«Δεν υπάρχουν λόγια για να περιγραφεί το ιστορικό γεγονός» του καύσωνα στην περιοχή του Βανκούβερ στον Καναδά, γράφτηκε στον επίσημο λογαριασμό του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού στο Twitter στις 30 Ιουνίου, σχολιάζοντας το ασύλληπτο επίπεδο των 49,5° C στον οικισμό Λίτον την προηγούμενη μέρα. Ηταν η τρίτη συνεχόμενη μέρα που η ανώτερη θερμοκρασία στο Λίτον συνέτριβε το αντίστοιχο ρεκόρ του Καναδά. Πρωτοφανή είναι επίσης τα κύματα καύσωνα και ξηρασίας που καίνε το Σιάτλ και το Πόρτλαντ των ΗΠΑ. Συγκλονίζει και μόνο το άκουσμα πως σε περιοχές της Σιβηρίας, εντός του Αρκτικού Κύκλου, καταγράφηκαν θερμοκρασίες εδάφους 48° C! Η υπό εξέλιξη κλιματική κρίση μετατρέπει σε καμίνι τους θερινούς μήνες, απειλώντας να αλλάξει ακόμα και την έννοια του καλοκαιριού. Καλός καιρός δεν σημαίνει καύσωνας…
Εχοντας μόλις βγει από τον πρώτο, πρώιμο και παρατεταμένο «δικό μας» φετινό καύσωνα αξίζει να σημειωθεί πως η Ελλάδα και ευρύτερα η περιοχή της Μεσογείου θεωρούνται μια εύθραυστη κλιματικά ζώνη, που μπορεί να επηρεαστεί ιδιαίτερα από την κλιματική απορρύθμιση. Ο καύσωνας των προηγούμενων ημερών αποτελεί ένα δείγμα φαινομένων που μπορεί να επικρατήσουν τα επόμενα χρόνια. Σε μια ενδιαφέρουσα δημοσίευση προ ολίγων ημερών, ερευνητές του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών σημείωναν: «Οι καύσωνες δεν είναι ασυνήθιστοι στη χώρα μας, όμως παραδοσιακά εμφανίζονται τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Οι καύσωνες του Ιουνίου είναι ιδιαίτερα ασυνήθιστοι –τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα– και μπορούμε να τους χαρακτηρίσουμε “πρώιμους” καύσωνες». Οι ερευνητές επισημαίνουν πως μετά τον καταστροφικό καύσωνα του 2007 (κατά τη διάρκειά του εκδηλώθηκε η πυρκαγιά που κατέκαψε τον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας) «οι καύσωνες του Ιουνίου επαναλαμβάνονται συχνότερα, όπως το 2010 (ο πιο πρώιμος καύσωνας, 15-18/6), το 2016, το 2017 αλλά και ο φετινός, γεγονός που καταδεικνύει ότι οι “πρώιμοι” καύσωνες τείνουν να γίνουν πλέον “κανονικότητα”». Την επιμέλεια του σχετικού άρθρου έχουν η δρ Δήμητρα Φουντά, διευθύντρια ερευνών ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ, ο δρ Γιώργος Καταβούτας, επιστημονικός συνεργάτης ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ, ο Φραγκίσκος Πιέρρος MSc ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ και ο καθηγητής Νίκος Μιχαλόπουλος, διευθυντής ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ.
