Η μικροκλίμακα της «αρχιτεκτονικής της φιλοξενίας» παίζει καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση της τουριστικής ταυτότητας και στον επανακαθορισμό του brand «Αθήνα». Το αθηναϊκό τοπίο γίνεται προορισμός και η φιλοξενία αποδεικνύεται το μοναδικό σταθερό και εμπορεύσιμο επενδυτικό ελληνικό «προϊόν». Διατηρητέα κτίρια, παλιά νεοκλασικά ή και μοντέρνα συγκροτήματα του ’30, εγκαταλελειμμένα ή κενά, αλλάζουν χρήση, συντηρούνται και ανακαινίζονται. Με την προϋπόθεση της διατήρησης της ισορροπίας στον πολεοδομικό και κοινωνικό ιστό, τα ξενοδοχεία αναζωογονούν ολόκληρες γειτονιές του ιστορικού κέντρου πόλης. Εκσυγχρονίζουν το κτιριακό δυναμικό της, ανατέμνουν την ιστορία και μεταλλάσσουν την πορεία της. Ο τουρίστας, από φιλοξενούμενος γίνεται flâneur, ταξιδιώτης-πλάνης, προς αναζήτηση της αληθινής ταυτότητας της πόλης. Συγχρωτίζεται με τους μόνιμους κατοίκους. Εμπλουτίζει την καθημερινότητά τους. Η ώσμωση αυτή μεταλλάσσει την ανθρωπογεωγραφία της Αθήνας ενεργοποιώντας πολλαπλές δραστηριότητες που ακολουθούν την «τουριστική βιομηχανία».
«Τα μικρά αστικά ξενοδοχεία που εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να προσφέρουν τη γνωστή all-inclusive εμπειρία εντός τους, δίνουν τη δυνατότητα στον ταξιδιώτη να γίνει άμεσα και ενεργά μέρος της καθημερινότητας της πόλης που επισκέπτεται. Αυτό που προωθείται πια δεν είναι μια στεγνή παροχή υπηρεσιών ευεξίας ή η στείρα εμπειρία ενός theme-park, αλλά η διαπλοκή με την εντόπια ζωή. Mόνο έτσι επωφελούνται ουσιαστικά οικοδεσπότες και φιλοξενούμενοι», αναφέρουν ο Κώστας Βλαχογιάννης και ο Θάνος Μπαμπανέλος, οι αρχιτέκτονες που ανέλαβαν την υποδειγματική ανακαίνιση και αποκατάσταση του Zillers Athens Boutique Hotel. Το νέο αυτό κατάλυμα, ένα ακόμα κομψό θραύσμα της ξενοδοχειακής έκρηξης των τελευταίων χρόνων στο κέντρο της πόλης, βρίσκεται στην οδό Μητροπόλεως 54. Με φόντο την ανακαινισμένη Μητρόπολη Αθηνών, ο χώρος –πρώην κατοικία και ξενοδοχείο– άλλαξε ιδιοκτήτη, ανακαινίστηκε και στεγάζεται σ’ ένα από τα πολλά αθηναϊκά νεοκλασικά κτίρια που σχεδίασε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα ο Ερνέστος Τσίλλερ.
Με σεβασμό στην ιστορία του αρχιτεκτονικού αυτού μνημείου της νεότερης πολιτιστικής κληρονομιάς, οι αρχιτέκτονες συντηρούν το εξωτερικό κέλυφος του διατηρητέου και επεμβαίνουν χειρουργικά στο εσωτερικό διερευνώντας την εύθραυστη ισορροπία μεταξύ παλιού και νέου. «Το νέο οφείλει να συνέχεται με την αρχική συνθήκη, ταιριάζοντας στην εγγενή δομή του κτιρίου τις σύγχρονες απαιτήσεις που θα το διατηρήσουν ζωντανό». Ο σχεδιασμός του μετασχηματίζει τα ίχνη του παρελθόντος αφήνοντας ένα νέο χωρικό αποτύπωμα συμβατό με τις ανάγκες διαμονής του σύγχρονου ταξιδιώτη.
