«Είναι πολύ σημαντικό να υπερασπιστούμε τα άγρια και απειλούμενα ζώα και μαζί με αυτά τη βιοποικιλότητα της χώρας μας, τον φυσικό μας πλούτο. Μιλάμε για έγκλημα εναντίον κάποιου που δεν έχει φωνή για να υπερασπιστεί τον εαυτό του και το είδος του».
Με τα παραπάνω λόγια, η Νάντια Σιδέρη, υπεύθυνη πολιτικής για την προστασία των ειδών στην Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, δίνει την ουσία και τον στόχο των σεμιναρίων που διοργάνωσε η Wildlife Crime Academy σε χώρες της Βαλκανικής χερσονήσου, με αντικείμενο την εξιχνίαση εγκλημάτων κατά της άγριας ζωής, όπου συμμετείχαν 44 εργαζόμενοι από εννέα χώρες.
Από την Ελλάδα, έλαβαν μέρος τρία στελέχη του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ), μια κτηνίατρος-τοξικολόγος και ένας δασοφύλακας. Οι πέντε τους είναι από τον περασμένο Απρίλιο, οπότε και τελείωσε ο τρίτος κύκλος των σεμιναρίων στην Μαρμπέγια της Ανδαλουσίας, εξειδικευμένοι στη διερεύνηση εγκλημάτων κατά της άγριας ζωής, ενώ τα σεμινάρια παρακολούθησαν και στελέχη της Ορνιθολογικής Εταιρείας, όπως η κ. Σιδέρη, αλλά και Έλληνες αστυνομικοί (τους δύο πρώτους κύκλους).
Τώρα, τα μέλη της πρώτης, μικρής ομάδας του «ελληνικού CSI» για τα εγκλήματα ενάντια στην άγρια ζωή, ετοιμάζονται να μεταλαμπαδεύσουν τις γνώσεις που αποκόμισαν στους συναδέλφους τους, σε νέα αντίστοιχα σεμινάρια που διοργανώνονται στην Ελλάδα.
Μαθήματα από στελέχη της Europol
O Κωνσταντίνος Ζορμπάς, περιβαλλοντολόγος και προϊστάμενος του Τμήματος Αναπτυξιακών Προγραμμάτων και Έργων στον ΟΦΥΠΕΚΑ, ήταν ένας από τους μαθητές της Ακαδημίας, ο οποίος ανυπομονεί να αρχίσουν να γίνονται και στην Ελλάδα πράξη, όσα εφαρμόζονται στην Ισπανία.
«Αυτό που μου έκανε περισσότερη εντύπωση ήταν τα μαθήματα με τα στελέχη της Europol. Η ανάλυση των στοιχείων συμπεριφοράς των δραστών αλλά και η ανάλυση των πληροφοριών που μπορούν να αποτρέψουν ένα έγκλημα. Μας έδειξαν έναν πιο αστυνομικό, πιο περιπετειώδη τρόπο εργασίας με μεγάλο ενδιαφέρον» λέει ο ίδιος, υπογραμμίζοντας πως ένα κομβικό ζήτημα στην εξιχνίαση των εγκλημάτων είναι η υιοθέτηση ενός πρωτοκόλλου δράσεων με συγκεκριμένα βήματα, το οποίο πρέπει να εφαρμόζεται στην εντέλεια όταν καταγράφεται ένα έγκλημα.
Ο ίδιος σημειώνει πως η Ελλάδα πάσχει σε πολύ μεγάλο βαθμό στο θέμα της άμεσου δράσης, εξαιτίας του μπλεξίματος ανάμεσα σε πολλές διαφορετικές υπηρεσίες και υπουργεία.
Η Ισπανία κατάφερε να μειώσει τα εγκλήματα κατά 80%
Τα νούμερα που δίνει η κ. Σιδέρη είναι όντως αποκαρδιωτικά: «Από το 2000 μέχρι και σήμερα έχουμε μόλις τρεις καταδίκες για εγκλήματα κατά της άγριας ζωής στη χώρα μας και με τα πρόστιμα να είναι αστεία, της τάξης των 200 ευρώ. Στην Ισπανία αντιθέτως, τα πρόστιμα φτάνουν τις δεκάδες χιλιάδες ευρώ. Γι’ αυτό και έγιναν τα σεμινάρια εκεί. Γιατί η Ισπανία, η οποία κάποτε είχε τεράστιο πρόβλημα με το συγκεκριμένο έγκλημα, κατάφερε σε βάθος εικοσαετίας να το μειώσει σε ποσοστό 80%».