Βεβαίως, καύσωνες και μάλιστα πολύ έντονοι έχουν σημειωθεί και στο παρελθόν μήνα Ιούνιο. Το 1916 (19-23 Ιουνίου) ένα ισχυρότατο κύμα καύσωνα έπληξε Στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησο οδηγώντας σε θερμοκρασίες έως 43° C (Αθήνα, Λαμία, Λάρισα, Μεσολόγγι κ.α.) αλλά και 45° C (Καλαμάτα). «Η θερμοκρασία των 43° C που σημειώθηκε στις 21/6/1916 αποτέλεσε το απόλυτο ρεκόρ μέγιστης θερμοκρασίας στον κλιματικό σταθμό του ΕΑΑ στο Θησείο για περίπου έναν αιώνα, όταν καταρρίφθηκε κατά τη διάρκεια του ισχυρού καύσωνα που έπληξε τα Βαλκάνια τον Ιούνιο του 2007. Ο σταθμός του Θησείου κατέγραψε 44,8° C στις 26/6/2007, θερμοκρασία που αποτελεί πλέον το ρεκόρ όλων των εποχών στον συγκεκριμένο σταθμό (από τα τέλη του 19ου αιώνα που υπάρχουν καταγραφές)», αναφέρουν οι ερευνητές του ΕΑΑ. Ρεκόρ όλων των εποχών σημειώθηκε επίσης στις 26 Ιουνίου 2007 στη Νέα Φιλαδέλφεια με 46,2° C. Ο καύσωνας του Ιουνίου του 2007 ήταν ο ισχυρότερος καύσωνας της μεταπολεμικής περιόδου την Ελλάδα αυτόν τον μήνα. Ακολούθησαν οι καύσωνες του Ιουνίου του 1982 (μέγιστες θερμοκρασίες στη Νέα Φιλαδέλφεια 44,6° C και στα Τρίκαλα Θεσσαλίας 43,8° C) και του Ιουνίου του 2014, με μέγιστες θερμοκρασίες στην Κάτω Τιθορέα 42,7° C, στην Πυργέλα Αργους 42,3° C και στο αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλος 40,6° C. Ισχυρός και πολυήμερος ήταν και ο καύσωνας του Ιουνίου 2016, με μέγιστες θερμοκρασίες στη Σπάρτη 43,4° C, στις Μοίρες Ηρακλείου 43,2° C και στη Θήβα 42,9° C. Στην Αθήνα η μέγιστη θερμοκρασία έφθασε τους 41° C, σύμφωνα με το πολύτιμο αρχείο του μετεωρολόγου Δημήτρη Ζιακόπουλου.
40άρια τον Μάιο
Στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής παρουσιάζεται διεύρυνση της περιόδου που εκδηλώνονται περιστατικά καύσωνα. Ας μην ξεχνάμε πως πέρυσι σημειώθηκε το πολύ σπάνιο φαινόμενο του καύσωνα του Μαΐου, με 40άρια στις 15 Μαΐου 2020! Η προοπτική διεύρυνσης των ημερών με καύσωνα στην Ελλάδα έχει αναδειχθεί και σε παλαιότερες μελέτες, όπως για παράδειγμα στη μεγάλη έρευνα του Αστεροσκοπείου για λογαριασμό του WWF Ελλάς και με αντικείμενο τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής την περίοδο 2020-2050. Σε αυτή σημειωνόταν πως οι κάτοικοι πόλεων όπως η Θεσσαλονίκη, η Πάτρα, η Λαμία και η Λάρισα θα υπόκεινται μέχρι και σε 20 περισσότερες ημέρες καύσωνα. Oσον αφορά μια σειρά τουριστικών περιοχών, υπήρχε η εκτίμηση πως οι ημέρες καύσωνα θα αυξηθούν από 5 έως και 15, ενώ θα αυξηθούν περαιτέρω και οι νύχτες όπου η θερμοκρασία δεν θα πέφτει κάτω από τους 20° C, κυρίως στις νησιωτικές περιοχές, όπως η Ρόδος και τα Χανιά, αυξάνοντας τη δυσφορία. Τα μοντέλα πρόβλεψης επιβεβαιώνονται…
Oλα αυτά δεν είναι χωρίς συνέπειες. «Επιδημιολογικές έρευνες δείχνουν ότι οι πρόωροι καύσωνες συσχετίζονται με μεγαλύτερα ποσοστά θνησιμότητας/νοσηρότητας, κυρίως λόγω έλλειψης εγκλιματισμού του πληθυσμού. Επίσης, οι όψιμοι καύσωνες προς το τέλος του καλοκαιριού αυξάνουν τον κίνδυνο πρόκλησης δασικών πυρκαγιών, λόγω της παρατεταμένης ξηρασίας που έχει προηγηθεί. Σε πολλές χώρες, οι καύσωνες θεωρούνται ως τα πλέον καταστροφικά φυσικά φαινόμενα σε ό,τι αφορά στις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, στα οικοσυστήματα και στο περιβάλλον», σημειώνουν οι ερευνητές του ΕΑΑ στο πρόσφατο άρθρο τους. Και προειδοποιούν: «Οι μελλοντικές εκτιμήσεις από τα κλιματικά μοντέλα δεν είναι ιδιαίτερα ευοίωνες, καθώς προβλέπουν περαιτέρω αύξηση στη συχνότητα, διάρκεια και ένταση των καυσώνων».