Οι αρχιτέκτονες τονίζουν πως αυτές οι ανάγκες είναι διαχρονικές: «η αλλαγή και η ελεύθερη εμβάπτιση σε νέα τοπία και ιστορίες. Ενα ευγενές ψηλοτάβανο δωμάτιο παλιού αθηναϊκού κτιρίου, στην καρδιά της πόλης, με θέα την Πλάκα και την Ακρόπολη ικανοποιεί αυτές τις ανάγκες εκ θέσεως. Η διάταξη του δωματίου εκμεταλλεύεται στο έπακρο τη θέση, αποκλίνοντας από τα στερεοτυπικά πρότυπα, ώστε να προσανατολίσει τις βασικές λειτουργίες ανάπαυσης, υγιεινής και προσωπικής δημιουργίας προς τη μοναδική θέα. Η εμπειρία του ταξιδιώτη δεν νοείται να αφορά ακόμα μία υπερεξοπλισμένη κατοικία σε σμίκρυνση αλλά ένα προσωρινό κατάλυμα εντός ενός αγνώστου περίγυρου, ενός ιστορικού κτιρίου, μιας νέας πόλης προς εξερεύνηση».
Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός αναδεικνύει τα ιδιαίτερα γεωμετρικά χαρακτηριστικά των υπνοδωματίων και διαμορφώνει, με ένα σύγχρονο αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο, τις νέες χωρικές επεμβάσεις. Οι εντυπωσιακές γύψινες διακοσμήσεις στις ψηλοτάβανες οροφές, τα στιλβωμένα ξύλινα δάπεδα, τα διάτρητα ξυλόγλυπτα διαχωριστικά και οι ψυχρές αποχρώσεις στην επίπλωση προσδίδουν δυναμική πολυτέλεια σε ένα εργονομικά σχεδιασμένο χώρο. «Ο απαραίτητος εξοπλισμός αρθρώνεται στη λογική των αυτόνομων και διακριτών στοιχείων: κουτιά και πετάσματα ελαφριάς και αναστρέψιμης κατασκευής τοποθετούνται ελεύθερα στο διαθέσιμο κενό χώρο. Αγγίζουν ελάχιστα το περίβλημα, το οποίο αφήνεται πλήρως αντιληπτό να αναδύει τη γοητεία ενός αθηναϊκού αστικού χώρου του 19ου αιώνα».
Το τριώροφο νεοκλασικό σχεδιάστηκε το 1895 από τον Τσίλλερ. Διαθέτει μόλις 10 δωμάτια και η σημασία που δίνουν οι αρχιτέκτονες στη μικροκλίμακα αποτυπώνεται σε όλες τις επιμέρους λεπτομέρειες. Δύο κατακόρυφες κινήσεις στο κέντρο του κτιρίου ενώνουν τον επιμήκη ολόλευκο χώρο υποδοχής με το δροσερό roof garden. Η παλιά ξύλινη σκάλα με τη ρευστή σκαλιστή κουπαστή αποκαθίσταται, ενώ ο φωταγωγός μεταμορφώνεται σε μια μεταλλική διάτρητη «σκαλωσιά» με γραμμικό φωτισμό. Οι αρχιτέκτονες τον επαναφέρουν «στην αρχική λειτουργία του, αυτή του φωτεινού αιθρίου, σε συνδυασμό πάντα με την αξιοποίησή του ως σημείο διαμοιρασμού της κίνησης του ξενοδοχείου. Το αποτέλεσμα είναι ένα ενιαίο κατακόρυφο, διαφανές lobby, ελαφρύ και διακριτό από το νεοκλασικό του δοχείο, που επιτρέπει στο φως να κατεβαίνει ώς την υποδοχή και τον φρέσκο αέρα να ανακυκλώνεται δημιουργώντας μια ευχάριστη συνθήκη».