Τεστ DNA σε 100 κτηνοτροφικές μονάδες
Περιγράφοντας τη δράση που έλαβε χώρα στην ανδαλουσιανή ύπαιθρο στο πλαίσιο των σεμιναρίων, ο Θανάσης Κοράκης, περιβαλλοντόλογος, εργαζόμενος στη «Μονάδα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου» μιλά με ενθουσιασμό: «Κάναμε εκπαίδευση στο πεδίο χρησιμοποιώντας νεκρά ζώα, τα οποία είχαν διατηρηθεί σε φορμόλη. Στήθηκαν πραγματικές σκηνές εγκλήματος κι έγιναν υποθέσεις εξιχνίασης γι’ αυτά τα εγκλήματα. Πήραμε δακτυλικά αποτυπώματα με “χειρουργικό” τρόπο σε ένα εξαιρετικά δύσκολο τόπο εγκλήματος, όπως είναι η φύση. Κάναμε συνεντεύξεις προσημείωσης με υπόπτους. Μιλήσαμε για τον τρόπο σκέψης που πρέπει να έχουμε όταν βρισκόμαστε στο πεδίο. Να δώσω ένα παράδειγμα: αν είσαι στο βουνό κάνοντας περιπολία και σε ένα μονοπάτι βρεις πεταμένο ένα γάντι μιας χρήσης, το μυαλό σου πρέπει αμέσως να το αντιμετωπίσει ως ένδειξη, ως πιθανότητα κάποιος να σκέφτηκε να βάλει δηλητήριο στην ευρύτερη περιοχή».
Ο κ. Κοράκης τονίζει βέβαια πως όλα αυτά τα ωραία απαιτούν και πολιτική βούληση για να εφαρμοστούν, μιας και όπως λέει, πόροι υπάρχουν από ευρωπαϊκά προγράμματα. «Δουλέψαμε μια υπόθεση που είχε συμβεί στην πραγματικότητα στην Ανδαλουσία. Ψάχναμε να βρούμε από ποια κτηνοτροφική μονάδα προερχόταν ένα ζώο που είχε πεθάνει από δηλητηριασμένο δόλωμα. Φτάσαμε μέχρι το σημείο να κάνουμε τεστ DNA σε όλα τα ζώα σε 100 κτηνοτροφικές μονάδες της περιοχής για να βρεθεί το πρώτο στην αλυσίδα των θανάτων δηλητηριασμένο ζώο. Το οποίο, βρέθηκε. Και έτσι βρέθηκε και στη συνέχεια καταδικάστηκε κι ο δράστης».
«Ένα περιστατικό, δίνει δεκάδες»
Από πλευράς της η κ. Σιδέρη στέκεται ιδιαίτερα στο θέμα των δηλητηριασμένων δολωμάτων, που ήταν και η αιχμή των σεμιναρίων. Δίνει μάλιστα ένα απολύτως αληθινό σενάριο του πως δημιουργείται το ντόμινο των θανάτων των ζώων στη φύση. «Έχεις αρχικά ένα δηλητηριασμένο, με τοξική ουσία, πρόβατο. Έρχεται ο λύκoς και το τρώει. Πεθαίνει. Βλέπει τον νεκρό λύκο ένα όρνεο το οποίο ως πτωματοφάγο τρώει τον λύκο. Μια αλεπού τρώει το όρνεο. Έρχονται στη συνέχεια τρεις γερακίνες κ.ο.κ. Ένα περιστατικό, δίνει δεκάδες».
