Ο πατέρας του δεν σκόπευε να τον αφήσει να πάει στο Γυμνάσιο. Επιθυμούσε ο γιος του να γίνει αγρότης, όπως ο ίδιος, και να ασχοληθεί με την οικογενειακή βαμβακοφυτεία, στη Σίνδο Θεσσαλονίκης. «Η μητέρα μου, όμως, αν και αναλφάβητη –ούτε την υπογραφή της δεν μπορούσε καλά καλά να βάλε– πάτησε πόδι. Είχε, βλέπετε, όνειρο να με δει γιατρό. Και κατάφερε να τον πείσει. Ετσι, ενώ είχα πάθος για τη Χημεία, κι αυτό ήταν το αντικείμενο με το οποίο ήθελα να ασχοληθώ, μπήκα στην Ιατρική, για το χατίρι της…».
Ο Ευάγγελος Σπανός σταματά την αφήγησή του. Πίνει μια γουλιά κρασί. «Με συγχωρείτε, συγκινήθηκα», δικαιολογείται. Η κουβέντα μας με τον πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της Βιοϊατρικής θα έχει αρκετές τέτοιες διακοπές, λόγω της συναισθηματικής φόρτισής του. Ιδιαίτερα όταν θα ανατρέχει στα παιδικά του χρόνια, στο χωριό του. «Η φτώχεια είναι το καλύτερο πανεπιστήμιο, το πιο ισχυρό κίνητρο για προσπάθεια», μου λέει.
«Είμαι 76 ετών. Μεγάλωσα σε μια Ελλάδα ρημαγμένη, που έβγαινε από τον Εμφύλιο. Διακοπές δεν έκανα ποτέ ως παιδί. Οταν δεν είχα σχολείο, τα καλοκαίρια, από τις έξι το πρωί μέχρι το βράδυ δούλευα στα χωράφια μας. Ποτίζαμε τα βαμβάκια. Ημασταν ξυπόλυτοι μέσα στα νερά, με εκατομμύρια κουνούπια γύρω μας. Στο χωριό υπήρχε μόνο ένας φούρνος. Οσους είχαν τη δυνατότητα να τρώνε αγοραστό ψωμί, τους ζηλεύαμε. Στα περισσότερα σπίτια οι γυναίκες έφτιαχναν το δικό τους ψωμί, σε μεγάλες ποσότητες, για να περάσει η οικογένεια μια ολόκληρη εβδομάδα. Τις πρώτες μέρες ήταν καλό, μετά γινόταν σκληρό, σαν πέτρα, δεν τρωγόταν. Σε ηλικία δεκατριών ετών είχα ήδη αποφασίσει πως θα έκανα ό,τι μπορούσα, θα εργαζόμουν σκληρά ώστε να ξεφύγω από αυτή τη φτώχεια».
Στο σήμερα
Η ζέουσα επικαιρότητα μας φέρνει στο σήμερα. Λίγες μέρες έχουν περάσει από την αναστολή των κινητοποιήσεων των ιδιωτικών μονάδων πρωτοβάθμιας υγείας, που διαμαρτύρονται για τα «ληστρικά» φοροεισπρακτικά μέτρα της κυβέρνησης εις βάρος τους. Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας εξακολουθεί να κατηγορεί, σε κάθε ευκαιρία, την αντιπολίτευση για «ντιλ με τους μεγαλοϊδιοκτήτες των ιδιωτικών διαγνωστικών κέντρων και τους κλινικάρχες στην πλάτη των Ελλήνων φορολογουμένων, στην πλάτη των πολλών».
«Οι επιθέσεις εναντίον των ιδιω-τικών διαγνωστικών κέντρων δεν είναι τωρινό φαινόμενο. Και παλαιότερα –όταν γίναμε πολυδύναμα κέντρα, παρέχοντας όλες τις δια-γνωστικές υπηρεσίες κάτω από μία στέγη– μας είχαν κατηγορήσει παρομοιάζοντάς μας με σούπερ μάρκετ της Υγείας. Η επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα έχει πολεμηθεί από όλες τις κυβερνήσεις, όχι μόνο από τον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος όμως βάζει και ιδεολογικό πρόσημο σε αυτόν τον πόλεμο», εξηγεί ο κ. Σπανός.