Γοητευτικό, ιχνογράφημα που αφηγείται τις ρυθμικές εναλλαγές της παλιάς Αθήνας, το Zillers φυλλομετρά το παρόν και αναζητά μέσα από τον σύγχρονο σχεδιασμό τον νέο του ρόλο στον τουριστικό χάρτη της πρωτεύουσας. Τι το ιδιαίτερο κρύβει τελικά η Αθήνα; «Είναι μια πόλη που από τη μία υιοθέτησε ευχαρίστως τη μαζικότητα και αποδοτικότητα της νεωτερικής επιταγής, από την άλλη ελάχιστα τη μεγα-κλίμακά της – σε βαθμό ενεργής εναντίωσης. Το αποτέλεσμα είναι μια ιδιαίτερη μοντέρνα συνθήκη ζωής, όπου η συλλογικότητα δεν προωθείται σχεδιαστικά από-πάνω (εντυπωσιακές πλατείες, πάρκα, άξονες), αλλά προκύπτει τοπικά από την αθρόα, απρόβλεπτη και πυκνή διαπλοκή μικρών αυτόνομων οντοτήτων (δρόμοι, γειτονιές, μικρο-οικονομία). Αυτή η, άτακτη και κάπως ανέμελη, κοινωνική ζωή είναι εμφανής σε κάθε άνοιγμα, γωνιά, πεζόδρομο, τόπους που συναντά απρόσμενα κανείς διάσπαρτα τοποθετημένους στο λεκανοπέδιο» τονίζουν οι αρχιτέκτονες. Και συμπληρώνουν: «η Αθήνα έχει φυσικά και την τεράστια τύχη να είναι χτισμένη στην αρχή μιας πανέμορφης, έκθετης στον δυτικό ήλιο, παραλιακής διαδρομής που την ενώνει με το ακρωτήριο του Σουνίου».
Πράσινοι τοίχοι με θέα την Ακρόπολη
Η ταράτσα του κτιρίου είναι αυτή που χωρίς αμφιβολία μαγνητίζει. Ενα παρατηρητήριο της πόλης από ψηλά, με καταπληκτική θέα στο απόλυτο αθηναϊκό τοπόσημο. Το δώμα «βρίσκεται στην ευτυχή θέση να κοιτά απευθείας την Ακρόπολη. Παράλληλα παρατηρεί τη γειτονιά της Πλάκας, τον λόφο του Φιλοπάππου, τη Μητρόπολη με την πλατεία της, έναν πολυσύχναστο δρόμο και αρκετά σύγχρονα κτίρια. Μια εντυπωσιακά καλή άποψη της πόλης με τα σύμβολα και την πραγματικότητά της, τίθεται ως το μέγα, αδιαπραγμάτευτο σκηνικό ενός μικρού, τοπικού έργου –της εστίασης και ψυχαγωγίας– στο οποίο οι αμφιθεατρικά τοποθετημένοι συνδαιτυμόνες συμμετέχουν ως ένα εν δυνάμει σύνολο».
Το roof garden λειτουργεί ως καφέ και bar-restaurant επενδύοντας στις καθαρές γραμμές και στη γεωμετρία. Το βαθυπράσινο σκληρό μάρμαρο των πάγκων, το στιλπνό λευκό μαρμάρινο δάπεδο, ο σιδερένιος κινητός εξοπλισμός και οι γυμνές λάμπες συνθέτουν ένα λιτό σύγχρονο αστικό τοπίο. Εντούτοις, είναι οι δύο αντικριστοί πράσινοι φυτεμένοι τοίχοι που κλέβουν τις εντυπώσεις. Η συνθετική αυτή «ζωντανή» ιδέα της κατακόρυφης βλάστησης, εκτός από εικαστικό χαρακτήρα, συμβάλλει και στην ενεργειακή αναβάθμιση του κτιρίου. Ο σχεδιασμός των αειθαλών κάθετων κήπων σε πολλαπλούς τόνους του πράσινου, «μια διάσπαρτη πολυχρωμία» από φυτά που αντέχουν μια υδροπονική καλλιέργεια στο κέντρο της πόλης, στοιχειοθετούν βιώσιμα οικολογικά επαναλαμβανόμενα μοτίβα αστικής χλωρίδας. Το δώμα σχεδιάζεται βιοκλιματικά και αειφόρα αναπαράγοντας νέα αστικά οικοσυστήματα. «Πάντα υπήρξε σημαντικός ο βιοκλιματικός σχεδιασμός για την καλή διαβίωση στα κτίρια: ο σωστός προσανατολισμός, η σκίαση-ηλιασμός, ο αερισμός, η μόνωση. Οι πράσινοι τοίχοι του δώματος δημιουργούν ένα ευχάριστο μικροκλίμα το καλοκαίρι και φιλτράρουν τους ατμοσφαιρικούς ρύπους τον χειμώνα όταν ο χώρος είναι ημιυπαίθριος ή κλειστός αντίστοιχα. Το σημαντικότερο βέβαια, είναι ότι συμβάλλουν ως λειτουργία (φιλόξενη) και ως μορφή (αγκαλιά) στη συμμετοχική πρόθεση της κάτοψης».