Τα εμβόλια αποτελούν την κυρίαρχη ελπίδα μας για νίκη επί του νέου κορωνοϊού. Ωστόσο, δεκάδες επιστημονικές ομάδες πειραματίζονται με μία διαφορετική προσέγγιση: τα μονοκλωνικά αντισώματα, που έγιναν παγκοσμίως γνωστά όταν χορηγήθηκαν στον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ. Ο «μεγάλος ασθενής» έλαβε το κοκτέιλ αντισωμάτων της εταιρείας βιοτεχνολογίας Regeneron και δεν έχασε την ευκαιρία να διαφημίσει την «απόλυτη θεραπεία», την οποία μάλιστα δεσμεύθηκε να παράσχει δωρεάν σε όλους.
Τα μονοκλωνικά αντισώματα συλλέγονται από το αίμα ατόμων που ανέρρωσαν από COVID-19. Σε ιδανικές συνθήκες, όταν χορηγούνται στα πρώτα στάδια της λοίμωξης ή ακόμα και προληπτικά, πυροδοτούν ταχεία ανοσία. Δεκάδες εταιρείες καταβάλλουν προσπάθειες για την παρασκευή τέτοιων θεραπειών. Ηδη, η Regeneron και η φαρμακοβιομηχανία Eli Lilly, έχουν αιτηθεί στον αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) έγκριση για την άμεση χρήση των θεραπευτικών τους προτάσεων. Στο στίβο των θεραπειών με αντισώματα συμμετέχει και ο «Προμηθέας», μία ευρεία συνεργασία ακαδημαϊκών εργαστηρίων, του ερευνητικού Ινστιτούτου Λοιμωδών Νόσων των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων, και της Adimab, μιας εταιρείας παρασκευής αντισωμάτων με έδρα στο Νιου Χαμσάιρ.
Η θεραπεία που αναπτύσσει ο «Προμηθέας» δεν θα τεθεί σε κλινική δοκιμή πριν από τον Δεκέμβριο, αλλά όλα δείχνουν ότι η αναμονή αξίζει. Αντίθετα με τα αντισώματα της Regeneron και της Eli Lilly, τα οποία εξαφανίζονται εντός εβδομάδων, το αντίσωμα του «Προμηθέα» είναι αποτελεσματικό ακόμα και επί έξι μήνες. Εργαστηριακά πειράματα και δοκιμές σε πειραματόζωα έδειξαν ότι προστατεύει, όχι μόνο έναντι του κορωνοϊού, αλλά και αυτού που προκαλεί Sars, καθώς και άλλων που ανιχνεύονται σε νυχτερίδες. Ενδεχομένως να αποτελεί καθολική θεραπεία έναντι των κορωνοϊών, ακόμα και όσων θα αντιμετωπίσουμε στο μέλλον, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό αφού μελέτη που εκπονήθηκε πέρυσι στην Κίνα κατέγραψε τουλάχιστον 400 κορωνοϊούς στις νυχτερίδες, κάποιοι από τους οποίους έχουν ήδη μεταπηδήσει στον άνθρωπο.
Τα αντισώματα διακρίνονται για τη μεγάλη ποικιλομορφία τους, καθώς είναι εξίσου διαφορετικά, όσο και οι άνθρωποι που τα παράγουν. Ορισμένα είναι πιο αδύναμα, άλλα στοχεύουν σε διαφορετικά σημεία του κορωνοϊού, κάποια προσφέρουν ισχυρή προστασία, ενώ άλλα τελικά επιτίθενται εναντίον του φορέα τους, όπως συμβαίνει στα αυτοάνοσα νοσήματα. Τα μονοκλωνικά αντισώματα είναι συνθετικά αντίγραφα των πιο «αποτελεσματικών» αντισωμάτων που παράγουν φυσιολογικά οι ασθενείς. Στα τέλη Φεβρουαρίου η AbCellera, μία καναδική εταιρεία βιοτεχνολογίας με εξειδίκευση στα αντισώματα, εντόπισε ένα ιδιαίτερα αποτελεσματικό αντίσωμα, μεταξύ 550 άλλων που ανιχνεύθηκαν στο αίμα ασθενούς. Λίγο αργότερα, η Εli Lilly ξεκίνησε την πειραματική χορήγηση της συνθετικής του εκδοχής σε αρρώστους. H Regeneron, που έχει συνάψει συμβόλαιο 450 εκατ. δολαρίων με την αμερικανική κυβέρνηση, ανέπτυξε ένα «κοκτέιλ» δύο αντισωμάτων. Το ένα από αυτά είχε εντοπιστεί σε πάσχοντα από COVΙD-19 στη Σιγκαπούρη και το άλλο κατασκευάστηκε στο εργαστήριο.
