Τα προηγούμενα 50 χρόνια η παραγωγή πλαστικού 20πλασιάστηκε και μέσα στα επόμενα 50 χρόνια αναμένεται να διπλασιαστεί. Ομως μόλις το 14% των πλαστικών συσκευασιών ανακυκλώνεται σε παγκόσμιο επίπεδο, ακόμα 14% οδηγείται σε καύση και το υπόλοιπο 72% χάνεται: το 40% θάβεται σε χωματερές και το 32% καταλήγει απευθείας στο περιβάλλον. Εως το 2025 οι ωκεανοί θα περιέχουν 1 τόνο πλαστικών ανά 3 τόνους ψαριών, ενώ το 2050 θα περιέχουν (κατά βάρος) περισσότερο πλαστικό από ψάρια! Η έκθεση του Ellen Mac Arthur Foundation με τίτλο «Η νέα οικονομία των πλαστικών» (The New Plastics Economy) παρουσιάζει αποκαρδιωτικά στοιχεία για τη διαχείριση των πλαστικών –εστιάζοντας στις συσκευασίες– στον πλανήτη, στοιχεία με μεγάλη σημασία δεδομένης της συνεχούς αύξησης της χρήσης τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της διείσδυσης των πλαστικών είναι ότι σήμερα το 15% (κατά βάρος) ενός αυτοκινήτου είναι από πλαστικό, όπως και περίπου το 50% του νέου Boeing Dreamliner. Η έκθεση καταλήγει στην ανάγκη μιας νέας πολιτικής, παγκόσμιας για τον κύκλο ζωής των πλαστικών.
Αλλά ας ξεκινήσουμε με τα στοιχεία. Η παραγωγή πλαστικών έχει «απογειωθεί» από 15 εκατομμύρια τόνους το 1964 σε 311 εκατ. τόνους το 2014. Οι πλαστικές συσκευασίες αντιπροσωπεύουν το 26%. Τα πλεονεκτήματα της χρήσης του πλαστικού είναι πολλά – ωστόσο μετά έναν σύντομο κύκλο το 95% της αξίας των πλαστικών συσκευασίας (περίπου 80-120 δισ. δολάρια ετησίως) χάνεται.
Το 40% των πλαστικών συσκευασιών θάβεται σε χωματερές και το 32% δεν καταλήγει ποτέ σε συστήματα συλλογής. Συνυπολογίζοντας τους ρύπους που προκαλούνται κατά τη διαδικασία παραγωγής τους, το κόστος αυτής της «απώλειας» υπολογίζεται σε 40 εκατ. δολάρια ετησίως, ποσό υψηλότερο από τα κέρδη της βιομηχανίας πλαστικού. Πού καταλήγουν τα πλαστικά; Περίπου 40 χρόνια μετά την καθιέρωση του πρώτου παγκόσμιου συμβόλου ανακύκλωσης στα προϊόντα, μόλις το 14% των πλαστικών συσκευασιών ανακυκλώνεται. Κάπου 8 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών καταλήγουν κάθε χρόνο στους ωκεανούς – περίπου ένα γεμάτο απορριμματοφόρο ανά λεπτό.
Προτάσεις
Με αυτά τα δεδομένα, λοιπόν, δημιουργείται η ανάγκη ενός νέου οράματος, μιας «νέας οικονομίας» για τα πλαστικά σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα βασικά σημεία της πρότασης στην οποία καταλήγει η έκθεση του ιδρύματος Ellen Mac Arthur είναι τα ακόλουθα:
• Ανάπτυξη ενός παγκόσμιου πρωτόκολλου για τα πλαστικά, το οποίο θα δώσει τις κατευθύνσεις για τον επανασχεδιασμό των υλικών (λ.χ. μείωση των πρόσθετων ουσιών, δημιουργία υπερ-πολυμερών) και την ανάπτυξη ενός συστήματος «επόμενης ημέρας» που θα βελτιώσει τη συλλογή, διαλογή και αξιοποίηση των πλαστικών, την απόδοση της παραγωγής, την ποιότητα των υλικών και τα οικονομικά του κλάδου.
• Διεύρυνση της επαναχρησιμοποίησης πλαστικών συσκευασιών, κυρίως στις χρήσεις B2B (business to business) και δευτερευόντως σε αυτές που απευθύνονται στον καταναλωτή (λ.χ. πλαστικές σακούλες).
• Προώθηση της χρήσης κομποστοποιήσιμου πλαστικού για συγκεκριμένες εφαρμογές, όπως η συσκευασία οργανικών (λ.χ. φρούτων), οι συσκευασίες έτοιμου φαγητού και άλλα.
Παράλληλα, πρέπει να ξεκινήσει μια προσπάθεια περιορισμού της «διαρροής» πλαστικών προς το φυσικό περιβάλλον. Αυτή θα μπορούσε να επιτευχθεί με βελτίωση των συστημάτων «επόμενης ημέρας» στις χώρες που έχουν τις χειρότερες επιδόσεις, αλλά και με οικονομικά εργαλεία, όπως τη βελτίωση της οικονομικής ελκυστικότητας των χρησιμοποιημένων πλαστικών. Παράλληλα, πρέπει να μοχλευθούν επενδύσεις στην κατεύθυνση της μείωσης των επιβλαβών συνεπειών στο περιβάλλον από τις συσκευασίες πλαστικών.
Τέλος, σημαντικές είναι η σταδιακή απεξάρτηση των πλαστικών από τη χρήση πετρελαίου και η μετακίνηση της βιομηχανίας σε παραγωγικές διαδικασίες με χαμηλό αποτύπωμα σε άνθρακα.
«Το όραμα της “Νέας Οικονομίας Πλαστικών” είναι ότι τα πλαστικά δεν πρέπει ποτέ να γίνονται απορρίμματα. Αντ’ αυτού να επανεισέρχονται στην οικονομία ως πολύτιμα τεχνικά ή βιολογικά συστατικά.
Η φιλοδοξία της είναι να προσφέρει ένα καλύτερο σύστημα σε παγκόσμιο επίπεδο και καλύτερα περιβαλλοντικά αποτελέσματα, δημιουργώντας μια πιο αποδοτική οικονομία για το χρησιμοποιημένο πλαστικό, μειώνοντας την απώλεια πλαστικού προς το περιβάλλον και απεξαρτώντας το πλαστικό από το πετρέλαιο».