Εκείνη τη Mεγάλη Τετάρτη, ο 17χρονος Σταύρος ξέχασε για λίγες ώρες τους πόνους που του προκαλούσε η ασθένειά του. Μέσα στον θάλαμο του ογκολογικού νοσοκομείου στο οποίο νοσηλευόταν έφτιαξε μαζί με εθελοντές τη δική του λαμπάδα για την Ανάσταση διαλέγοντας υλικά και στολίδια. Ηταν συγκινημένος γιατί ήταν η πρώτη φορά που έπαιρνε λαμπάδα στη ζωή του. Σε παιδιατρικό νοσοκομείο της Αθήνας, ένας μικρός ασθενής με σοβαρό πρόβλημα υγείας και κινητικά προβλήματα, που νοσηλεύεται από μωρό, έπιασε στα χέρια του πρώτη φορά φύλλο δέντρου χάρη σε έναν εθελοντή που τον έβγαλε βόλτα στο προαύλιο του νοσοκομείου. Μια μοναχική ηλικιωμένη γυναίκα, που πέρασε τις γιορτές των Χριστουγέννων νοσηλευόμενη, με επιστολή της ευχαριστούσε τον εθελοντή που στάθηκε δίπλα της. Οπως έγραφε, «αυτές τις γιορτές είχα κι εγώ έναν άνθρωπο να μου πει “χρόνια πολλά”».
Τρεις περιπτώσεις ασθενών που γνώρισαν από κοντά τους καλούς Σαμαρείτες των νοσοκομείων, τους εθελοντές που χαίρονται να θυσιάσουν λίγο από τον προσωπικό τους χρόνο για να κάνουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τον χώρο του νοσοκομείου πιο ανθρώπινο: από τη διευκόλυνση σε γραφειοκρατικές διαδικασίες, τη συντροφιά για λίγες ώρες την ημέρα, την προσφορά ενός καφέ στη μονάδα βραχείας νοσηλείας, τη δημιουργική απασχόληση με ζωγραφική και άλλες χειροτεχνίες έως την εκμάθηση ταχυδακτυλουργικών κόλπων σε μικρούς ασθενείς.
«Μία φορά την εβδομάδα έχουμε πρόγραμμα δημιουργικής απασχόλησης για τα παιδιά που νοσηλεύονται στο νοσοκομείο Παίδων. Τα παιδιά τραγουδούν, ζωγραφίζουν, παίζουν, κάνουν ό,τι θα έκαναν εάν δεν ήταν μέσα στο νοσοκομείο. Σε εβδομαδιαία βάση πραγματοποιούμε και δράση ψυχαγωγίας με κλόουν και ταχυδακτυλουργούς στο Ογκολογικό Νοσοκομείο Παίδων Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη – Ελπίδα». Τα νοσηλευόμενα παιδιά μαθαίνουν ταχυδακτυλουργικά, τα οποία θα δείξουν μετά στους γονείς τους και «έστω και στιγμιαία, παρά την ασθένειά τους, θα αισθάνονται ότι είναι παντοδύναμα, ότι μπορούν να κάνουν κάτι που δεν το γνωρίζουν οι άλλοι», σημειώνει στην «Κ» ο αντιπρόεδρος της Εθελοντικής Διακονίας Ασθενών, Αθανάσιος Κοντογιάννης. Η Εθελοντική Διακονία Ασθενών είναι ένας σύλλογος που στα 16 χρόνια δράσης του (από τον Φεβρουάριο του 2003), με 2.144 εκπαιδευμένους εθελοντές έχει προσφέρει περισσότερες από 426.000 ώρες εθελοντικής προσφοράς σε πάνω από 2.200 ασθενείς, σε 15 νοσοκομεία της Αττικής. Ο σύλλογος «στήθηκε» από τον Βασίλειο Κοντογιάννη, εφημέριο στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Αθηνών, ο οποίος είδε την ανάγκη που υπήρχε για συμπαράσταση σε μοναχικούς νοσηλευόμενους ασθενείς. «Αυτή τη στιγμή έχουμε 480 ενεργούς εθελοντές από όλον τον κοινωνικό ιστό. Φοιτητές, συνταξιούχοι, νοικοκυρές, στελέχη πολυεθνικών εταιρειών, γιατροί, ανειδίκευτοι εργάτες, μία φορά την εβδομάδα θα αφήσουν για ένα τρίωρο τη ζωή τους και θα σταθούν δίπλα σε μοναχικούς ανθρώπους, όπως θα στέκονταν και θα συζητούσαν με κάποιον φίλο τους ή με το παιδί τους», σημειώνει ο κ. Κοντογιάννης. Η διαδικασία έχει ως εξής: Ο σύλλογος υπογράφει πρωτόκολλο συνεργασίας με το κάθε νοσοκομείο. Οταν η κοινωνική ή η νοσηλευτική υπηρεσία του νοσοκομείου εντοπίζει κάποιον ασθενή που έχει ανάγκη για παροχή υποστηρικτικής φροντίδας, τότε ειδοποιείται ο σύλλογος, ο οποίος, αφού πρώτα αξιολογεί την κάθε περίπτωση, παρεμβαίνει.