Ο κ. Κοράκης βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα τέτοιο πριν από λίγες μέρες, όταν σε περιπολία με τους συναδέλφους του ανακάλυψε μια σειρά από «βιομηχανικές» φόλες στα 1800 μέτρα. «Τις αποκαλούμε βιομηχανικές γιατί το καμουφλαρισμένο μέσα σε κομμάτια ωμού κρέατος δηλητήριο, είναι το κυάνιο» λέει ο ίδιος και συνεχίζει: «Λίγα μέτρα παρακάτω, εντοπίσαμε τρεις αλεπούδες σε αποσύνθεση, οι οποίες είχαν μάλιστα φαγωθεί από άλλα ζώα. Ήταν ένα έγκλημα “εκ προμελέτης”. Τα δηλητριασμένα δολώματα στοχεύουν πολύ συχνά στα ζώα-θηρευτές: λύκοι, αδέσποτα-εγκατελειμμένα σκυλιά τα οποία κυκλοφορούν πάρα πολύ στα ελληνικά βουνά, αλλά και τσακάλια. Θύματά τους πέφτουν όμως συχνά και οι γύπες του είδους “ασπροπάρης”, οι οποίοι κινδυνεύουν με αφανισμό».
Ανάγκη για εξειδικευμένο προσωπικό
Ο κ. Κοράκης τονίζει με τη σειρά του πως η εφαρμογή των μεθόδων CSI γι’ αυτά τα εγκλήματα, χρειάζονται πολύ και εξειδικευμένο προσωπικό. Ξεκινούν από πολύ απλά πράγματα όπως το ποιος υπάλληλος είναι επιφορτισμένος με το να ειδοποιεί άμεσα ιατροδικαστή και τοξικολόγο, για να φτάσουν σε πιο σύνθετα, όπως το πώς «προφυλάσσεις» το σκηνικό του εγκλήματος για να μην αλλοιωθούν στοιχεία τις πρώτες κρίσιμες δύο ώρες, αλλά και τον πολύ ειδικό τρόπο που πρέπει να κλείσει η σακούλα με το νεκρό ζώο για να μπορούν να γίνουν σωστά οι τοξικολογικές εξετάσεις.
Η Ελλάδα, όπως λέει ο ίδιος, απέχει ακόμα πολύ από αυτό: «Σε όλη τη χώρα υπάρχει ένα μόνο τοξικολογικό εργαστήριο, στην Αθήνα, το οποίο ασχολείται και με πολλά άλλα. Όταν περιμένεις τα αποτελέσματα ενός δείγματος επί δύο χρόνια, πώς θα κυνηγήσεις αποτελεσματικά το έγκλημα; Όταν το δασαρχείο Ιωαννίνων έχει τέσσερα οχήματα για να ελέγχει μια τεράστια και δύσκολη περιοχή, πώς θα είσαι άμεσος;» αναρωτιέται ο κ. Κοράκης.
Βήματα προόδου
Πάντως, παρά τις χρόνιες ελλείψεις, όσοι μίλησαν στην «Κ» σημειώνουν πως το τελευταίο διάστημα γίνονται βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση. Η κ. Σιδέρη αναφέρει για παράδειγμα την ΚΥΑ για τα δηλητηριασμένα δολώματα που εκδόθηκε τον περασμένο Αύγουστο, η οποία προβλέπει πως οι διευθύνσεις δασών και τα δασαρχεία σε συγκεκριμένες περιοχές με συχνά περιστατικά δηλητηριασμένων δολωμάτων πρέπει να εκπονούν τοπικά σχέδια δράσης. Σε αυτό το πλαίσιο, έχουν δημιουργηθεί επτά ειδικές μονάδες αντιμετώπισης δηλητηριασμένων δολωμάτων στον ΟΦΥΠΕΚΑ.
Ήδη πραγματοποιούνται μικτές περιπολίες με στελέχη του οργανισμού, συνδυαστικά με εργαζόμενους των δασαρχείων αλλά και με την πολύτιμη βοήθεια ειδικά εκπαιδευμένων σκυλιών. «Σιγά σιγά συστήνεται και το σώμα φύλαξης. Αυτή τη στιγμή οι φύλακες του ΟΦΥΠΕΚΑ είναι λίγο παραπάνω από 100 άτομα για όλη την Ελλάδα, με την πρόσφατη νομοθεσία να μας δίνει τη δυνατότητα να προσλάβουμε άλλα 50» σημειώνει και ο κ. Ζορμπάς.
*Τα σεμινάρια του Wildlife Crime Academy διοργανώθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE «Ενίσχυση του εθνικού δυναμικού για την καταπολέμηση της δηλητηρίασης της άγριας πανίδας και ευαισθητοποίηση σχετικά με το πρόβλημα στα Βαλκάνια» (LIFE19 GIE/NL/001016-LIFE BalkanDetox).
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr