Σημαντικά στοιχεία σχετικά με την κατάσταση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην Ελλάδα περιλαμβάνονται σε νέα έκθεση του ευρωπαϊκού οργανισμού για την ψυχική υγεία Mental Health Europe (μέλος του οποίου είναι η ελληνική Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας) και του Πανεπιστημίου του Κεντ. Οπως αναφέρεται στην έκθεση με τίτλο «Χαρτογράφηση και κατανόηση του αποκλεισμού στην Ευρώπη», μολονότι στη χώρα μας έχουν γίνει σημαντικά βήματα σχετικά με την ψυχιατρική μεταρρύθμιση και την αποασυλοποίηση, με την ανάπτυξη υπηρεσιών στην κοινότητα, εξακολουθούν να καταγράφονται ελλείψεις σε υπηρεσίες που να καλύπτουν τις ανάγκες του πληθυσμού (κέντρα ψυχικής υγείας, κέντρα ημέρας, εξειδικευμένες δομές).
Ως γνωστόν, στο πλαίσιο της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, έχουν κλείσει σήμερα πέντε από τα εννέα πρώην ψυχιατρικά νοσοκομεία (άσυλα). Οι ασθενείς με ψυχικά προβλήματα εξυπηρετούνται από τα γενικά νοσοκομεία, τα οποία ωστόσο επισήμως δεν διαθέτουν κλίνες για μακροχρόνια νοσηλεία. Οπως αναφέρεται στην έκθεση, σε ορισμένες περιπτώσεις οι ασθενείς παραμένουν σε κλίνες οξέων περιστατικών για μεγαλύτερες χρονικές περιόδους λόγω έλλειψης εναλλακτικών λύσεων. Προς το παρόν, τα ψυχιατρικά νοσοκομεία εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν το 60% των νοσηλειών για οξέα ψυχιατρικά περιστατικά.
Στεγαστικές δομές
Βελτίωση πάντως παρατηρείται στον τομέα της στεγαστικής υποστήριξης ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας. Στην Ελλάδα λειτουργούν περίπου 500 στεγαστικές δομές, όπως οικοτροφεία, ξενώνες και προστατευόμενα διαμερίσματα, με τις μισές από αυτές να παρέχονται από μη κυβερνητικούς και μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Το δίκτυο έχει διευρυνθεί, ωστόσο υπάρχουν διοικητικές περιφέρειες που δεν καλύπτονται επαρκώς.
Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με την έκθεση του Mental Health Europe, το πρωτοβάθμιο σύστημα ψυχικής υγείας (κέντρα ψυχικής υγείας, κινητές μονάδες, κέντρα ημέρας κ.λπ.) δεν επαρκεί για την αντιμετώπιση των αναγκών. Οι Περιφέρειες Δυτικής Μακεδονίας και Νοτίου Αιγαίου, για παράδειγμα, εξακολουθούν να μη διαθέτουν κέντρα ψυχικής υγείας, ενώ σχεδόν το ήμισυ όλων των κέντρων ημερήσιας φροντίδας λειτουργούν στην Περιφέρεια Αττικής. Ενθαρρυντικό είναι πάντως ότι έχουν δημιουργηθεί πολλοί σύλλογοι ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας.
Εξαιρετικά υψηλός σε σύγκριση με τις τάσεις που καταγράφονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι στη χώρα μας ο αριθμός των ακούσιων εισαγωγών στα ψυχιατρεία (σύμφωνα με τον νόμο, τα κριτήρια για ακούσια νοσηλεία είναι η ύπαρξη προβλήματος ψυχικής υγείας, η έλλειψη ικανότητας να λάβει το άτομο αποφάσεις προς το συμφέρον του και η ενδεχόμενη επιδείνωση της υγείας του, ενώ διατάσσεται όταν συντρέχει κίνδυνος άσκησης βίας). Συγκεκριμένα, το ποσοστό των ακούσιων εισαγωγών μεταξύ των συνολικών εισαγωγών στο νοσοκομείο είναι τέσσερις φορές υψηλότερο στην Ελλάδα από τον αντίστοιχο μέσο ευρωπαϊκό όρο. Προβληματικό είναι το γεγονός ότι, σύμφωνα με τον Συνήγορο του Πολίτη, το 97% των ακούσιων νοσηλειών διεκπεραιώθηκε από την αστυνομία.