Ο γιατρός είχε γράψει το φάρμακο. Ο ασθενής πήγε σε τρία φαρμακεία προκειμένου να το βρει. Χωρίς όμως τύχη. Τελικά επικοινώνησε ξανά με τον γιατρό του για να αλλάξει τη συνταγή και να πάρει άλλο φάρμακο. Οι ελλείψεις φαρμακευτικών σκευασμάτων είναι μία καθημερινή πραγματικότητα που ζουν αναρίθμητοι πολίτες στη χώρα και η οποία –ενίοτε με εξάρσεις– έχει παγιωθεί εδώ και τουλάχιστον μία δεκαετία. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου, αυτή την περίοδο από τα ράφια των ελληνικών φαρμακείων λείπουν 180-200 σκευάσματα ευρείας κυκλοφορίας.
Στο «τοπ 10» των ελλείψεων περιλαμβάνονται, πολύ γνωστό αναλγητικό για μυοσκελετικές παθήσεις, φάρμακο για το πεπτικό σύστημα, για τον σακχαρώδη διαβήτη, κολλύρια, αντιεπιληπτικό αλλά και φθηνό ογκολογικό φάρμακο. Εκτός από τις ολικές ελλείψεις καταγράφονται και προβλήματα μερικής διάθεσης των φαρμάκων.
«Δηλαδή μπορεί να ζητήσω από τη φαρμακαποθήκη δέκα κουτιά από ένα φάρμακο και αυτή να μου στείλει τρία», σημειώνει στην «Κ» ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου, Απόστολος Βαλτάς, και «το αποτέλεσμα είναι οι ασθενείς είτε να είναι στην “αναμονή” για το πότε θα έρθει το φάρμακό τους, είτε να γυρίζουν από φαρμακείο σε φαρμακείο έως ότου το βρουν, είτε τελικά να αναγκάζονται να επισκεφθούν ξανά τον γιατρό τους προκειμένου να τους συστήσει άλλη φαρμακευτική αγωγή». Αλλα και για τους φαρμακοποιούς η κατάσταση αυτή δεν είναι εύκολη, αφού συχνά «βγαίνουν στη γύρα» για να βρουν ενδεχομένως άλλο φαρμακείο που να έχει απόθεμα του σκευάσματος που θέλει ο ασθενής.
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ελληνικό, αφού σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρώπης αναφέρονται ελλείψεις φαρμάκων, οι οποίες μάλιστα αυξάνονται με τα χρόνια. Πρόσφατη έρευνα της Ευρωπαϊκής Ενωσης Φαρμακοποιών (PGEU) σε 24 χώρες της Ε.Ε., κατέδειξε ότι όλες οι χώρες που συμμετείχαν είχαν πρόβλημα έλλειψης φαρμάκων το 2019 και μάλιστα το 87% αυτών δήλωσαν ότι η κατάσταση επιδεινώθηκε σε σχέση με το 2018. Στο 67% των κρατών που συμμετείχαν (17 από τα 24) τη στιγμή που πραγματοποιήθηκε η έρευνα ήταν ελλειπτικά περισσότερα από 200 φάρμακα. Πιο συχνές επιπτώσεις του προβλήματος αναφέρθηκαν η διακοπή της θεραπείας από τους ασθενείς και η αύξηση της δαπάνης των ασθενών λόγω αλλαγής της θεραπείας.
Κατά μέσον όρο οι φαρμακοποιοί στην Ευρώπη δήλωσαν ότι το 2019 σπαταλούσαν 6,6 ώρες την εβδομάδα ψάχνοντας ένα φάρμακο σε έλλειψη, ή εναλλακτικές λύσεις, έναντι 5,6 «χαμένων» ωρών κατά μέσον όρο την εβδομάδα το 2018. «Οι ελλείψεις είναι ένα πανευρωπαϊκό πρόβλημα και η αιτία του έχει να κάνει με δυσλειτουργίες στη διακίνηση πρώτων υλών και φαρμάκων εντός και εκτός Ευρώπης», σημείωσε στην «Κ» ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ενωσης Φαρμακοποιών (PGEU) Θανάσης Παπαθανάσης.