Ο «Προμηθέας», που δεν διαθέτει ούτε τους πόρους, ούτε τις διασυνδέσεις των φαρμακευτικών κολοσσών, αναγκαστικά υστέρησε στον αγώνα δρόμου. Στην αρχή της πανδημίας, άλλωστε, η ομάδα, παρότι διέθετε την ερευνητική υποδομή και την τεχνολογία, δεν είχε εξασφαλίσει δείγμα κορωνοϊού από ασθενή, παρότι αυτά παρέχοντο στους φαρμακευτικούς κολοσσούς από την κυβέρνηση. Ετσι ξεκίνησε την έρευνά του σε δείγμα αίματος ενός αρρώστου που νόσησε από Sars το 2003 (οι δύο κορωνοϊοί άλλωστε, έχουν μεγάλες ομοιότητες). Τον Μάρτιο, δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science η γενετική δομή του νέου κορωνοϊού και ο εμπορικός κλάδος του «Προμηθέα», η Adimab, έλαβε δείγμα της πρωτεϊνικής ακίδας, με την οποία εισβάλλει και μολύνει τα κύτταρα. Χρησιμοποιώντας την ως «δόλωμα», η Adimab συνέλεξε 200 αντισώματα από το δείγμα ενός αρρώστου. Επειτα από πειράματα, οι ερευνητές επέλεξαν επτά από αυτά, που όπως διαπίστωσαν, μπορούσαν να αναγνωρίσουν τόσο τον κορωνοϊό που προκαλεί Sars όσο και αυτόν που προκαλεί COVID-19. Στη συνέχεια, ενίσχυσαν κατά 100 φορές την εξουδετερωτική δράση ενός από αυτά τα αντισώματα, διατηρώντας αναλλοίωτη την ικανότητά του να καταπολεμά όλους τους κορωνοϊούς.
Η σύγκριση με τα εμβόλια
Τα μονοκλωνικά αντισώματα είναι πολύ πιο δραστικό μέσο από τα εμβόλια. Η χορήγησή τους μπορεί να αποτρέψει τον νέο κορωνοϊό από το να προσβάλει τους ενοίκους ενός οίκου ευγηρίας, που έχουν έλθει σε επαφή με επιβεβαιωμένο κρούσμα. Τα εμβόλια χρειάζονται εβδομάδες μέχρι να πυροδοτήσουν ανοσοποιητική αντίδραση. Κατά συνέπεια, σε μία τέτοια περίσταση είναι άχρηστα. Δυστυχώς, η περιορισμένη δυνατότητα παρασκευής μονοκλωνικών αντισωμάτων σημαίνει ότι η καινοτόμος θεραπεία δεν πρόκειται να χορηγηθεί ευρέως. Η Regeneron αισιοδοξεί ότι θα προσφέρει το «κοκτέιλ» της σε 300.000 ανθρώπους τους επόμενους μήνες και θα φτάσει να παρασκευάζει περίπου δύο εκατομμύρια δόσεις ετησίως σε συνεργασία με τη φαρμακοβιομηχανία Roche. H Eli Lilly ευελπιστεί ότι μέχρι το τέλος του μήνα θα διαθέτει 100.000 δόσεις. Ασφαλώς αυτές οι ποσότητες πόρρω απέχουν από τα 25 εκατ. δόσεις που χρειάζονται στις ΗΠΑ. Επίσης, το κόστος αυτής της θεραπευτικής προσέγγισης είναι υπέρογκο. Κάποια μονοκλωνικά αντισώματα κοστίζουν 200.000 δολάρια κατ’ έτος θεραπείας, ενώ το φτηνότερο κοστίζει 15.000 δολάρια. Ετσι η μέθοδος είναι απρόσιτη για τη συντριπτική πλειονότητα των χωρών.
Τώρα στόχος του «Προμηθέα» είναι η παρασκευή ενός κοκτέιλ δύο αντισωμάτων, τα οποία θα επιλεγούν προσεκτικά ώστε να αλληλοσυμπληρώνονται για να είναι ακόμα πιο αποτελεσματικά. Ωστόσο, η πρόσθεση κάθε αντισώματος αυξάνει την πολυπλοκότητα της παρασκευής και το κόστος της θεραπείας. Προτεραιότητα στην έρευνα, επί του παρόντος, αποτελεί η εξεύρεση ενός μεμονωμένου αντισώματος που θα μας προστατεύει έναντι όλων των κορωνοϊών που μεταδίδουν οι νυχτερίδες.