Λίβας κατά κύματα από την Αφρική
Δώδεκα μέρες κράτησε ο μακρόσυρτος και πρώιμος καύσωνας, ο πρώτος του φετινού καλοκαιριού. Το φαινόμενο εκδηλώθηκε σε δύο φάσεις. Ξεκίνησε την επομένη της θερινής ισημερίας (21 Ιουνίου), την Τρίτη 22/6, και έφτασε σε μια πρώτη κορύφωση Παρασκευή – Σάββατο 25-26 Ιουνίου. Και σε αυτήν την πρώτη φάση εκδηλώθηκαν ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες, όπως στα Αρφαρά Μεσσηνίας 42,9 C, στην Αγία Τριάδα Φθιώτιδας 42,2 C, στη Στυλίδα 41,8 C και στα Τρίκαλα 41,7 C. Στην Κέρκυρα το θερμόμετρο στις 25 Ιουνίου έδειξε 39,7 C, που είναι η μέγιστη θερμοκρασία Ιουνίου τα τελευταία δέκα χρόνια (στον σταθμό του Αστεροσκοπείου).Καθώς διατηρούνταν υψηλές θερμοκρασίες στο ενδιάμεσο, εκδηλώθηκε ένα δεύτερο, πιο ισχυρό, κύμα ζέστης από την Τετάρτη 30/6, με κορύφωση την Πέμπτη 1η Ιουλίου και ολοκλήρωση του φαινομένου την Παρασκευή 2 Ιουλίου. Την Πέμπτη «άναψε» μεγάλο μέρος της χώρας. Αποκαλυπτικό ήταν το γεγονός πως σε 78 μετεωρολογικούς σταθμούς του Αστεροσκοπείου σε όλη τη χώρα (από τους 430) καταγράφηκαν θερμοκρασίες άνω των 40 βαθμών Κελσίου, ενώ κατά τόπους το θερμόμετρο ξεπέρασε τους 43 και 44 βαθμούς.Οι υψηλότερες θερμοκρασίες της 1ης Ιουλίου σημειώθηκαν στα Χανιά (περιοχή Νεροκούρος) με 44,3 C, στο Aργος 43,8 C, στα Ψαχνά Ευβοίας 43,3 C, στην Τανάγρα 43,2 C, στην Αυλίδα και τη Βατερή Ευβοίας 43C, στη Θήβα (Νέα Οδός), στο Λευκοχώρι Φθιώτιδας και στη Χαλκίδα 42,9 C, και σε Μακρακώμη, Σπάρτη και Στυλίδα 42,8 C.
«Ηταν ένας καύσωνας με μεγάλη διάρκεια, από τους μεγαλύτερους των τελευταίων ετών, που έδωσε σε δύο φάσεις υψηλές θερμοκρασίες. Προκλήθηκε από την εισβολή κατά κύματα θερμών αερίων μαζών από την Αφρική, μέσω νότιων και νοτιοδυτικών ανέμων, σε συνδυασμό με την κυκλοφορία των συστημάτων στην Ευρώπη και την ευρύτερη περιοχή», σημείωσε στην «Κ» ο Κώστας Λαγουβάρδος, διευθυντής Ερευνών στο Αστεροσκοπείο Αθηνών και υπεύθυνος του meteo.gr.
Ας ελπίσουμε ότι δεν θα γίνουμε (θερινή) Σιβηρία και Καναδάς…
Συγκλονίζουν οι πρωτοφανείς συνθήκες καύσωνα που εξελίσσονται στη Βρετανική Κολομβία του δυτικού Καναδά, σε βορειοδυτικές περιοχές των ΗΠΑ αλλά και σε τμήματα της Σιβηρίας πάνω από τον Αρκτικό Κύκλο! Πρόκειται για τόπους που χαρακτηρίζονται από ψυχρό κλίμα και σήμερα αντιμετωπίζουν καυτές θερμοκρασίες. Τμήματα δρόμων αποσαθρώνονται, καλώδια λιώνουν, δασικές πυρκαγιές καίνε για μήνες, άνθρωποι ταλαιπωρούνται και πεθαίνουν αιφνιδίως. Η κλιματική κρίση είναι εδώ και δεν αστειεύεται. Στο απίστευτο επίπεδο των 49,5° C έφτασε την Τρίτη η θερμοκρασία του αέρα στον οικισμό Λίτον (47° C τη Δευτέρα), περίπου 260 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Βανκούβερ, σημειώνοντας εθνικό ρεκόρ υψηλής θερμοκρασίας για τον Καναδά, ένα ρεκόρ απίστευτο για τα εκεί δεδομένα. Στον… χιονοδρομικό σταθμό Ουίσλερ, βόρεια του Βανκούβερ, η θερμοκρασία έφτασε στους 42° C βαθμούς. Τραγικές ήταν οι συνέπειες στην ανθρώπινη υγεία.
