Αν έχετε πολύ καιρό να περάσετε από τη Στοά της Οπερας, στην Ακαδημίας, θα δείτε ότι στη θέση της «Λέσχης του Δίσκου», που έκλεισε προ ετών, έχει ανοίξει το Kismet Shop. Αντικειμενικά, είναι θετικό ότι ο χώρος έχει αξιοποιηθεί γιατί αν περπατήσει κανείς τη Στοά από την Ιπποκράτους έως την Ακαδημίας, θα μείνει με μία αίσθηση πικρίας. Πολλά έχουν αλλάξει σε όλη την Αθήνα και η Στοά αυτή, ταυτισμένη επί σειρά δεκαετιών με την κλασική μουσική και τον κινηματογράφο «Οπερα», δεν θα μπορούσε να είναι εξαίρεση. Τρία καταστήματα κλασικής μουσικής έχουν απομείνει και συνεχίζουν με πείσμα. Και αν έχουν ένα πλεονέκτημα, που συχνά η ταχύτητα της εποχής προσπερνά, αυτό είναι η προσωποποιημένη εξυπηρέτηση, που γνωρίζουν καλά όσοι επιμένουν να αγοράζουν δίσκους κλασικής μουσικής σε αυτήν την παλιά (πλέον) αθηναϊκή αγορά. «Από την αρχή θεωρήθηκε πέρασμα», λέει ο Ηλίας Ποτουρίδης, υπεύθυνος του καταστήματος «Opera», που λειτουργεί στη Στοά από το 1983. «Εγινε η πιάτσα της μουσικής, εδώ ήξερες ότι θα βρεις πάντα αυτό που ψάχνεις».
Η αλλαγή στέγης της Εθνικής Λυρικής Σκηνής θα επηρεάσει πιθανώς το ύφος της περιοχής, αλλά μένει να δούμε ποιες χρήσεις θα εξυπηρετεί το Θέατρο «Ολύμπια». Η κατασκευή του, στα τέλη της δεκαετίας του 1950, συνδέθηκε έπειτα από λίγο με τη Στοά της Οπερας, σε μια εποχή (πριν από τη δικτατορία) που η Αθήνα είχε ανοδική τροχιά. Η πιάτσα των καταστημάτων κλασικής μουσικής, δίπλα στη Λυρική Σκηνή και σε απόλυτη γειτνίαση με τον κινηματογράφο «Οπερα» (και απέναντι στην «Ελλη» αλλά και δίπλα στην πανεπιστημιακή «Ιριδα»), είχε δημιουργήσει έναν ανέλπιστο πυρήνα πολιτισμού. «Επί δεκαετίες τον κυρίαρχο τόνο στη Στοά της Οπερας έδιναν τα δισκοπωλεία κλασικής μουσικής», λέει ο κριτικός μουσικής Νίκος Δοντάς. «Ο χαρακτήρας αυτός φθίνει καθώς τα δισκοπωλεία μειώθηκαν λόγω της οικονομικής κρίσης, της παρακμής του κέντρου της πόλης, αλλά και επειδή το νεότερο κοινό του youtube δεν αγοράζει δίσκους. Τα κενά που αναπληρώνονται, υποδέχονται νέες χρήσεις μη πολιτιστικού ενδιαφέροντος».
Η «Λέσχη του Δίσκου» είχε ηγεμονική θέση στον χώρο. «Η “Λέσχη” ήταν το κυρίαρχο μαγαζί αλλά ήταν άλλες οι εποχές, όταν οι εισαγωγές ήταν δύσκολες και όταν… δεν υπήρχε το amazon», λέει ο Αναστάσης Τσούφης, που διατηρεί το κατάστημα «Μουσική Προσφορά», που άνοιξε στη Στοά το 2007. Ο ίδιος, από 18 ετών στην αγορά, ήταν υπάλληλος στη Λέσχη έως το 1997 όταν αποφάσισε να ιδρύσει τη «Μουσική Προσφορά» αρχικά στην Κηφισιά (1997 – 2004). «Θυμάμαι ουρές έξω από τη Λέσχη», λέει. «Εκλεισε την πρώτη χρονιά της κρίσης». Σήμερα, τα τρία καταστήματα κλασικής μουσικής στη Στοά αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της μαζί με το κατάστημα φιλοτελισμού της Α. Παπαδούση, το κατάστημα με είδη καπνιστού, το παλαιοβιβλιοπωλείο και άλλα, που όλα μαζί συνθέτουν ακόμη μία αγορά.