Ανώτατα στελέχη του ΕΟΦ εξήγησαν στην «Κ» ότι οι ελλείψεις διεθνώς έχουν να κάνουν συνήθως με προβλήματα στην παραγωγή φαρμάκων. «Η παραγωγή πρώτης ύλης γίνεται σε συγκεκριμένες χώρες και εάν υπάρξει πρόβλημα εκεί, αυτό απευθείας επεκτείνεται σε όλη τη φαρμακευτική αγορά. Από την άλλη, πλέον υπάρχουν φθηνά φάρμακα στα οποία οι φαρμακευτικές εταιρείες επιλέγουν να μειώσουν την παραγωγή καθώς δεν αποφέρουν τα κέρδη που θα ήθελαν. Αυτό μάλιστα καταγράφεται αυτή την περίοδο σε φθηνά αλλά αποτελεσματικά ογκολογικά φάρμακα».
Στην Ελλάδα ειδικά, οι ελλείψεις, όταν δεν συνδέονται με προβλήματα παραγωγής, έχουν να κάνουν με τις πολύ φθηνές τιμές των φαρμάκων και οι οποίες τα καθιστούν αντικείμενο παράλληλων εξαγωγών. «Δηλαδή, φάρμακα που προορίζονται για την ελληνική αγορά, εξάγονται με αποτέλεσμα ο ελληνικός πληθυσμός να μένει ακάλυπτος. Το πρόβλημα επιδεινώνεται από το γεγονός ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες, βλέποντας τα προϊόντα τους που προορίζονται για την ελληνική αγορά να βρίσκονται σε άλλες χώρες και να χάνουν με τον τρόπο αυτό σε τζίρο, αρχίζουν να μειώνουν τις ποσότητες που “ρίχνουν” στην ελληνική αγορά», σημειώνει ο κ. Βαλτάς.
«Μία τρίτη αιτία είναι ότι δεν υπάρχει στήριξη στην Ελλάδα των φθηνών και αποτελεσματικών φαρμάκων και η οποία θα μπορούσε να γίνει με μικρή ίσως αύξηση των τιμών τους, με αποτέλεσμα πολλές εταιρείες να τα αποσύρουν από την ελληνική αγορά. Αυτά είτε αντικαθίστανται με πιο ακριβά ίδιας δράσης, είτε εισάγονται από τον ΙΦΕΤ με πολύ υψηλότερες τιμές».
Οι παρεμβάσεις
Ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων συχνά προχωράει σε προσωρινή απαγόρευση των παράλληλων εξαγωγών σε φάρμακα που είναι σε έλλειψη. «Οι απαγορεύσεις γίνονται όταν η έλλειψη αφορά στο σύνολο των φαρμάκων της ίδιας δραστικής ουσίας και όχι όταν αφορά σε ένα σκεύασμα το οποίο μπορεί να αντικατασταθεί με άλλο», εξηγούσαν στελέχη του ΕΟΦ. Παράλληλα, το υπουργείο Υγείας, ο ΕΟΦ και ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος σε πρόσφατη σύσκεψη αποφάσισαν να προχωρήσουν σε παρεμβάσεις σε όλο το φάσμα της εφοδιαστικής αλυσίδας, προκειμένου να αμβλυνθεί το πρόβλημα. Σύμφωνα με πηγές του ΕΟΦ, οι παρεμβάσεις θα επικεντρώνονται στις φαρμακευτικές εταιρείες και στην υποχρέωσή τους να τηρούν αποθέματα, αλλά και να ενημερώνουν εγκαίρως για ενδεχόμενες ελλείψεις τις φαρμακαποθήκες σε ό,τι αφορά τις παράλληλες εξαγωγές, τα φαρμακεία αλλά και τη συνταγογράφηση των φαρμάκων.
«Εμείς ως ΠΦΣ αναπτύσσουμε μηχανογραφικό σύστημα που θα καταγράφει ανά εβδομάδα ή 10ήμερο και ανά γεωγραφική περιφέρεια τις ελλείψεις που εντοπίζονται στα φαρμακεία. Ο ΕΟΦ θα παρεμβαίνει στη συνταγογράφηση για τα ελλειπτικά φάρμακα, δηλαδή θα ενημερώνει για τις ελλείψεις αυτές τους γιατρούς μέσω ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, την ώρα που γράφουν μία συνταγή, ώστε να μην ταλαιπωρείται ο ασθενής ψάχνοντας για φάρμακο που δεν υπάρχει», σημειώνει ο κ. Βαλτάς.
Ενα επιπλέον μέτρο που εξετάστηκε κατά τη σύσκεψη των εμπλεκόμενων φορέων, αφορά και στην επιμήκυνση της ισχύος της ιατρικής συνταγής για τουλάχιστον 20-30 ημέρες, όταν αυτή περιλαμβάνει σκεύασμα που είναι σε έλλειψη.