Πιλοτικό πρόγραμμα για τη χρήση ενός εργαλείου πρόληψης των δασικών πυρκαγιών.
Το περασμένο καλοκαίρι η Ελλάδα δοκιμάστηκε για μία ακόμη φορά από πύρινα μέτωπα στην Εύβοια, την Αττική και την Πελοπόννησο. Ο μεγάλος όγκος καύσιμης ύλης που είχε συσσωρευτεί επί μακρόν στις δασικές εκτάσεις τροφοδοτούσε τη φωτιά, η οποία επί πολλές ημέρες συνέχιζε απρόσκοπτα την καταστροφική προέλασή της. Οι δυνάμεις επενέβησαν εκ των υστέρων, κατασταλτικά, επιχειρώντας την κατάσβεση. Θα μπορούσε η κατάσταση να ήταν διαφορετική εάν προηγουμένως είχαμε εστιάσει στην πρόληψη;
Στη Χίο υλοποιείται ένα καινοτόμο πιλοτικό έργο που έχει ακριβώς αυτόν τον στόχο, την άμεση πρόληψη των δασικών πυρκαγιών. Το WWF Ελλάς και το Ινστιτούτο Δασικών Μεσογειακών Οικοσυστημάτων «ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ», με την υποστήριξη της Procter & Gamble, ξεκίνησαν αυτό το έργο έχοντας ως στόχο τη διαχείριση της καύσιμης ύλης και την αύξηση της ανθεκτικότητας των δασικών οικοσυστημάτων. Επιχειρούν να τα θωρακίσουν απέναντι στις πυρκαγιές, αλλά και στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Βασικό εργαλείο τους θα είναι η προδιαγεγραμμένη καύση.
Ο Ηλίας Τζηρίτης, συντονιστής δράσεων για τις δασικές πυρκαγιές στο WWF Ελλάς, εξηγεί για την υλοποίηση του συγκεκριμένου έργου στην Ελλάδα.
Ποιες συνθήκες δημιούργησαν την ανάγκη για την υλοποίηση του συγκεκριμένου πιλοτικού έργου στην Ελλάδα;
Η κλιματική κρίση και οι συνέπειές της, είναι πλέον πραγματικότητα για την ελληνική κοινωνία και απαιτεί δράσεις, ιδίως πρόληψης – ώστε να προλαβαίνουμε «το κακό», πριν αυτό εκδηλωθεί και γιγαντωθεί.
Από τη δεκαετία του 1970, σχεδόν πριν μισό αιώνα, μέλη της δασικής επιστημονικής κοινότητας και της δασικής υπηρεσίας της χώρας μας, είχαν ξεκινήσει τις προσπάθειες για τη μελέτη και την εφαρμογή της προδιαγεγραμμένης καύσης ως εργαλείο πρόληψης δασικών πυρκαγιών. Δυστυχώς, αυτή η προσπάθεια δεν συνεχίστηκε και έτσι από πρωτοπόροι στην έρευνα και στην εφαρμογή τέτοιων μεθόδων πρόληψης μέσα από τη μείωση της καύσιμης ύλης, γίναμε ουραγοί στην Ευρώπη. Σήμερα, η προδιαγεγραμμένη καύση χρησιμοποιείται ευρέως για τη διαχείριση της καύσιμης ύλης στις Η.Π.Α., στη νοτιοδυτική Αυστραλία όπου το κλίμα είναι μεσογειακό, στον Καναδά, στην Πορτογαλία, στην Ισπανία, στη νότια Γαλλία, στην Ιταλία και τη Σουηδία.
Εμπνεόμενοι από αυτές τις πρώτες προσπάθειες στην Ελλάδα και ακολουθώντας τις παγκόσμιες εξελίξεις στην έρευνα και εφαρμοσμένη πρόληψη δασικών πυρκαγιών, το WWF Ελλάς και το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ «ΔΗΜΗΤΡΑ» ξεκινήσαμε μια νέα προσπάθεια πιλοτικής εφαρμογής της προδιαγεγραμμένης καύσης στο νησί της Χίου, με στόχο τη διαχείριση της δασικής καύσιμης ύλης και την αύξηση της ανθεκτικότητας των δασικών οικοσυστημάτων απέναντι στις πυρκαγιές και τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Αρωγοί στην προσπάθεια αυτή είναι η Διεύθυνση Δασών Χίου της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, η ομάδα εθελοντικής δράσης Χίου «Όμικρον», ενώ καταλυτική επίσης, είναι και η υποστήριξη από την Procter & Gamble.
Τι σημαίνει πρακτικά προδιαγεγραμμένη καύση;
Προδιαγεγραμμένη καύση (ή προδιαγεγραμμένο πυρ) είναι η ελεγχόμενη καύση αγροτικής ή δασικής βλάστησης, από ομάδα ειδικών ή εκπαιδευμένων ομάδων κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και σε καθορισμένη περιοχή.
