννιτσά– έχει κυριολεκτικά αφανισθεί η ίδια η διαχρονία της πόλης. Από το ιστορικό τέμενος του Γαζή Αχμέτ Εβρενός (1417) με τον λίγο πιο πέρα Πύργο του ρολογιού (1753-1754) στο κέντρο της πόλης, μέχρι τις μέρες μας, ελαχιστότατα είναι τα κτίσματα που μας δίνουν την ιστορική συνέχεια».
Οπως μας λέει ο κ. Ανέστης Χ. Βλαχόπουλος, αρκετά αξιόλογα οικοδομήματα από την οθωμανική πόλη έχουν συντηρηθεί, αλλά η νεότερη πόλη, μετά το 1912, παρουσιάζει σημαντικά χάσματα. Μας υπενθυμίζει, επίσης, τις δύο πυρκαγιές, μία κατά τη μάχη των Γιαννιτσών από το ελληνικό πυροβολικό που κατέστρεψε το δυτικό τμήμα της πόλης –τουρκομαχαλά– και τα τουρκικά αρχεία και μία δεύτερη από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής και τους δωσίλογους συνεργάτες τους το 1944, που κατέστρεψε την κεντρική αγορά της πόλης, όπου ήταν και τα πιο αξιόλογα κτίρια, καθώς και τα ελληνικά αρχεία. Στοιχεία έχουν συγκεντρωθεί, όπως μας λέει ο κ. Ανέστης Χ. Βλαχόπουλος, από τον κ. Χριστάκη Ιωαννίδη, «γέννημα θρέμμα της πόλης, τέως προϊστάμενο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και πρόεδρο της ιστορικής και λαογραφικής εταιρείας Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος». Απογοητευτική η αποστροφή του κ. Ανέστη Χ. Βλαχόπουλου: «Πάντως αρκετά αξιόλογα κτίσματα είχαν διασωθεί –κυρίως στην περιοχή Βαρόσι γύρω από τη Μητρόπολη στο άνω και βόρειο τμήμα της πόλης–, αλλά έχουν πια κατεδαφισθεί. Τα ελαχίστως εναπομείναντα μετρούν τις στιγμές της ολοσχερούς κατάρρευσής τους…».
ΤΗΛΕΦΟΣ