Από το Λασίθι στην Κόνιτσα ταξίδεψαν προ ημερών 15 κρητικοί αίγαγροι. Πρόκειται για τους πιο… άτυχους από τους «κατοίκους» της νησίδας Αγιοι Πάντες, που αιχμαλωτίστηκαν και πωλήθηκαν σε εκτροφείο. Η απομάκρυνση μικρών ομάδων αιγάγρων είχε στόχο την αποσυμφόρηση του μικρού νησιού, που χρησιμοποιείται ως εκτροφείο αιγάγρων για περισσότερο από μισό αιώνα. Και ανοίγει εκ νέου τη συζήτηση για την επιστημονική ορθότητα της επιλογής αυτής.
Η νησίδα Αγιοι Πάντες βρίσκεται απέναντι από τον Αγιο Νικόλαο στο Λασίθι και χρωστάει το όνομά της στο εκκλησάκι που βρίσκεται στη μικρή κορυφή της.
«Από το 1957 οι δασικές υπηρεσίες μετέφεραν στο νησάκι το πρώτο ζευγάρι κρητικών αιγάγρων, με σκοπό να το μετατρέψουν σε καταφύγιο για την αναπαραγωγή τους», εξηγεί στην «Κ» ο διευθυντής Δασών Λασιθίου, Μανόλης Συλλιγάρδος. «Το είδος ήταν τότε υπό εξαφάνιση. Με τα χρόνια, οι αίγαγροι στους Αγιους Πάντες πολλαπλασιάστηκαν και σήμερα ξεπερνούν τους 80-100».
Ανά κάποια έτη, όταν ο αριθμός των αιγάγρων αυξάνεται, το δασαρχείο παρεμβαίνει για τη μείωσή του. «Αφού λάβαμε έγκριση από το Τμήμα Θήρας του υπουργείου Περιβάλλοντος, ξεκινήσαμε τις διαδικασίες για τη μεταφορά 15 αιγάγρων σε ιδιωτικό εκτροφείο στην Κόνιτσα, που έδειξε ενδιαφέρον. Ακόμα 15 θα μεταφερθούν σε λίγο καιρό σε δημόσιο εκτροφείο στην Αταλάντη». Η σύλληψη πάντως των συμπαθών τετραπόδων δεν είναι εύκολη υπόθεση. «Οι αίγαγροι είναι εξαιρετικά ταχείς και έχουν την ικανότητα να σκαρφαλώνουν ακόμα και σε απάτητα σημεία», εξηγεί ο κ. Συλλιγάρδος. «Ετσι τα πιάσαμε με “παγίδα”, δηλαδή τα εγκλωβίσαμε σε ένα περιφραγμένο σημείο στο οποίο υπάρχουν ταΐστρες και τα αιχμαλωτίσαμε ένα ένα».
Οι Αγιοι Πάντες είναι μία από τις τρεις νησίδες που επελέγησαν στην Κρήτη πριν από πολλές δεκαετίες για να αποτελέσουν «πυρήνες» για τη διάσωση του κρητικού αιγάγρου. Οι ταΐστρες τοποθετήθηκαν από το δασαρχείο καθώς η τροφή στο νησί πλέον δεν επαρκεί, λόγω του μεγάλου αριθμού των ζώων. Ομοίως, το καλοκαίρι χρησιμοποιούνται και ποτίστρες, καθώς δεν επαρκεί ούτε το νερό. Ετσι φαίνεται ότι το νησάκι έχει πλέον μετατραπεί σε κανονικό εκτροφείο, αφού η επιβίωση των ζώων εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από την ανθρώπινη παρέμβαση.
Οι Αγιοι Πάντες δεν είναι η μόνη νησίδα στην οποία εισήχθη ο κρητικός αίγαγρος. Στην Κρήτη, ζευγάρια αιγάγρων είχαν μεταφερθεί εδώ και μισό αιώνα σε ακόμα δύο νησίδες, στη Θοδωρού στα Χανιά και στην Ντία στο Ηράκλειο. Κρητικοί αίγαγροι είχαν στο παρελθόν εισαχθεί και στις νησίδες Μονή στην Αίγινα και Σαπιέντζα στη Μεσσηνία και αλλού.
«Αν την κρίνουμε με τα σημερινά δεδομένα, επρόκειτο για μια λανθασμένη πρακτική», εκτιμά ο Πέτρος Λυμπεράκης, πρόεδρος του φορέα διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς και ερευνητής στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης. «Από τη μια πλευρά, οι νησίδες δεν είναι το φυσικό περιβάλλον του ζώου. Από την άλλη πλευρά, η απομόνωση οδηγεί στην πολύχρονη ενδογαμία, η οποία τελικά εξασθενεί το είδος, κάνοντας τα ζώα ευάλωτα σε ασθένειες. Σε κάποιες από τις νησίδες μάλιστα προϋπήρχαν κατσίκες, οι οποίες δεν εκκαθαρίστηκαν, με αποτέλεσμα να υπάρξει ανάμειξη των δύο ειδών».
Υποβάθμιση
Εκτός από το ίδιο το είδος, η χρησιμοποίηση νησίδων ως εκτροφείων οδηγεί στη σταδιακή υποβάθμισή τους, όπως συμβαίνει σε όλα τα ακατοίκητα νησάκια και τις βραχονησίδες που χρησιμοποιούνται ως «στάβλοι» για κατσίκια και πρόβατα. «Το αποτέλεσμα είναι γνωστό: η υπερβόσκηση των νησίδων και η υποβάθμιση της βλάστησης. Σε κάποια νησάκια έχουμε δει ακόμα και την εξαφάνιση ειδών και την απώλεια του εδάφους», λέει ο κ. Λυμπεράκης. «Κατά την άποψή μου, θα έπρεπε η παρουσία των αιγάγρων στις νησίδες να επανεξεταστεί και τελικά να παραμείνει μόνο ένας μικρός και ελεγχόμενος αριθμός ατόμων. Το πρόβλημα είναι η ανεξέλεγκτη αύξηση του πληθυσμού των ζώων».
Σήμερα οι κρητικοί αίγαγροι ζουν ελεύθεροι στον Εθνικό Δρυμό Σαμαριάς, στα Λευκά Ορη.