Οταν μιλάμε για υπερθέρμανση του πλανήτη και φαινόμενο του θερμοκηπίου, το μυαλό μας πηγαίνει συνήθως στο διοξείδιο του άνθρακα (CO2). Υπάρχουν όμως ορισμένα άλλα αέρια που συμβάλλουν πολύ περισσότερο στο φαινόμενο αυτό, και για τούτο τον λόγο είναι πιο επικίνδυνα, στα οποία μέχρι τώρα δεν έχει δοθεί η πρέπουσα προσοχή. Πρόκειται για τα φθοριούχα αέρια (με πιο σημαντικούς τους υδροφθοράνθρακες HFC), που χρησιμοποιούνται στην ψύξη, στον κλιματισμό, στην πυρασφάλεια κ.α.
Ενα πρώτο βήμα στον έλεγχο και στον περιορισμό αυτών των «σούπερ αερίων του θερμοκηπίου», κατ’ αρχάς σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αποτελεί η έγκριση που δόθηκε τον περασμένο μήνα από το Ευρωκοινοβούλιο στη συμβιβαστική πρόταση που είχε κατατεθεί. Ο νέος κανονισμός θα περιορίσει τις ποσότητες των HFC που μπορούν να διατεθούν στην ευρωπαϊκή αγορά, μειώνοντάς τα σταδιακά κατά 21% μέχρι το 2030, κάτι που δεν είχε γίνει κατορθωτό στον προηγούμενο κανονισμό του 2006. Παράλληλα, αποφασίστηκε η μελλοντική κατάργηση της χρήσης υδροφθορανθράκων σε νέο εξοπλισμό, σε τομείς όπως τα εμπορικά συστήματα ψύξης από το 2022. Ανάλογα, από το 2020 επικίνδυνα φθοριούχα αέρια δεν θα χρησιμοποιούνται για τη συντήρηση του εξοπλισμού ψύξης.
Την κίνηση αυτή χαιρέτισε η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, η οποία σε συνεργασία με το European Investigation Agency (EIA) και το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος (EEB) συνέβαλε στην αναθεώρηση του κανονισμού για τα φθοριούχα αέρια, παρά την αντίθεση και την κινδυνολογία από την ευρωπαϊκή βιομηχανία χημικών προϊόντων, που διαθέτει ισχυρές προσβάσεις και κάνει lobbying στους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Αλλά ας γνωρίσουμε λίγο τα φθοριούχα αέρια. Πρόκειται για ανθρωπογενείς χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται σε διαφορετικούς τομείς και αποτελούνται από τρεις κατηγορίες: υδροφθοράνθρακες (HFC), υπερφθοράνθρακες (PFC), εξαφθοριούχο θείο (SF6). Πού χρησιμοποιούνται; Οι υδροφθοράνθρακες (HFC), η συνηθέστερη ομάδα, ως ψυκτικά μέσα σε εξοπλισμό ψύξης, κλιματισμού και αντλιών θερμότητας, ως διογκωτικοί παράγοντες για αφρούς, ως μέσα πυρόσβεσης, προωθητικά αερολυμάτων και διαλύτες. Οι υπερφθοράνθρακες (PFC) συνήθως στον τομέα των ηλεκτρονικών, καθώς και των καλλυντικών και φαρμακευτικών προϊόντων. Ενώ το εξαφθοριούχο θείο (SF6) κυρίως ως μονωτικό αέριο.
Τα φθοριούχα αέρια δημιουργήθηκαν για να αντικαταστήσουν τους χλωροφθοράνθρακες (CFCs), που καταστρέφουν την προστατευτική στιβάδα του όζοντος κι ευτυχώς τέθηκαν σε απόσυρση με τη συνθήκη του Μόντρεαλ. Προέκυψε όμως μια «καραμπόλα», καθώς η προσπάθεια προστασίας της στιβάδας του όζοντος δημιούργησε κίνδυνο για την κλιματική ισορροπία! Είναι ένα καινούργιο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε.
Σήμερα, οι εκπομπές των φθοριούχων αερίων αποτελούν μόνο το 2% των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στην Ε.Ε. Ομως οι εκπομπές τους, σε αντίθεση με τα άλλα αέρια που μειώνονται, έχουν αυξηθεί κατά 60% από το 1990. Επίσης, τα φθοριούχα μπορούν να παραμείνουν στην ατμόσφαιρα για χιλιάδες χρόνια. Το ζητούμενο τώρα είναι μια παγκόσμια συμφωνία για την αντιμετώπιση των HFCs, η οποία, εάν επιτευχθεί, «θα μπορούσε να αποφύγει εκπομπές έως και 100 δισ. τόνων ισοδυνάμου CO2 έως το 2050», σύμφωνα με την κ. Clare Perry, επικεφαλής της εκστρατείας Global Environment ΕΙΑ.
Εφαρμογή κανονισμού
Η κ. Δάφνη Μαυρογιώργου, υπεύθυνη Περιβαλλοντικών Προγραμμάτων της Ελληνικής Εταιρείας, υπογραμμίζει την αναγκαιότητα η ελληνική κυβέρνηση και το αρμόδιο υπουργείο Περιβάλλοντος, αξιοποιώντας και την προεδρία στην Ε.Ε., «να πάρει μέτρα για να εφαρμοστεί ορθά ο κανονισμός, αποφεύγοντας προβλήματα που μάστιζαν την προηγούμενη ενσάρκωσή του. Να είναι αρωγός στις προσπάθειες των επιχειρήσεων να παραγάγουν εναλλακτικές, φιλικές προς το περιβάλλον λύσεις με φυσικά ψυκτικά μέσα, ώστε να αναπτυχθούν δημιουργώντας θέσεις εργασίας. Στην Ευρώπη υπάρχουν περισσότερες από 400 τέτοιες εταιρείες».