Καρπούζια, κεράσια, κουνουπίδια, θύσανοι και σωρειτομελανίες―με ποιο τρόπο συνδέονται τα «εδώδιμα και αποικιακά» με τη μετεωρολογία; Πώς ζωντανεύει ένα ουράνιο τόξο και τι γυρεύει ένα «συννεφοτζίνι» μέσα στο μπουκάλι;
Αν και φαινομενικά ασύνδετα μεταξύ τους, ο δρ Νίκος Μαζαράκης, φυσικός μετεωρολόγος, κατάφερε με έναν ευρηματικό τρόπο να τα χωρέσει κάτω από την «ομπρέλα» του καιρού. Εμπνευστής του εκπαιδευτικού προγράμματος «Τα παιδία… βρέχει», που εντάσσεται στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, του οποίου είναι επιστημονικός συνεργάτης, ξεκίνησε μόλις πριν από δύο εβδομάδες τις επισκέψεις του σε σχολεία, προκειμένου να μυήσει τους μαθητές στα θαύματα της φύσης μέσα από ένα μοναδικό μετεωρολογικό ταξίδι.
Πώς ξεκίνησε η ιδέα; «Τα παιδιά μου “φταίνε”», θα πει χαριτολογώντας ο ίδιος. «Το ένα προσχολικής ηλικίας, το άλλο στην Πρώτη Δημοτικού, με ρωτούν για τον καιρό, τα σύννεφα, για διάφορα μετεωρολογικά φαινόμενα. Αποφάσισα να κάνω μια παρουσίαση στο σχολείο της κόρης μου και, διαπιστώνοντας τη μεγάλη ανταπόκριση, σκέφτηκα να συνεχίσω».
Πώς βοηθάει τα μικρά παιδιά να αντιληφθούν τις δύσκολες έννοιες της συγκεκριμένης επιστήμης; «Επιστρατεύοντας εικόνες, ήχους, animation, βίντεο, πειράματα και κατασκευές, εξηγώντας τα φαινόμενα με πολύ απλά λόγια, χωρίς επιστημονική ορολογία. Οι εναλλαγές στα ερεθίσματα βοηθούν, καθώς ηλικιακά είναι ακροατήριο που αδυνατεί να παρακολουθεί κάποιον να μιλάει συνέχεια», διευκρινίζει.
Με ποιο τρόπο περιγράφει ο κ. Μαζαράκης την παρουσίαση στους μαθητές; «Το πρόγραμμα συνδυάζει θεωρία και πείραμα. Το ταξίδι στα μετεωρολογικά φαινόμενα αρχίζει φυσικά από τον Ηλιο, το αστέρι της ζωής.
Δεν παραλείπω μάλιστα, μιλώντας ως γονιός πλέον, να τους παροτρύνω στη χρήση αντηλιακού! Για να κατανοήσουν την έννοια της ατμόσφαιρας, την περιγράφω σαν τη φλούδα του μήλου, όταν η ίδια η Γη είναι το φρούτο. Μιλώντας για τη σύσταση των νεφών, επειδή αποτελούνται από πολύ μικρές σταγόνες, τις παρομοιάζω με… κεράσια, ενώ κάνοντας τη σύγκριση με μία σταγόνα βροχής, εκείνη είναι σαν ένα… καρπούζι―είναι δυνατόν να μην τους μείνουν οι εικόνες; Ακολουθεί ο κύκλος του νερού και το πρώτο πείραμα με το ουράνιο τόξο: μία λεκάνη νερό, ένας καθρέπτης και ένας μεγεθυντικός φακός αρκούν ώστε να σχηματιστεί ένα μικρό ουράνιο τόξο που αντικατοπτρίζεται στο ταβάνι».
Ενθουσιασμός
Οσο για τις αντιδράσεις τους; «Ενθουσιασμός. Απλώνουν τα χέρια να το αγγίξουν…». Τα πιο αντιπροσωπευτικά είδη νεφών έρχονται αμέσως μετά. Πώς μαθαίνουν οι νεαροί «επιστήμονες» να τα αναγνωρίζουν; «Οι θύσανοι, που μοιάζουν με ιστό αράχνης και είναι οι προάγγελοι κακοκαιρίας, τα θυσανοστρώματα, τα χαρακτηριστικά “χαμηλά” σύννεφα του μουντού καιρού και, τέλος, ο βασιλιάς των νεφών, το καταιγιδοφόρο σύννεφο: ο σωρειτομελανίας. Οταν συγκρίνουν την εικόνα του με εκείνη από ένα… κουνουπίδι, εντυπωσιάζονται από την απίστευτη ομοιότητα. Η πληροφορία δε ότι σε ύψος μπορεί να ισοδυναμεί και με πέντε φορές το ύψος του Υμηττού, τα αφήνει άφωνα».
