Δεκαοκτώ οικοδομικά τετράγωνα διατρέχει η οδός Πιπίνου από την Κυψέλης ώς κάτω στην πλατεία Αττικής και αν την περπατήσει κανείς από πάνω ώς κάτω μπορεί να έχει μια αθηναϊκή ανθολογία της άλλοτε μεσαίας τάξης. Οσες φορές περπατάω σε αυτούς τους δρόμους, όχι τυχαία, αλλά επί σκοπώ, είναι για να εντοπίσω και πάλι εκείνες τις ποιότητες που έκαναν αυτές τις περιοχές περιζήτητες. Συναντώ πάντα σπίτια, πολυκατοικίες, μαγαζιά, προσόψεις, πόρτες, δέντρα, που δεν είχα προσέξει σε προηγούμενους ανιχνευτικούς περιπάτους, αλλά στην τελευταία μου βόλτα στάθηκα με συγκίνηση στην αυλόπορτα της Πιπίνου 109.
Είναι ένα σπίτι προς πώληση. Τι σπίτι είναι αυτό; Ενα από τα πολλά που υπήρχαν σε όλη την Αθήνα πριν από το 1960, ένα δίπατο σπίτι με ημιυπόγειο χτισμένο, υπολογίζω, γύρω στο 1920, με δύο εξώθυρες· μία στην πρόσοψη και μία στο πλάι. Για να μπεις στο σπίτι από το πλάι έπρεπε να ανοίξεις τη σιδερένια αυλόπορτα, που τη βρήκα στεφανωμένη από κισσό, με τους νεοκλασικούς της έλικες και τις ρομαντικές ροζέτες. Τα σκαλοπάτια σε ανεβάζουν στην είσοδο, που είναι μια πράσινη ξύλινη εξώπορτα, από εκείνες τις γνωστές αθηναϊκές που γέμιζαν κάποτε όλη την Αθήνα, σε εκατοντάδες παραλλαγές. Το σπίτι δείχνει γερό παρά την κακοποιημένη πρόσοψη και διατηρεί έναν αέρα αρχοντικής κατοικίας, με τον τρόπο που η ιδιότητα αυτή ήταν κατανοητή, αποδεκτή και ζητούμενη από τα νοικοκυρόσπιτα του Μεσοπολέμου. Ηταν δηλαδή ένα σπίτι ενός καλού μέσου όρου, κατοικημένο προφανώς από δύο οικογένειες. Η μία θα έμπαινε από την αυλή, μέσα από την ωραία πράσινη πόρτα, και η άλλη θα έμπαινε από την πρόσοψη. Αυτή η πόρτα της πρόσοψης έχει έναν ημικυκλικό φεγγίτη πάνω από το υπέρθυρο, που θα επέτρεπε, λογικά, λίγο φυσικό φωτισμό στη σκάλα που θα ανέβαζε στο σπίτι. Υπάρχει μια αύρα αρ νουβό στις λεπτομέρειες, αρκετά γεωμετρημένης τόσο ώστε πολλοί θα έλεγαν ότι τα μοτίβα είναι πλησιέστερα στην αρ ντεκό. Είναι γεμάτα τα στενά της Αθήνα με τα μοτίβα των στυλιστικών ρευμάτων του 1900-1930. Στους δύο εξώστες του πρώτου ορόφου υπάρχουν στα κάγκελα τα πολύ διαδεδομένα μοτίβα της δεκαετίας του ’20 με τα ημικύκλια που θυμίζουν και εβραϊκές μενορά. Θυμίζουν επίσης τα οθωμανικά μοτίβα που βλέπει κανείς στα υφάσματα του 16ου αιώνα, αυτά που απέσπασε η αρ νουβό και τα παρέδωσε και πάλι στη Δύση ως κοσμήματα φυτικών συμβόλων.
Εβλεπα την παραφθορά τους στην οδό Πιπίνου 109, κάτω από την Αχαρνών, πίσω από τα κλαδιά μιας θαλερής ψευδοακακίας, του ωραιότερου δέντρου της Αθήνας. Εκεί στην οδό Πιπίνου χαμηλά, μακριά από αυτό που λέμε αθηναϊκό κέντρο, εντόπιζα θραύσματα και ξέφτια ενός πολιτισμού που έχει αφήσει λάβαρα και ασπίδες και θυρεούς σε όλους αυτούς τους παλιούς δρόμους, ποτισμένους με αναρίθμητους κύκλους οικογενειακών ιστοριών. Σπίτια όπως αυτό που αντίκριζα στο 109 της Πιπίνου γκρεμίζονταν σωρηδόν από το 1955 έως το 1980, σαν μια εκατόμβη με πολλούς νεκρούς, όπως έλεγε ο Τσαρούχης. Αλλά αυτά τα σπίτια ήταν θύματα μιας συγκυρίας, όταν η τεχνογνωσία για την ανάπλαση ενός παλιού σπιτιού ήταν πρωτόγονη ή, τουλάχιστον, δεν υπήρχαν ούτε τόσο πολλοί τεχνίτες ούτε τόσοι συντηρητές αλλά ούτε και πελάτες για να ζητήσουν κάτι τέτοιο. Η προοπτική αύξησης του εισοδήματος και βελτίωσης της καθημερινότητας με σύγχρονες ανέσεις σε διάστημα 18 μηνών ήταν το μεγάλο δέλεαρ.
Ετσι, έφυγαν αυτά τα σπίτια που σήμερα, όσα έμειναν, φωτογραφίζονται ως λείψανα ενός παρελθόντος, που αισθητικά επιστρέφει εξωραϊσμένο και δαφνοστολισμένο. Αλλά η Αθήνα που εκλύεται στους δρόμους με την παλιά αστική ζωή, έχει μια αναγνωρίσιμη ποιότητα, ανεξίτηλη και αναπόδραστη.
Είναι αυτό που δεν μεταφέρεται. Είναι αυτό που απλώς νιώθεις.