φύση
Το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου φαίνεται ότι εμπνέει τους
ανθρώπους του να πάνε ένα βήμα «παραπέρα». Το πρόγραμμα «Αειφόρο
Αιγαίο» της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού έβαλε
από το 2009 στόχο να καταγράψει τις καλές πρακτικές που
πραγματοποιούνται από μεμονωμένα άτομα και φορείς σε όλα τα νησιά
του Αιγαίου. «Επισκεπτόμαστε κάθε νησί και κάνουμε τη σχετική
έρευνα» εξηγεί στην «Κ» η κ. Γεωργία Κίκου, περιβαλλοντολόγος και
υπεύθυνη του προγράμματος «Αειφόρο Αιγαίο». Κατά την αναζήτηση οι
αρμόδιοι ανακαλύπτουν πραγματικά «διαμάντια». Σήμερα, στο δίκτυο
ανήκουν 292 πρότυπες επιχειρήσεις, 104 ΜΚΟ, σύλλογοι και σωματεία,
40 ενεργοί πολίτες, 29 ΟΤΑ και 4 ακαδημαϊκοί. «Αξιολογούμε τη
συμβολή τους στην τοπική οικονομική ανάπτυξη και την προστασία του
περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς», διευκρινίζει η κ.
Κίκου. Κάποιοι εκ των ενεργών πολιτών του Αιγαίου συνομίλησαν με
την «Κ» για το μεράκι τους, που συν τω χρόνω μετατράπηκε σε
κοινωφελές έργο.
Οταν το 1991 ιδρύθηκε το γυμνάσιο στην Ηρακλειά ένας νέος
μαθηματικός -αδιόριστος ακόμα- πήρε την οικογένειά του και
μετακόμισε στο νησί. «Τότε εξέφραζα την αγάπη μου για τη φύση μέσα
από τις φωτογραφίες, ζώντας όμως σε ένα παρθένο νησί μού δόθηκαν
περισσότερα ερεθίσματα», λέει στην «Κ» ο κ. Γιάννης Γαβαλάς. Το
1998 ξεκίνησε συστηματική παρατήρηση και καταγραφή των πτηνών της
Ηρακλειάς και της Νάξου, μια ασχολία που κράτησε οκτώ συναπτά έτη,
«αλλά στην ουσία συνεχίζεται αέναα». Ο κ. Γαβαλάς, που είναι μέλος
της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, διαθέτει σήμερα πλούσιο
ηλεκτρονικό και χειρόγραφο αρχείο. Η ενέργειά του, όμως, δεν
εξαντλήθηκε εκεί. «Από το 2006 έως και σήμερα παρατηρώ και
καταγράφω τη χλωρίδα στην ευρύτερη «γειτονιά» μας, στην Ηρακλειά,
τη Νάξο, τη Δονούσα και την Αμοργό». Χάρη στην άοκνη και ανιδιοτελή
εργασία του κ. Γαβαλά ανακαλύφθηκε ένα είδος ορχιδέας που ενδημεί
αποκλειστικά στην όμορφη Ηρακλειά: ophrys heracleotica. Συνολικά, ο
Ελληνας φυσιολάτρης έχει καταγράψει 600 είδη λουλουδιών. Παράλληλα,
ο κ. Γαβαλάς ασχολείται και με την καταγραφή ερπετών, πεταλούδων,
θαλάσσιων θηλαστικών και μανιταριών. «Η διάδοση του Διαδικτύου μού
έχει λύσει τα χέρια, αφού στο Ιντερνετ κυκλοφορούν εξειδικευμένοι
οδηγοί αναγνώρισης ειδών, ενώ παράλληλα επικοινωνώ με ειδικούς σε
όλo τον κόσμο και ανταλλάσσουμε απόψεις», επισημαίνει. «Παλιά ήταν
μια δαιδαλώδης διαδικασία, ακόμα και μόνο η φωτογράφιση».
Στην άλλη πλευρά του πελάγους, στη Χίο, ο εκπαιδευτικός κ.
Γιώργος Χαλάτσης είναι ένας σύγχρονος περιηγητής. «Συνδέουμε,
πάντοτε, τη Χίο με τη θάλασσα και τη ναυτιλία, ξεχνούμε όμως ότι
έχει πολλά πετρόχτιστα μονοπάτια», σημειώνει στην «Κ» ο 59χρονος
εκπαιδευτικός, που εδώ και λίγους μήνες είναι συνταξιούχος.
Γυμναστής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και προπονητής ποδοσφαίρου,
ανακάλυψε την αγάπη του για την πεζοπορία και την ανάβαση τη
δεκαετία του ’80, όταν εργάστηκε με απόσπαση στη Βαυαρία. «Αρχισα
να ανεβαίνω τις Αλπεις με Γερμανούς φίλους, να κάνω περιηγήσεις από
καταφύγιο σε καταφύγιο – μαγεύτηκα», θυμάται. Επιστρέφοντας στη
Χίο, αποφάσισε να προσαρμόσει τη νέα του ασχολία στα ελληνικά
δεδομένα. «Οργωσε», λοιπόν, τη Χίο και ανακάλυψε πολλές άγνωστες
πτυχές της. «Στο νησί μας υπάρχουν 160 διαδρομές που μπορεί να
κάνει ένας ενήλικας και 8 κατάλληλες και για παιδιά», αναφέρει.
