Αν κυκλοφορήσει κανείς στην Ελλάδα με την κόκκινη παπαρούνα στο πέτο κάθε 11η Νοεμβρίου, όταν τιμάται το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου σε πολλές χώρες, θα αποτελεί εξαίρεση. Αν ο Μεγάλος Πόλεμος προκαλεί πλήθος εκδηλώσεων διεθνώς, στην Ελλάδα παραμένει μάλλον μισοφωτισμένος, σκιασμένος από τους νικηφόρους Βαλκανικούς, τον Εθνικό Διχασμό και τη μετέπειτα Καταστροφή του ’22.
«Η αλήθεια είναι πως ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι θαμμένος στην ελληνική ιστορική συνείδηση λόγω του διχασμού αλλά και λόγω του εγκιβωτισμού του ανάμεσα στους ένδοξους Βαλκανικούς Πολέμους και τη Μικρασιατική Καταστροφή», λέει ο Φίλιππος Μαζαράκης – Αινιάν, επιμελητής του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, λίγα 24ωρα πριν από τα εγκαίνια της μεγάλης έκθεσης με τίτλο «Ο Μεγάλος Πόλεμος που θα τελείωνε όλους τους πολέμους, 1914-1918». Η έκθεση που οργανώνει το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο εγκαινιάζεται τη Δευτέρα 4 Δεκεμβρίου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο και θα παραμείνει ανοικτή ένα χρόνο.
«Με την έκθεση ελπίζουμε να αναδείξουμε αυτή την περίοδο που μετράει και για τη χώρα μας πολύ περισσότερο από ό,τι γνωρίζουμε – για καλό και για κακό βεβαίως. Θα διαρκέσει σχεδόν ένα χρόνο. Για την ακρίβεια, έχουμε σχεδιάσει το κλείσιμο ανήμερα της 100ής επετείου από τη λήξη του πολέμου στις 11 Νοεμβρίου 2018», λέει ο Φίλιππος Μαζαράκης – Αινιάν, που έχει την επιμέλεια της έκθεσης μαζί με τη Σοφία Παπασπύρου.
Η ιδέα για την έκθεση συνάντησε την πρόταση που προήλθε από τη διπλωματική εργασία του μεταπτυχιακού Μουσειολογίας της Σοφίας Παπασπύρου, με την καθηγήτρια Μάρλεν Μούλιου. «Ημουν βαθμολογητής της στην τριμελή επιτροπή, όπως και ο καθηγητής Ευάνθης Χατζηβασιλείου», λέει ο Φίλιππος Μαζαράκης – Αινιάν. «Η εργασία ήταν μία πρόταση για επετειακή έκθεση βασισμένη σε λεπτομερή καταγραφή όλων των κειμηλίων του μουσείου και επισκόπηση των σχετικών πρωτοβουλιών διεθνώς».
Εδώ και τρία χρόνια
Από το 2014 έχουν αρχίσει διεθνώς οι εκδηλώσεις μνήμης, οι εκδόσεις, αλλά κυρίως οι εκθέσεις που ρίχνουν νέο φως στις επιδράσεις και τις επιπτώσεις του Μεγάλου Πολέμου. Το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, ως θεματοφύλακας εθνικής μνήμης, συνδέει την έκθεση αυτή με το πλήθος των νέων ερωτημάτων που έχουν διατυπωθεί διεθνώς για το τέλος του «παλαιού κόσμου» το 1918.
«Οι σχετικές συλλογές του μουσείου ήταν πάντα περιορισμένες, διασπασμένες και αναξιοποίητες», λέει ο Φίλιππος Μαζαράκης – Αινιάν. «Τελικά βρήκαμε πάντως αρκετό υλικό που δίνει επαρκή απεικόνιση των γεγονότων, ενώ απευθυνθήκαμε και σε άλλα ιδρύματα και ιδιώτες συλλέκτες που συνέδραμαν. Πρώτος και καλύτερος, ο κ. Βασίλειος Νικόλτσιος από τις προσωπικές του συλλογές και ως διευθυντής του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, και το Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης, με το οποίο συνεργαζόμαστε στενά τα τελευταία χρόνια. Επίσης συλλέκτες από την Αθήνα, ο κ. Ιωάννης Λαζαρίδης και ο κ. Δημήτρης Παπαδόπουλος. Μας δόθηκαν, επιπλέον, φωτογραφίες και βίντεο της Γαλλικής Στρατιάς της Ανατολής από τα γαλλικά πολεμικά αρχεία, με τη μεσολάβηση της Γαλλικής Σχολής Αθηνών». Η έκθεση περιλαμβάνει, εκτός από τα ιστορικά αντικείμενα, «διαδραστικά και βιωματικά εκθέματα, κορυφαίο των οποίων είναι ένα ομοίωμα χαρακώματος σε φυσικό μέγεθος». Σύγχρονα έργα τέχνης, λογοτεχνικές αναφορές και μουσικά θέματα ενισχύουν το εύρος της έκθεσης.