«Ηταν δυσάρεστο το γεγονός του κλεισίματος της “Λέσχης του Δίσκου”, ενός ιστορικού καταστήματος», λέει από τη μεριά του ο Νίκος Στάμου, υπεύθυνος του καταστήματος Classical Disc Center και προσθέτει: «Παρά το γεγονός αυτό, τα ήδη υπάρχοντα καταστήματα απορρόφησαν την πελατεία με την ίδια θέρμη και ποιότητα εξυπηρέτησης». Οι περισσότεροι που συχνάζουν για να περιεργαστούν νέες αφίξεις στα καταστήματα κλασικής μουσικής είναι κατά κανόνα ώριμης ηλικίας ή/και συλλέκτες. «Εχουμε μεγάλο πελατολόγιο και πολλούς συλλέκτες», λέει ο Ηλίας Ποτουρίδης που ξεκίνησε ως υπάλληλος στη «Φιλοδίσκ» το 1967. « Ο κόσμος όμως αλλάζει και τα πράγματα δεν είναι ρόδινα. Η πτώση στην κλασική μουσική είναι παγκόσμια τάση».
Περισσότερο αισιόδοξος είναι ο Νίκος Στάμου, που πιστεύει ότι «αφού άντεξε η αγορά της κλασικής μουσικής την οικονομική κρίση από το 2008 μέχρι σήμερα καταφέραμε και διατηρήσαμε την πελατεία μας, φυσικά με κάποια μείωση της κατανάλωσης. Μακροπρόθεσμα στόχος είναι και η αύξηση, ειδικά με την προσέλκυση νέων πελατών και την εισαγωγή νέων εταιρειών». Η δικτύωση στην αγορά είναι μία διέξοδος. Οπως λέει και ο Ηλίας Ποτουρίδης, «κρατάμε πάντα στοκ και κάνουμε και χοντρική. Εχουμε αποκλειστικότητα σε εταιρείες όπως τη Naxos, την Harmonia Mundi, κ.ά., και προμηθεύουμε και καταστήματα στην Αθήνα και την επαρχία. Εμείς πληρώνουμε πάντα τους προμηθευτές μας άμεσα, αλλά πότε τα παίρνουμε πίσω αυτό είναι μια άλλη ιστορία…».
Υπάρχει, όμως, η αίσθηση ότι η ελληνική αγορά παρά το μικρό μέγεθός της έχει αντοχές. «Το κοινό είναι μικρό αλλά παθιασμένο», λέει ο Αναστάσης Τσούφης. «Στην Ελλάδα ήμασταν αναγκασμένοι να ακούμε πολύ από δίσκο, καθώς δεν είχαμε μεγάλη παράδοση ζωντανών συναυλιών. Είναι μια μικρή αλλά δυναμική αγορά». Η Στοά γνώρισε δόξες και, κατά τον Νίκο Στάμου, η ακμή της ήταν η περίοδος 2000 – 2008, τα χρόνια της ευμάρειας. «Ισως πιο παλιά, η Στοά να ήταν ακόμη πιο δραστήρια», σχολιάζει ο Ηλίας Ποτουρίδης. «Υπήρχε κίνηση και άνθηση. Ηταν πέρασμα».
Η αγορά της κλασικής μουσικής στηρίζεται ακόμη στο cd, καθώς λίγα βινύλια βγαίνουν. «Η αναβίωση του βινυλίου συμβαίνει κυρίως στην ποπ και είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης του παράνομου κατεβάσματος», λέει ο Ηλίας Ποτουρίδης. «Στην κλασική μουσική είναι πιο λίγοι οι τίτλοι σε βινύλιο και βασίζονται σε ανακύκλωση δισκοθηκών και στην αγορά δεύτερο χέρι για συλλέκτες». Παρά τη διεθνή πτώση των πωλήσεων, «κυκλοφορούν ακόμη πολλά και ενδιαφέροντα άλμπουμ», λέει ο Αναστάσης Τσούφης. «Για όποιον αγαπά τη μουσική είναι είδος πρώτης ανάγκης. Υπάρχει φετιχισμός στο θέμα».
Από την άλλη, η τεχνολογία μπορεί να φέρει και νέο κοινό. Το υποστηρίζει με θέρμη ο Νίκος Στάμου. «Χάριν του Διαδικτύου, οι ορίζοντες και τα ακούσματα πληθαίνουν και ως εκ τούτου και οι αναζητήσεις του κοινού μας. Η πελατεία μας αποτελείται από τεράστια ποικιλία ηλικιών και κοινωνικών στρωμάτων». Αυτό που βλέπει ο Ηλίας Ποτουρίδης ως φθίνουσα τροχιά, μία εκτίμηση όχι εξωπραγματική αν δει κανείς τα στοιχεία αλλά με ελπίδες για συγκράτηση, είναι μία σύνθετη εικόνα με πολλές παραμέτρους. Οπως λέει ο Αναστάσης Τσούφης, «ακόμη επιβιώνουμε. Η Στοά κρατάει ακόμη».