Αν και πολλοί τη συγχέουν με το αντιπύρ και την κατάκαυση, δεν είναι το ίδιο. Το αντιπύρ και η κατάκαυση είναι δύο μέθοδοι έμμεσης προσβολής δασικών πυρκαγιών που εφαρμόζονται κατά τη δασοπυρόσβεση, δηλαδή όταν μια δασική πυρκαγιά έχει ήδη εκδηλωθεί. Αντιθέτως, η προδιαγεγραμμένη καύση εφαρμόζεται για τη διαχείριση της βλάστησης και την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών. Για παράδειγμα, χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με μηχανικές μεθόδους, κατά τη δημιουργία και τη συντήρηση αντιπυρικών ή στεγασμένων ζωνών. Προστατεύει τους ανθρώπους, το φυσικό περιβάλλον, τους οικισμούς, τα χωριά, τις υποδομές και τα δίκτυα, καθώς μειώνει σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης δασικών πυρκαγιών με ακραία συμπεριφορά και μεγάλη ένταση. Στις περιοχές όπου εφαρμόζεται συστηματικά, η δασοπυρόσβεση είναι πιο αποτελεσματική και πιο ασφαλής.
Γιατί επιλέχτηκε το νησί της Χίου για το πιλοτικό σας πρόγραμμα;
Η Χίος, ένα από τα μεγαλύτερα ελληνικά νησιά, φιλοξενεί αντιπροσωπευτικά μεσογειακά δασικά οικοσυστήματα σε τοπία με ποικίλα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά. Γι’ αυτό, το πιλοτικό πρόγραμμα που ξεκινά από το συγκεκριμένο νησί, μπορεί, στο μέλλον, να επεκταθεί σε αντίστοιχα οικοσυστήματα στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Στη Χίο δεν είμαστε μόνοι μας. Η Γενική Διεύθυνση Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και οι Διοικήσεις Πυροσβεστικών Υπηρεσιών Βορείου Αιγαίου και Χίου, αγκάλιασαν αμέσως την πρωτοβουλία και χορήγησαν τις απαραίτητες άδειες. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί πως σε τοπικό επίπεδο, είναι αμέριστη η συμπαράσταση της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Χίου, του Δήμου Χίου, της Περιφερειακής Ενότητας Χίου και της Διεύθυνσης Δασών Χίου, με υλικό εξοπλισμό, αλλά και την καθημερινή παρουσία στελεχών τους στο πεδίο.
Αλλά και η προσφορά των εθελοντών της «Όμικρον» είναι συγκινητική. Χωρίς αυτούς, τίποτα από τα παραπάνω δεν θα ήταν εφικτό. Τέτοιες προσπάθειες, για να πετύχουν, απαιτούν συμμαχίες μεταξύ των αρμόδιων φορέων, των εθελοντών και των επιστημόνων και σε αυτό το πλαίσιο το παράδειγμα της Χίου είναι προς μίμηση.
Τι αποτελέσματα αναμένεται να επιφέρει το έργο στο επόμενο διάστημα και ενόψει της αντιπυρικής περιόδου;
Η μέθοδος της προδιαγεγραμμένης καύσης, αν χρησιμοποιηθεί ορθολογικά και σε συνδυασμό με την ελεγχόμενη βόσκηση και μηχανικές μεθόδους, μπορεί να αποτελέσει ένα εργαλείο για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των δασών μας, αλλά και των τοπικών κοινωνιών, από τις καταστροφικές συνέπειες των ανεξέλεγκτων δασικών πυρκαγιών. Η προσπάθεια αυτή στοχεύει στην επιστημονική τεκμηρίωση πολλών σχετικών παραμέτρων, στην ανάδειξη των προϋποθέσεων εφαρμογής της μεθόδου και στην υιοθέτηση της προδιαγεγραμμένης καύσης ως σημαντικού εργαλείου πρόληψης δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα, ακολουθώντας το παράδειγμα άλλων χωρών.
Ο στόχος μας δεν είναι η επερχόμενη αντιπυρική περίοδος αλλά η παραγωγή μακροπρόθεσμων αποτελεσμάτων μέσω: 1. της κατάρτισης πρακτικού οδηγού προδιαγραφών για την εφαρμογή προδιαγεγραμμένου πυρός, 2. νομοθετικής παρέμβασης για την κάλυψη του νομικού κενού στη χρήση προδιαγεγραμμένου πυρός στη διαχείριση της καύσιμης ύλης, 3. προτάσεων για την επιτυχή εφαρμογή του προδιαγεγραμμένου πυρός σε εθνικό επίπεδο όπως σε άλλες χώρες όπως η Πορτογαλία και η Γαλλία.