Διαφορετικές ανάγκες
Σύμφωνα με τον κ. Κοντογιάννη, οι κλήσεις από τα νοσοκομεία αυξάνουν διαρκώς τα τελευταία χρόνια. Για τους ενήλικες συνήθως το πιο έντονο πρόβλημα είναι η μοναξιά. Οι εθελοντές θα καθίσουν μαζί τους, θα τους διαβάσουν ένα βιβλίο, θα τους βοηθήσουν να φάνε, θα τους μιλήσουν. Για τα παιδιά, και κυρίως τα εγκαταλειμμένα, το ζητούμενο είναι το παιχνίδι. Οι εθελοντές θα παίξουν μαζί τους, θα τα βγάλουν έξω από τον χώρο του νοσοκομείου, θα τα πάνε στην παιδική χαρά. «Το όραμά μας», σημειώνει ο κ. Κοντογιάννης, «είναι να μην υπάρχει κανένας ασθενής μόνος μέσα στο νοσοκομείο. Και να αποτελέσουμε έναν φάρο ευαισθητοποίησης για τον εθελοντισμό. Να κάνουμε όσο γίνεται περισσότερους πολίτες να βγουν από το καβούκι τους και να δουν λίγο τον συνάνθρωπο».
Η «Πνοή Αγάπης – Σύλλογος Εθελοντών Κοινωνικής και Συναισθηματικής Στήριξης ανθρώπων με καρκίνο και των οικογενειών τους» προσφέρει πάνω από μία δεκαετία υποστηρικτικές υπηρεσίες με εθελοντές εντός του Ογκολογικού Νοσοκομείου «Αγιος Σάββας». Σήμερα, πρόσβαση στο νοσοκομείο έχουν 40 εθελοντές του συλλόγου ενταγμένοι σε διαφορετικές «ομάδες» εργασίας, οι οποίοι κάνουν τη διαφορά για τους ασθενείς. Οπως αναφέρει στην «Κ» η πρόεδρος του συλλόγου και διευθύντρια της Κοινωνικής Υπηρεσίας του Ογκολογικού Νοσοκομείου «Αγιος Σάββας», Μαρία Παπακωνσταντίνου, «για εμένα ο εθελοντισμός είναι πολιτισμός. Είναι όραμα, είναι υπέρβαση από την καθημερινότητα, έχει αγάπη και έχει και χαμόγελο. Είναι οι άλλες φωνές που έρχονται και πλαισιώνουν ένα δύσκολο νοσοκομειακό περιβάλλον». Ο σύλλογος διαθέτει για το νοσοκομείο «ομάδα υποδοχής» στα εξωτερικά ιατρεία σε καθημερινή βάση και για 4,5 ώρες την ημέρα, η οποία αποτελείται από δύο εθελοντές που διευκολύνουν τους πολίτες στην επαφή τους με το νοσοκομείο. Ιδιαίτερα επιτυχημένη κρίνεται και η ομάδα δανειστικής βιβλιοθήκης. Εθελοντές περνούν μία φορά την εβδομάδα από όλους τους θαλάμους και τους ορόφους του νοσοκομείου και δανείζουν σε ασθενείς και στους συνοδούς τους βιβλία από τη βιβλιοθήκη της Κοινωνικής Υπηρεσίας του νοσοκομείου, η οποία αριθμεί περίπου 8.500 τίτλους. Στις δράσεις του συλλόγου είναι και οι επισκέψεις στους θαλάμους των ασθενών για την εκτίμηση των αναγκών τους, ενώ έως πρόσφατα μία ομάδα εθελοντών πρόσφερε καφέ, περιοδικά και κουλούρια στον χώρο αναμονής των ασθενών και συνοδών στο Τμήμα Βραχείας Νοσηλείας, πριν αυτό μεταφερθεί στο Κέντρο Ημερήσιας Νοσηλείας «Νίκος Κούρκουλος». Και, όπως σημειώνει η κ. Παπακωνσταντίνου «δεν είναι ο καφές τού ενός ευρώ, είναι το χέρι που ακουμπά και δίνει τον καφέ στον ασθενή».
