ΚΟΠΕΓΧΑΓΗ – ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Οι περιβαλλοντικές πολιτικές της Ευρώπης έχουν οδηγήσει στη μείωση της ρύπανσης και στη βελτίωση της ποιότητας του αέρα και των υδάτων. Ωστόσο, η υποβάθμιση των οικοσυστημάτων συνεχίζεται, ενώ ο στόχος για ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας μέχρι το 2020 δεν δείχνει εφικτός. Η Εκθεση για την Κατάσταση του Περιβάλλοντος στην Ευρώπη (SOER), που αντιπροσωπεύει τις εξελίξεις της τελευταίας πενταετίας, έρχεται να μας θυμίσει τη σημασία της ενδυνάμωσης του ευρωπαϊκού οράματος (και) για το περιβάλλον. Από την έκθεση απουσιάζουν η οικονομική κρίση και οι επιπτώσεις της στις περιβαλλοντικές πολιτικές στην Ε.Ε.
Η Εκθεση για την Κατάσταση του Περιβάλλοντος στην Ευρώπη (SOER 2015) παρουσιάστηκε πριν από δύο εβδομάδες από τoν Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος στην έδρα της στην Κοπεγχάγη.
• Βιοποικιλότητα. Τα τελευταία πέντε χρόνια σημειώθηκε πρόοδος στην επέκταση του δικτύου Natura 2000, που πλέον φθάνει το 18% των χερσαίων εκτάσεων της Ε.Ε. και το 4% των θαλασσών της. Ωστόσο, η γενική κατάσταση των οικοσυστημάτων αυτών χρήζει περαιτέρω προστασίας. Για παράδειγμα, το 50% των ευρωπαϊκών υγροτόπων, το 30% των μεταβατικών υδάτων και το 25% των δασών στην Ε.Ε. βρίσκονται σήμερα σε κακή κατάσταση.
Η έκθεση εκφράζει την πεποίθηση ότι οι στόχοι που τέθηκαν το 2011 για ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας μέχρι το 2020 δεν δείχνει εφικτός. Σύμφωνα με εκτίμηση για το διάστημα 2007-2012, μόλις το 23% των ειδών χλωρίδας και πανίδας και το 16% των οικοτόπων βρίσκονται σε καλή κατάσταση διατήρησης. Από την ανάλυση των στοιχείων προκύπτει ότι τα θαλάσσια οικοσυστήματα της Ευρώπης βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση.
• Υδάτινα συστήματα. Παρά τις προσπάθειες που έχουν τα τελευταία χρόνια καταβληθεί, με μοχλό την Οδηγία για τη διαχείριση των υδάτων, η πρόοδος που έχει επιτευχθεί είναι ακόμα μικρή. Μόλις το 53% των επίγειων υδάτινων σωμάτων εκτιμάται ότι θα πληρούν στο τέλος του έτους τις προϋποθέσεις καλής οικολογικής κατάστασης, έναντι 43% το 2009. Στη χειρότερη κατάσταση σε ευρωπαϊκό επίπεδο βρίσκονται η Γερμανία, η Ολλανδία και το Βέλγιο, στις οποίες περισσότερο από το 90% των υδάτων στα ποτάμια και τις λίμνες τους βρίσκεται σε κακή οικολογική κατάσταση. Σε κακή κατάσταση βρίσκονται και τα παράκτια ύδατα στη Βόρεια Θάλασσα και στη Μαύρη Θάλασσα. Περισσότερο από το 40% των ποταμών και των παράκτιων υδάτων της Ευρώπης ρυπαίνονται από την αγροτική παραγωγή, ενώ ένα 20-25% επηρεάζεται από τοπικές πηγές ρύπανσης, όπως η βιομηχανική δραστηριότητα και η απουσία αποχέτευσης και βιολογικών καθαρισμών.
Στην Ελλάδα, στη χειρότερη κατάσταση βρίσκονται τα επιφανειακά νερά στην Αττική και ακολούθως στη Θεσσαλία, την Κεντρική Μακεδονία και την Κρήτη.
• Απορρίμματα. Οπως επισημαίνει η έκθεση, η διαχείριση των απορριμμάτων παρουσιάζει σταθερή βελτίωση, ωστόσο η Ευρώπη απέχει ακόμα πολύ από τα χαρακτηριστικά μιας «κυκλικής οικονομίας». Ο μέσος όρος των απορριμμάτων ανά κάτοικο στην Ευρώπη είναι 481 κιλά ετησίως, με μια «βεντάλια» που ξεκινά από τη Ρουμανία στα 270 κιλά ανά κάτοικο ετησίως και φθάνει στην Ελβετία με 700 κιλά. Ομως η πρόοδος είναι εξαιρετικά αργή: το 2012 η παραγωγή απορριμμάτων ανά κάτοικο στην Ευρώπη ήταν μόλις 4% χαμηλότερη σε σχέση με το 2004.