«Στο διάβα του περιηγητή βρίσκονται πολλά αγροτικά μνημεία,
πετρόχτιστα αλώνια, μάντρες, πηγάδια κ.ά., ενώ οι διαδρομές είναι
«ποτισμένες» με θρύλους, δοξασίες, κομμάτια της ελληνικής
ιστορίας». Τις μοναδικές αυτές εμπειρίες αποφάσισε να μοιραστεί με
τις νεώτερες γενιές. Ετσι, ζήτησε το 2006 να αποσπαστεί από τη
δευτεροβάθμια στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, όπου πρότεινε στους
αρμόδιους να πραγματοποιήσει την «αλλιώτικη εκδρομή». Μέχρι τότε
στις σχολικές εκδρομές οι καθηγητές έπιναν καφέ και οι μαθητές
έπαιζαν σε κάποια παραλία. Οι μαθητές συνοδεία του έμπειρου
γυμναστή, της δασκάλας τους -ακόμα και γονέων όταν απαιτείτο-
άρχισαν να ανηφορίζουν στα υψώματα του νησιού. «Στόχος μου ήταν να
αλλάξει η νοοτροπία της παθητικής ψυχαγωγίας, η πεζοπορία δεν είναι
μόνο γυμναστική, είναι μια ολοκληρωμένη σωματική και ψυχική
εμπειρία». Στα τέσσερα χρόνια που ακολούθησαν οι συμμετοχές μαθητών
από τη Χίο και τα Ψαρά έφθασαν τις 5.500 και οι μικροί περιηγητές
περίμεναν με ανυπομονησία την επόμενη εκδρομή. «Μπορούμε να
διοργανώσουμε συνδυαστικές πεζοπορίες – τις νύχτες με πανσέληνο, με
ταυτόχρονη αφήγηση παραμυθιών ή οργανώνοντας κυνήγι χαμένου
θησαυρού», καταλήγει ο πολυπράγμων κ. Χαλάστης, που κάθε εβδομάδα
διανύει 80 με 100 χλμ., ενώ συνοδεύει ακόμα μαθητές στο βουνό
αφιλοκερδώς. Στο μεταξύ, έχουν μυηθεί τόσοι πολλοί στην πεζοπορία,
ώστε προωθείται η ίδρυση πεζοπορικού συλλόγου στο νησί, ενώ η
διάσωση των μονοπατιών έχει επανέλθει στην «ατζέντα» του δήμου.
Πρωτοβουλία ανακύκλωσης με μεγάλη ανταπόκριση
Στις κοσμοπολίτικες Σπέτσες, όπου ακόμα γίνεται καύση των
σκουπιδιών, εδώ και δέκα χρόνια ένας «ανήσυχος» πολίτης έβαλε ως
στόχο να κάνει ανακύκλωση. Ο 44χρονος Αντώνης Ορλώφ, πατέρας πέντε
παιδιών και ιδιοκτήτης δύο καφέ στις Σπέτσες και την Αθήνα, έκρινε
ως καθήκον του «να βάλει τάξη στο χάος». «Θεωρώ ότι η ανακύκλωση
είναι στο κύτταρό μας» λέει στην «Κ». Στην αρχή ξεκίνησε καλώντας
τους συμπολίτες του να φέρνουν τις παλιές συσκευασίες και τα
χαρτικά σε δύο τρία σημεία συγκομιδής που ορίζονταν. Σταδιακά,
επεκτάθηκε σε όλα τα ανακυκλώσιμα είδη, ενώ πρόσφατα αγόρασε
υδραυλική πρέσα για να συμπιέζει τα υλικά. Με το τρίκυκλο του
πηγαινοέρχεται σε όλο το νησί για να μαζέψει τα ανακυκλώσιμα,
αφιερώνοντας τουλάχιστον μια ώρα την ημέρα. «Ο κόσμος ανταποκρίθηκε
γρήγορα» διηγείται. «Ακόμα και επισκέπτες μου τηλεφωνούν, τους λέω
να μαζέψουν, να χωρίσουν τα σκουπίδια τους και περνώ και τα
παίρνω». Η μεγάλη επιτυχία, ωστόσο, του κ. Ορλώφ και του συνεργάτη
του κ. Κων/νου Συλβέστρου είναι η ανακύκλωση μαγειρικού λαδιού, που
ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια και έχουν φθάσει να συλλέγουν 20
τόνους τον χρόνο, τα οποία προωθούνται για βιοντίζελ. «Γνωρίζω τους
κινδύνους που ελλοχεύουν στην καύση – για παράδειγμα του πλαστικού,
και ανησυχώ» ομολογεί, «επιπλέον, υπολογίζω ότι αν τα σκουπίδια μας
μεταφερθούν στη Φυλή, το κόστος -οικονομικό και περιβαλλοντικό- θα
είναι μεγάλο για όλους μας». Επόμενος στόχος του κ. Ορλώφ είναι να
προωθήσει το «ανταποδοτικό» μοντέλο ανακύκλωσης στο νησί.