Ατομικό και ομαδικό παιχνίδι στους θαλάμους νοσηλείας και σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους περιλαμβάνουν οι δράσεις των εθελοντών στα νοσοκομεία Παίδων.
Η Εθελοντική Διακονία Ασθενών και η Πνοή Ζωής είναι μόνο δύο από τους πολλούς συλλόγους που δραστηριοποιούνται εθελοντικά μέσα στα νοσοκομεία στο πλαίσιο της υποστήριξης ασθενών. Ενδεικτικά, στο ογκολογικό νοσοκομείο Αγίων Αναργύρων, η ομάδα του «ΠΑΜΕΜΜΑΖΙ» (αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία) προσφέρει τα τελευταία δυόμισι χρόνια ποικίλες δραστηριότητες δημιουργικής απασχόλησης στον χώρο του νοσοκομείου, από ζωγραφική και χειροτεχνία έως αρωματοθεραπεία και θεραπευτική γιόγκα. Το «Χαμόγελο του Παιδιού» από το 1999 πραγματοποιεί δράσεις με θεατρικές παραστάσεις, κουκλοθέατρο, μέρες με μουσική, εκδρομές και πάρτι γενεθλίων σε παιδιατρικά νοσοκομεία και κλινικές Αθήνας, Θεσσαλονίκης και Πάτρας.
Ο νόμος και ο ρόλος των διοικήσεων
Το νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία» στην ιστοσελίδα του απευθύνει κάλεσμα σε αυτούς που έχουν τη διάθεση να αφιερώσουν λίγο χρόνο, να επικοινωνήσουν με τη νοσηλευτική υπηρεσία του νοσοκομείου. Οι υποψήφιοι εθελοντές συμπληρώνουν μία φόρμα με τα ατομικά τους στοιχεία, καθώς και τις ώρες και ημέρες που μπορούν να διαθέσουν. Στη φόρμα περιγράφονται οι εθελοντικές υπηρεσίες αλλά και οι αρχές προστασίας εμπιστευτικότητας για το ιατρικό απόρρητο. Το συγκεκριμένο νοσοκομείο είναι «φιλικό» στον εθελοντισμό. Αν και υπάρχει σχετικός νόμος από το 2010, το κατά πόσον ο εθελοντισμός αναπτύσσεται εντός των νοσοκομείων, τελικά έγκειται στην πρόθεση των διοικήσεων. Αλλωστε, ο εθελοντισμός εντός των νοσοκομείων χαρακτηρίζεται από ανομοιομορφία, αφού δεν υπάρχει ένα ενιαίο πλαίσιο αναφορικά με τις υποχρεώσεις των εθελοντών, την εκπαίδευσή τους, θέματα αστικής ευθύνης κ.ά. Δίκτυο εθελοντών οργανώνει από το 2014 και η 1η Υγειονομική Περιφέρεια Αττικής. Το δίκτυο αριθμεί σήμερα περίπου 100 άτομα.