Μέχρι τώρα έχουμε συνδέσει τον κόκκινο φωτεινό σηματοδότη στους δρόμους με την αναμονή και την καθυστέρηση, που συχνά σε συνθήκες μποτιλιαρίσματος μπορεί να είναι μεγάλη κι εκνευριστική. Μια πρόσφατη όμως έρευνα βρετανικού πανεπιστημίου καταδεικνύει πως τα κόκκινα φανάρια στους δρόμους λειτουργούν και ως «καυτά σημεία» υψηλής ρύπανσης, ενώ συνολικά αυξάνουν τους εκπεμπόμενους ρύπους. Το κυκλοφοριακό σύστημα των μεγάλων ελληνικών πόλεων έχει βασιστεί σε μεγάλο βαθμό στην ύπαρξη πολλών φαναριών ρύθμισης της κυκλοφορίας, μια επιλογή που αποδεικνύεται και ρυπογόνα.
Η έρευνα του Πανεπιστημίου του Σάρεϊ είχε αντικείμενο τα επίπεδα έκθεσης των οδηγών Ι.Χ. αυτοκινήτων σε ρυπαντικό φορτίο, κατά τη διάρκεια μιας κλασικής διαδρομής εντός της πόλης. Τα ευρήματα είναι ανησυχητικά: Στην περιοχή των φαναριών, οι συγκεντρώσεις ρύπων είναι 29 φορές υψηλότερες σε σχέση με τα σημεία με ελεύθερη ροή οχημάτων! Ο λόγος είναι απλός. Στην περιοχή των φαναριών τα αυτοκίνητα φρενάρουν καταρχήν και επιταχύνουν στη συνέχεια, με αποτέλεσμα να εκπέμπουν περισσότερους ρύπους, καθώς στη δεύτερη περίπτωση η μηχανή δουλεύει σε υψηλότερες στροφές. Επίσης, στις διασταυρώσεις με σηματοδότες οι συγκεντρώσεις αυτοκινήτων είναι μεγάλες, τα αυτοκίνητα είναι κοντά το ένα στο άλλο, με αποτέλεσμα οι συγκεντρώσεις ρύπων να αυξάνονται. Στην έρευνα που πραγματοποιήθηκε στους δρόμους του Σάρεϊ και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Atmospheric Environment», καταγράφηκε πως το χρονικό διάστημα που οι οδηγοί βρίσκονται μπροστά σε φωτεινούς σηματοδότες είναι μόνο το 2% του συνολικού χρόνου οδήγησης, αλλά αντιστοιχεί στο 25% της έκθεσής τους σε ρύπους.
«Η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει πρόσφατα αναδειχθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως μία από τις δέκα μεγαλύτερες απειλές για την ανθρώπινη υγεία σε παγκόσμιο επίπεδο. Μάλιστα, σύμφωνα με τον ΠΟΥ είναι υπεύθυνη για επτά εκατομμύρια πρόωρους θανάτους κάθε χρόνο» σημείωσε ο κ. Πρασάντ Κουμάρ, μέλος της ερευνητικής ομάδας.
«Οι ανθρωποώρες μετακινήσεων μέσα στο Ι.Χ. υπολογίζονται αυξημένες κατά 10% την τελευταία δεκαετία, παρά τις προσπάθειες μείωσής τους. Ταυτόχρονα καθώς ολοένα και περισσότερα αυτοκίνητα κυκλοφορούν στους δρόμους, αυξάνεται και η έκθεσή μας σε επικίνδυνους ρύπους κατά τις καθημερινές μας μετακινήσεις» συμπλήρωσε ο κ. Κουμάρ. Μάλιστα, η ερευνητική ομάδα του βρετανικού πανεπιστημίου συστήνει στους οδηγούς να έχουν τα παράθυρα και τον κλιματισμό του αυτοκινήτου κλειστά, όταν βρίσκονται σε διασταυρώσεις και αναμένουν σε κόκκινο φανάρι. Παρόμοια σύσταση απευθύνουν και στους πεζούς, ζητώντας τους να αποφεύγουν τα σημεία με μεγάλη κυκλοφοριακή συμφόρηση.
Πέρα όμως από το τι μπορεί να κάνει ο κάθε πολίτης, το ζήτημα είναι τι πρέπει να πράξει η πολιτεία. Οι επιστήμονες του Σάρεϊ συστήνουν στις αρμόδιες Αρχές να κάνουν τον καλύτερο δυνατό συγχρονισμό των σηματοδοτών, ώστε να μειωθεί στο ελάχιστο ο χρόνος αναμονής των οδηγών στα φανάρια και η έκθεσή τους στη ρύπανση. Επίσης, προτείνουν εναλλακτικούς τρόπους διαχείρισης των διασταυρώσεων, όπως η δημιουργία ανισόπεδων κόμβων, έτσι ώστε να μην υπάρχουν φανάρια. Σε παλιότερη μελέτη του ίδιου ιδρύματος είχε αναδειχθεί ο θετικός ρόλος που παίζουν στην αντιμετώπιση της ρύπανσης από τις οδικές μεταφορές η φύτευση δέντρων κατά μήκος των οδών και στις διασταυρώσεις, καθώς κατακρατούν τα αιωρούμενα σωματίδια που εκπέμπονται από τις εξατμίσεις των οχημάτων.
Καθυστερήσεις
Στην Ελλάδα, η παρουσία των φωτεινών σηματοδοτών είναι αυξημένη, με αποτέλεσμα τελικά να υπάρχουν μεγαλύτερες καθυστερήσεις και ρύπανση. Η χαμηλή εκπαίδευση και η ανεπαρκής συνειδητοποίηση του Ελληνα οδηγού, που δεν σέβεται την προτεραιότητα καταρχήν του πεζού, αλλά συχνά και των άλλων οχημάτων, έχουν οδηγήσει σε πυκνή χρήση φαναριών. Σε άλλες χώρες υπάρχουν διαφορετικές επιλογές, πολύ πιο φτηνές από τους ανισόπεδους κόμβους. Στην Ιταλία, για παράδειγμα, είναι εξαιρετικά διαδεδομένη η χρήση της κυκλικής πλατείας στις διασταυρώσεις, έτσι ώστε τα οχήματα να μπορούν να κινηθούν χωρίς να ακινητοποιηθούν μπροστά σε κόκκινο φανάρι. Με μια απλή μείωση της ταχύτητας του αυτοκινήτου, ο οδηγός κατευθύνεται στην έξοδο που επιθυμεί χωρίς να χρειαστεί να σταματήσει σε φανάρι. Πέρα από την αντιμετώπιση των καθυστερήσεων, παρόμοιες μέθοδοι προφανώς είναι και λιγότερο ρυπογόνες από τα φανάρια.