Τουλάχιστον 134 αιφνίδιοι θάνατοι σημειώθηκαν στο μεγάλο καναδικό λιμάνι, με τους περισσότερους να συνδέονται με το πρωτοφανές κύμα ζέστης. Ενώ για το Βανκούβερ οι φυσιολογικές για την εποχή θερμοκρασίες ήταν 21° C, τις προηγούμενες ημέρες ξεπερνούσαν συχνά τους 30° C, ενώ στην ευρύτερη περιφέρεια διαμορφώθηκαν αφόρητες συνθήκες.
Ισχυρός καύσωνας πλήττει και τις περιοχές των ΗΠΑ νοτίως του Βανκούβερ. Στους 46,1° C έφτασε η θερμοκρασία στο αεροδρόμιο του Πόρτλαντ το απόγευμα της Δευτέρας, στους 41,6° C στο αντίστοιχο του Σιάτλ. Ας σημειωθεί πως στην περιοχή αυτή οι υψηλότερες για την εποχή θερμοκρασίες δεν ξεπερνούσαν τους 25-26° C βαθμούς. Καθώς οι πόλεις αυτές δεν αντιμετώπιζαν υψηλές θερμοκρασίες, οι κατοικίες δεν διαθέτουν κλιματιστικά. Οι τιμές των δωματίων σε ξενοδοχεία με κλιματισμό απογειώθηκαν, φυσικά για τους έχοντες. Ταυτόχρονα εκδηλώνονται μεγάλη ξηρασία και δασικές πυρκαγιές. Ακόμα πιο εξωφρενικές είναι οι θερμοκρασίες της επιφάνειας του εδάφους που καταγράφηκαν από τους δορυφόρους Copernicus Sentinel-3. Σε πολλές περιοχές οι θερμοκρασίες εδάφους (δεν πρέπει να συγχέονται με τις θερμοκρασίες του αέρα πάνω από το έδαφος) ξεπερνούσαν τους 45° C, με αποκορύφωμα τους 56° C στο Kamloops (Καναδάς) και τους 63° C στο Wenatchee (ΗΠΑ). Σύμφωνα με τους μετεωρολόγους, το πρωτοφανές κύμα καύσωνα συνδέεται με το φαινόμενο «θόλος ζέστης», δηλαδή παγίδευση θερμού αέρα στην περιοχή λόγω υψηλών πιέσεων. Η ύπαρξη τόσο θερμών αερίων μαζών οφείλεται στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και στην κλιματική αλλαγή. Πρωτοφανής είναι η κατάσταση και στη Σιβηρία, όπου καταγράφηκε θερμοκρασία εδάφους 48° C (!) τη Δευτέρα 21 Ιουνίου στο Βερκογιάνσκ, εντός του Αρκτικού Κύκλου.
Eνα χρόνο πριν είχε επίσης καταγραφεί ρεκόρ θερμοκρασίας εδάφους στην ίδια περιοχή, αλλά ήταν 38° C. Aνοδος 10 βαθμών σε μόνο ένα έτος… Η Μόσχα πλήττεται από ένα πρωτοφανές στην ιστορία της κύμα καύσωνα, με θερμοκρασία 34,7° C, που είχε να καταγραφεί μήνα Ιούνιο 120 και πλέον χρόνια.
Στα τέλη Μαΐου, το Αρκτικό Συμβούλιο (απαρτίζεται από τις οκτώ χώρες της Αρκτικής) σημείωσε πως η περιοχή θερμαίνεται τρεις φορές ταχύτερα από τον μέσο όρο του πλανήτη. Πολύ ανησυχητικές είναι οι εξελισσόμενες δασικές πυρκαγιές στη Σιβηρία για τρίτη συνεχόμενη χρονιά. Σε μερικές περιοχές τροφοδοτούνται από «πυρκαγιές ζόμπι», που σιγοκαίνε τύρφη όλο τον χρόνο!