Πολλοί θυμήθηκαν ότι ο Σαίξπηρ έγραψε τον «Βασιλιά Ληρ» το 1606, όταν κλείστηκε στο σπίτι του στο Στράτφορντ, επί του ποταμού Εϊβον, για να προστατευθεί από την πανώλη που έπληξε το Λονδίνο. Πιο ενδιαφέρουσα όμως είναι η ιστορία της «Τρικυμίας». Εύκολα στοιχηματίζει κανείς πως όταν μίλησε πρόσφατα για την πανδημία ο Μαρκ Λίπσιτς σκεφτόταν την «Τρικυμία», το κύκνειο άσμα του Σαίξπηρ (1610-1611) με τον μάγο Πρόσπερο, το πνεύμα Αριελ και το τέρας Κάλιμπαν. Στο έργο βρίσκονται όλοι ναυαγοί σε ένα ακατοίκητο νησί έπειτα από μια θύελλα που προκάλεσε ο Αριελ. Η φράση του κορυφαίου επιδημιολόγου του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, που παρομοιάζει την πανδημία με ναυάγιο, θυμίζει την πρώτη σκηνή της «Τρικυμίας». Ας αφήσουμε στην άκρη το γεγονός ότι ο Πρόσπερο της «Τρικυμίας» ήταν έκπτωτος Δούκας του Μιλάνου (μιας πόλης που δοκιμάστηκε σκληρά από την τωρινή πανδημία) και ας επικεντρωθούμε στην παρομοίωση. Το καράβι μας ναυάγησε, έχει πει ο καθηγητής. Βρισκόμαστε τώρα μέσα στη σωσίβια λέμβο, αλλά βλέπουμε στο βάθος την ακτή. Η ακτή είναι η ανοσία. Εκείνο που εννοεί ο καθηγητής είναι ότι ελλείψει εμβολίου, δηλαδή διασωστικού για να μας περισυλλέξει, θα πρέπει να φτάσουμε στην ακτή της ανοσίας, χτυπώντας με κουράγιο και ψυχραιμία τα κουπιά των προληπτικών μέτρων επάνω στην ταραγμένη θάλασσα.
Την περασμένη Τετάρτη η «Καθημερινή» συμμετείχε στη, μέσω τηλεδιάσκεψης, συνέντευξη Τύπου του καθηγητή Επιδημιολογίας της Σχολής T.H. Chan Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ. Ο Μαρκ Λίπσιτς, που ήδη είχε χρησιμοποιήσει την παραπάνω μεταφορά στον δημόσιο λόγο του, απάντησε στην ερώτηση της «Κ» για την ανοσία που κερδίζουν όσοι «περνούν» την ίωση, αλλά και για το ενδεχόμενο ο ιός να μεταλλάσσεται προσπαθώντας να υπερβεί την ανοσία αυτή. «Για να προσδιορίσουμε με ακρίβεια την ανοσία που κερδίζουν όσοι ανέρρωσαν από τον COVID-19 θα πρέπει πρώτα να διενεργηθούν ορολογικά τεστ στον γενικό πληθυσμό. Ωστόσο, γνωρίζουμε πως όσοι έχουν εκτεθεί σε άλλους κορωνοϊούς αναπτύσσουν ανοσία που κυμαίνεται από κάποιους μήνες ώς ένα έτος, ενώ όσοι ανέρρωσαν από το SARS το 2003 απέκτησαν ανοσία για αρκετά χρόνια», απαντά. «Σε ό,τι αφορά τις μεταλλάξεις, ο ιός σαφώς μεταλλάσσεται καθώς προχωρά γεωγραφικά, αλλά δεν πιστεύω ότι η ταχύτητα με την οποία μεταλλάσσεται μέχρι σήμερα ο συγκεκριμένος ιός τού δίνει τη δυνατότητα να υπερβεί το τείχος της ανοσίας που υψώνεται κατά την επαφή των ανθρώπων μαζί του», εξηγεί.
