H πανδημία του κορωνοϊού είχε και μερικά θετικά: τα παιδιά μου δεν έπαθαν ούτε ένα κρυολόγημα από τον Μάρτιο, και εγώ παρομοίως. Οι κόκκινες μύτες δεν μου έχουν λείψει καθόλου, όμως γνωρίζω ότι η επαφή με βακτήρια και ιούς μπορεί να κάνει καλό στα παιδιά, γιατί η έκθεση σε παθογόνους οργανισμούς διαμορφώνει το ανοσοποιητικό σύστημα.
Αυτός είναι ένας από τους λόγους που έχουμε τα εμβόλια – όταν εισάγουμε τμήματα παθογόνων οργανισμών ή νεκρούς παθογόνους οργανισμούς στο σώμα μας, αυτό μαθαίνει να τους αναγνωρίζει και να τους καταπολεμά καλύτερα, αν ποτέ έρθει σε επαφή μαζί τους.
Με βάση την υπόθεση της υγιεινής –αμφιλεγόμενη θεωρία που προτάθηκε για πρώτη φορά το 1989, από τον Αγγλο επιστήμονα Ντέιβιντ Στράχαν–, όσο τα παιδιά μεγαλώνουν με αντισηπτικά και χλωρίνες και με λιγότερες λοιμώξεις τόσο αυξάνονται οι αλλεργίες και τα αυτοάνοσα νοσήματα. Το επιχείρημα είναι ότι η αποστείρωση δεν βοηθάει στην ανάπτυξη ανοσίας – αν και κάποιοι επιστήμονες δεν πείθονται.
Ετσι, όσο και αν πανηγυρίζω που απαλλαχθήκαμε από μύξες και φταρνίσματα, δεν μπορώ παρά να αναρωτηθώ αν η απομόνωση λόγω COVID-19 επηρεάζει το ανοσοποιητικό των παιδιών. Μήπως κλειδώνοντας όλη μέρα τα παιδιά μας στο σπίτι για να τα προστατεύσουμε από έναν ιό, τα καθιστούμε πιο ευάλωτα σε άλλους ή ακόμη και σε χρόνιες ασθένειες για την υπόλοιπη ζωή τους;
Ας αρχίσουμε με τα καθησυχαστικά νέα. Το ανοσοποιητικό σύστημα κάποιων παιδιών θα επωφεληθεί από την παραμονή στο σπίτι. Ας δούμε για παράδειγμα τον ιό RSV, που πλήττει το αναπνευστικό σύστημα και ο οποίος συνήθως μεταδίδεται σε παιδιά κάτω των δύο ετών, τις περισσότερες φορές σε βρεφονηπιακούς σταθμούς.
Στις ΗΠΑ, ο RSV στέλνει στο νοσοκομείο 57.000 βρέφη και νήπια ετησίως, ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις πυροδοτεί την εμφάνιση άσθματος, σε μια υπερβολική αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος. «Οσο πιο μικρή η ηλικία του ασθενούς, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος», σημειώνει ο δρ Τομπάιας Κόλμαν, του παιδιατρικού ινστιτούτου Τέλεθον, στο Περθ της Αυστραλίας. Αν, λοιπόν, τα παιδιά που θα πάθαιναν φέτος RSV το πάθουν αργότερα, είναι μια νίκη, γιατί τότε οι κίνδυνοι θα είναι μικρότεροι.
Το αντίθετο ισχύει για άλλους ιούς. Ο κυτταρομεγαλοϊός (CMV) και το σύνδρομο Epstein-Barr, συνήθεις λοιμώξεις που προξενούνται από τον ιό του έρπητος, έχουν λίγα σοβαρά συμπτώματα στα μικρά παιδιά. Ωστόσο, στα μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να προξενήσουν λοιμώδη μονοπυρήνωση, η οποία δια-ρκεί μήνες και σε σπάνιες περιπτώσεις έχει σοβαρές επιπλοκές. Εξάλλου, οι λοιμώξεις δεν είναι το μόνο πράγμα που πρέπει να έχουμε στον νου.
Οταν τα παιδιά συνυπάρχουν με άλλα παιδιά, μοιράζονται μικρόβια που δεν προξενούν ασθένειες, αλλά μπορεί να συμβάλουν στην ανάπτυξη ανοσίας, καθώς ενισχύουν το οικοσύστημα μικροβίων του οργανισμού που λέγεται μικροβίωμα. Επίσης, με τακτική έκθεση μικρών παιδιών σε πιθανά αλλεργιογόνα, όπως η γύρη, τα αυγά, το φυστικοβούτυρο και οι γαρίδες, ο οργανισμός τους εκπαιδεύεται ώστε να διαχειρίζεται τις ουσίες αυτές καλύτερα στο μέλλον. Οι παιδίατροι έλεγαν στους γονείς το αντίθετο: να περιμένουν μέχρι τα παιδιά να μεγαλώσουν πριν τους δώσουν πιθανά αλλεργιογόνα. Κλινικές δοκιμές το 2015 και το 2016 έδειξαν ότι νωρίτερα είναι, στην πραγματικότητα, καλύτερα και η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής άλλαξε τις συστάσεις της.
Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε αγροκτήματα, περικυκλωμένα από ζώα που διαθέτουν όλων των ειδών τα μικρόβια, έχουν μικρότερους κινδύνους να αναπτύξουν άσθμα, έκζεμα και αλλεργίες. Είναι η υπόθεση των «παλιόφιλων», σύμφωνα με την οποία η συχνή έκθεση σε μικροοργανισμούς που έχουν εξελιχθεί παράλληλα με το ανθρώπινο είδος βοηθά στην ανάπτυξη του ανοσοποιητικού συστήματος.
Ωστόσο, οι παράγοντες που δια-μορφώνουν το ανοσοποιητικό είναι τόσο περίπλοκοι που δεν μπορεί κανείς να πει ότι αν τα παιδιά μείνουν για ένα χρόνο μέσα στο σπίτι, καταστρέφεται το ανοσοποιητικό τους. «Οπως το ανοσοποιητικό είναι τόσο περίπλοκο, έτσι και όλοι οι παράγοντες που το επηρεάζουν είναι επίσης περίπλοκοι», σημειώνει ο παιδοαλλεργιολόγος Ρούτσι Σίγκλα. Η ανοσία επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από γενετικούς παράγοντες, οπότε ό,τι και να κάνουν τα παιδιά σας εφέτος, οι επιπτώσεις θα αφορούν μόνο κάποιες πτυχές του ανοσοποιητικού τους.