Το πείραμα με το «συννεφοτζίνι», δηλαδή το σύννεφο στο μπουκάλι, έρχεται την κατάλληλη στιγμή για να ξεσηκώσει τα παιδιά, αφού συμμετέχουν. Ακολουθούν βίντεο με animation για τις τέσσερις εποχές, αλλά και για το χαλάζι, το χιόνι, τη βροχή. Ο κ. Μαζαράκης δεν παραλείπει να δείξει στα παιδιά και μετεωρολογικούς σταθμούς ενώ, προκειμένου να έρθουν σε επαφή με επιστημονικά όργανα, φέρνει μαζί του αληθινά ανεμόμετρα―«προφανώς “παροπλισμένα”», σχολιάζει. «Τους τα μοιράζω, τα περιεργάζονται, παίζουν με αυτά».
Η προβολή συνεχίζεται με βίντεο σχετικά με τα μετεωρολογικά μπαλόνια, πλαισιωμένο από τις σχετικές εξηγήσεις. «Πώς γίνεται η πρόγνωση του καιρού, τι είναι οι μετεωρολόγοι, τι έχουν σπουδάσει είναι μερικές επιπλέον πληροφορίες που φροντίζω να δίνω στους μαθητές», καταλήγει. Η κατασκευή του δικού τους ανεμόμετρου, με πολύ απλά υλικά, έρχεται αμέσως μετά και, τέλος, η ομάδα φτιάχνει το δικό της μετεωρολογικό μπαλόνι, το οποίο στο κλείσιμο της παρουσίασης ελευθερώνεται απ’ όλους μαζί στον ουρανό. Η χαρά των παιδιών; Απερίγραπτη.
«Αμείωτο το ενδιαφέρον»
Το πρωτοποριακό εκπαιδευτικό πρόγραμμα μετεωρολογίας «Τα παιδία … βρέχει», δίωρης σχεδόν διάρκειας, το οποίο εντάσσεται στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών για τη διάχυση των μετεωρολογικών γνώσεων στο ευρύ κοινό και ιδιαίτερα στους μαθητές, αναπτύχθηκε από τον δρα Νίκο Μαζαράκη, φυσικό μετωρολόγο. Είναι εγκεκριμένο από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής του υπουργείου Παιδείας και απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 5-12 ετών. Την εμπειρία του διαδραστικού μαθήματος βίωσαν, πριν από λίγες ημέρες, οι μαθητές του 3ου Νηπιαγωγείου Ν. Μάκρης. Η προϊσταμένη του Νηπιαγωγείου Μαρία Μπιρμπίλη και η εκπαιδευτικός κ. Γιάννα Κούρτη – Νταλαμπούρα καταγράφουν τις εντυπώσεις τους: «Τι μας άρεσε; Τα σύντομα βίντεο και οι κινούμενες εικόνες, που κρατούσαν αμείωτο το ενδιαφέρον των παιδιών, όπως και η εναλλαγή θεωρητικού μέρους και πειραμάτων. Οι έξυπνοι συσχετισμοί με φρούτα και λαχανικά, ώστε τα παιδιά να καταλάβουν τα μεγέθη και να αντιληφθούν τις μορφές. Η αξιοποίηση προαποκτηθεισών γνώσεων των παιδιών, π.χ. για τους πλανήτες, προκειμένου να οικοδομηθεί η νέα γνώση. Ο σεβασμός στο ηλικιακό και γνωστικό επίπεδο των παιδιών, όταν δίνονταν επιστημονικές απαντήσεις, χωρίς άστοχες υπεραπλουστεύσεις (τόσο-όσο). Η χρήση απλών υλικών στα πειράματα –εύκολα στην πραγματοποίησή τους, μπορούν να επαναληφθούν από εκπαιδευτικούς και γονείς. Τέλος, συγκρατούμε την εξαιρετικά εντυπωσιακή λήξη του προγράμματος, η οποία ενθουσίασε τα παιδιά: φτιάξαμε το δικό μας μετεωρολογικό μπαλόνι και το αφήσαμε ελεύθερο στον ουρανό της Ν. Μάκρης να συλλέγει πληροφορίες για τη θερμοκρασία και τους ανέμους».