Γενίκευση εξετάσεων
Ο καθηγητής εκτιμά ότι είναι απαραίτητη η γενίκευση των εξετάσεων. «Πρέπει να εξεταστούν τυχαία και αντιπροσωπευτικά δείγματα. Θα μπορούσε να γίνει με την αποστολή sms: “Ερχεστε για να εξεταστείτε;”». Θεωρεί πάντως απαράδεκτες τις προτάσεις ορισμένων (πρόσφατα και στους New York Times) για υποχρεωτική καραντίνα των φορέων. «Η υποχρεωτική εξέταση και καραντίνα φορέων είναι ανώφελη και αδικαιολόγητη τόσο επιστημονικά όσο και σε επίπεδο ανθρωπίνων δικαιωμάτων», λέει κατηγορηματικά.
Σε ό,τι αφορά τη θεραπευτική επίδραση του καλοκαιριού, είναι επιφυλακτικός. «Μπορεί ο ιός να υποχωρήσει κάπως το καλοκαίρι, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραιτήτως μείωση των νέων περιστατικών. Στην Αυστραλία και στις τροπικές χώρες βλέπουμε ότι η μετάδοση συνεχίζεται. Η υποχώρηση που αναμένουμε θα θυμίζει μάλλον την κοινή γρίπη. Η κοινή γρίπη δεν μειώνεται μόνο επειδή αυξάνεται η θερμοκρασία. Πλησιάζοντας στο καλοκαίρι απλώνεται η ανοσία, καθώς η γρίπη έχει περάσει μέσα από τον πληθυσμό και έχει προκαλέσει την ανοσία απέναντί της. Κατ’ αναλογία η ταχύτητα μετάδοσης του κορωνοϊού θα επιβραδυνθεί από την εποχικότητα σε συνδυασμό με το εύρος της ανοσίας που θα έχει αναπτυχθεί».
Σε ό,τι αφορά τις επιχειρήσεις απολύμανσης δημοσίων εξωτερικών χώρων και τις απαγορεύσεις που αποφασίζονται σε διάφορες χώρες, ο καθηγητής είναι επιφυλακτικός. «Από τη μια η υπεριώδης ακτινοβολία από τον ήλιο, που διαπερνά τα σύννεφα, σκοτώνει τους ιούς, από την άλλη οι άνθρωποι θα πρέπει να τηρούν αποστάσεις ακόμα και σε εξωτερικούς χώρους».
Εως το 2025
Ο Μαρκ Λίπσιτς και οι συνεργάτες του διαμόρφωσαν ένα μοντέλο πρόβλεψης για την επανεμφάνιση του ιού στα έτη ώς το 2025. Εκτιμούν ότι μετά την υποχώρηση της τωρινής πανδημίας, ο COVID-25 θα παρουσιάσει εξάρσεις τους επόμενους χειμώνες. Η ένταση των εξάρσεων θα προσδιοριστεί από τις ορολογικές μελέτες που βρίσκονται σε εξέλιξη και θα αποκαλύψουν το ποσοστό του πληθυσμού που έχει εκτεθεί στον ιό και τη διάρκεια της ανοσίας που θα έχει «κερδίσει». Οσο πιο πολλοί άνθρωποι αναπτύξουν ανοσία για όσο γίνεται πιο μεγάλο χρονικό διάστημα τόσο πιο ήπιες θα είναι οι επόμενες εξάρσεις.
Ο Λίπσιτς και οι συνεργάτες του διαμόρφωσαν παράλληλα ένα δεύτερο μαθηματικό μοντέλο που προσδιορίζει την ιδανική ρύθμιση των προληπτικών μέτρων. Η συμβουλή των «μάγων του Χάρβαρντ» είναι να έρθουμε σε επαφή με τον ιό αργά και σταδιακά, έτσι ώστε να απλώνεται η ανοσία στην κοινωνία την ίδια ώρα που οι οικονομίες θα λειτουργούν και τα συστήματα υγείας –ενισχυμένα και με νέα φάρμακα– θα ανταποκρίνονται επαρκώς. Ισως μόνο έτσι η σωσίβια λέμβος θα φτάσει στην ακτή της ανοσίας και θα πετάξει μακριά το πνεύμα του ιού (ο Αριελ, το αερικό της «Τρικυμίας»).