Σημαντική πρόοδο έχουν σημειώσει αρκετές χώρες στην ανακύκλωση: για παράδειγμα, η Βρετανία, η Ιρλανδία, η Ιταλία και η Σλοβενία αύξησαν την τελευταία δεκαετία τις ποσότητες που ανακυκλώνουν περισσότερο από 20%. Ο μέσος όρος της ανακύκλωσης στην Ευρώπη ανέβηκε από 28% το 2004 σε 36% το 2012. Σύμφωνα με την έκθεση, η Ελλάδα απέχει πολύ από τη «μαγική εικόνα» που παρουσιάζουν οι εταιρείες ανακύκλωσης στη χώρα μας, ευρισκόμενη στην 26η θέση ανάμεσα σε 35 ευρωπαϊκές χώρες, με την ανακύκλωση μόλις του 18% των απορριμμάτων της. «Πολλές χώρες της Ε.Ε. θα πρέπει να καταβάλουν ιδιαίτερη προσπάθεια για να πετύχουν τον στόχο της ανακύκλωσης του 50% των απορριμμάτων τους έως το 2020» αναφέρει η έκθεση.
«Η Ε.Ε. μπορεί να γίνει Silicon Valley»
«Οι περιβαλλοντικές πολιτικές της Ευρώπης είναι αποτελεσματικές. Πρέπει, όμως, να επανεξετάσουμε την ατζέντα μας. Η Ευρωπαϊκή Ενωση μπορεί να γίνει η Silicon Valley των χαμηλών εκπομπών άνθρακα». Ο διευθυντής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος εκτιμά ότι η Ευρώπη χρειάζεται σοβαρές μεταρρυθμίσεις, ώστε η έξοδος από την κρίση να συνοδευτεί από ένα όραμα για μια «κυκλική» οικονομία, με σεβασμό των πόρων και του περιβάλλοντος.
Στην πρώτη παρουσίαση της έκθεσης, πριν από δύο εβδομάδες στην Κοπεγχάγη, ο Φλαμανδός διευθυντής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, Χανς Μπρούινιξ, εξέφρασε την αισιοδοξία του για την αποτελεσματικότητα των κοινοτικών περιβαλλοντικών πολιτικών. «Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει πετύχει πολλά. Οταν οι πολιτικές εφαρμόζονται σωστά, τα οφέλη είναι άμεσα ορατά από τους πολίτες και δημιουργούν οικονομικές ευκαιρίες» ανέφερε. «Υπάρχει, όμως, ένα βασικό δομικό πρόβλημα στην Ευρώπη. Τα συστήματα παραγωγής και κατανάλωσης δεν είναι αειφορικά και προκαλούν ρύπανση των φυσικών μας πόρων. Γι’ αυτό, λοιπόν, χρειάζονται σοβαρές μεταρρυθμίσεις. Μπορούμε να γίνουμε η Silicon Valley των χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Μέσα στα επόμενα χρόνια θα αναπτυχθούν σημαντικοί τομείς επενδύσεων σε 4 κατευθύνσεις: την απεξάρτηση από τον άνθρακα, τη βελτίωση της κυκλικής οικονομίας, την ανθεκτικότητα των οικοσυστημάτων και την περιβαλλοντική υγεία».
Πάντως, αξίζει να σημειωθεί ότι οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης απουσιάζουν από την έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος. Η δε αναφορά της έκθεσης στην Ελλάδα παρουσιάζει μια «μαγική» εικόνα. «Προκειμένου να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση, οι κυβερνήσεις της περιόδου 2008-2012 προχώρησαν σε μια σειρά από μέτρα όπως την ίδρυση του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (…), την εφαρμογή προγράμματος διαχείρισης απορριμμάτων (σ.σ.: οι νέες εθνικές στρατηγικές για τη διαχείριση των απορριμμάτων και την πρόληψη παραγωγής εξακολουθούν να αγνοούνται) και σειρά μέτρων για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κτιρίων και κατασκευών» (σ.σ.: ένα μέτρο που είχε κυρίως ως στόχο την τόνωση της αγοράς), αναφέρει η έκθεση και καταλήγει: «Οι νέες εθνικές περιβαλλοντικές πολιτικές είναι εναρμονισμένες με τις κοινοτικές πολιτικές για την αειφορία, την προστασία του περιβάλλοντος και την πράσινη ανάπτυξη», σημειώνοντας ότι η προστασία του περιβάλλοντος «είναι υψηλής προτεραιότητας για το υπουργείο Περιβάλλοντος». Σε ερώτηση της «Κ», σχετικά με τις πηγές πληροφόρησης της έρευνας, τα στελέχη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος ανέφεραν ότι βασίζονται σε κρατικές πηγές…