«Η συζήτηση που πρέπει να γίνει είναι γενικότερη: θέλουμε κρατισμό ή επιχειρηματικότητα; Από τα παραδείγματα που έχουμε φαίνεται ξεκάθαρα ότι οι κρατικές επιχειρήσεις που ιδιωτικοποιήθηκαν όχι μόνο αξιοποιήθηκαν, αλλά γνώρισαν εντυπωσιακή ανάπτυξη – όπως ο ΟΤΕ, η Ολυμπιακή, το Λιμάνι του Πειραιά. Στον αντίποδα, δείτε τι συμβαίνει με τη ΔΕΗ, που είναι σε τραγική κατάσταση και για την οποία οι Ελληνες πολίτες καλούμαστε να πληρώσουμε εκατομμύρια ευρώ».
Ας δούμε, όμως, τις πρόσφατες απεργιακές κινητοποιήσεις και όσα τις προκάλεσαν.
«Η απεργία δεν έγινε από το πουθενά. Ηταν αντίδραση σε μια συνειδητή προσπάθεια να μας κλείσουν, από τη μια με το rebate (τις τμηματικές εκπτώσεις) και από την άλλη με το claw back (την αυτόματη περικοπή υπέρβασης της δαπάνης). Οσο ανεβαίνει, δηλαδή, ο τζίρος μας τόσο αυξάνεται το ποσό που επιστρέφουμε. Να πληρώσουμε, ουδέποτε το αρνηθήκαμε. Αλλά η βιομηχανία φαρμάκων έχει rebate έως 8%, οι κλινικές έως 10%, οι προμηθευτές υλικών έως 7%. Για εμάς το rebate ήταν 25% και ο ΣΥΡΙΖΑ το διπλασίασε. Για τη Βιοϊατρική, μεσοσταθμικά, δηλαδή, για όλα μας τα κέντρα, το rebate είναι γύρω στο 45%. Θα φτάσει κάποια στιγμή που θα βάζουμε από την τσέπη μας για να γίνουν οι εξετάσεις. Ακόμα και οι μικροί αισθάνθηκαν αυτή την πίεση και “πόνεσαν”. Στις αρχές του 2016 έκαναν μείωση των τιμών των εξετάσεων, που ίσχυαν από το 1991: 45% στις αιματολογικές, 20% στις απεικονιστικές. Κάνουν κοινωνική πολιτική με τα χρήματα των παρόχων. Επιδιώκουν να μας καταστρέψουν, γιατί στο μυαλό τους έχουν το να ξαναζωντανέψει το παλιό ΙΚΑ, με τη μορφή των ΤΟΜΥ (τοπικές μονάδες υγείας). Αλλά αυτό δεν είναι εύκολο. Οι ίδιοι οι πολίτες δεν το θέλουν, γιατί γνωρίζουν ότι ακόμα και τα μικρά εργαστήρια είναι καλύτερα από τα αντίστοιχα του παλιού ΙΚΑ. Από τη στιγμή που δόθηκε στους ασφαλισμένους η δυνατότητα της επιλογής, κατά 91%-93% επιλέγουν τις ιδιωτικές δομές πρωτοβάθμιας περίθαλψης για τις εξετάσεις τους, μολονότι πληρώνουν συμμετοχή. Μόλις το 1%-3% επιλέγει τις ΤΟΜΥ και οι υπόλοιποι τα δημόσια νοσοκομεία», συνεχίζει ο Ευάγγελος Σπανός.
«Οι ασφαλισμένοι του ΙΚΑ περίμεναν από τα χαράματα στις ουρές στα κατά τόπους υποκαταστήματα για τις εξετάσεις τους», θυμίζει ο κ. Σπανός.
Η αξία της ζωής
«Η ποιότητα δεν τους λέει κάτι; Αν ένα εργαστήριο κάνει κάποιο λάθος, αν δώσει ένα ψευδώς θετικό αποτέλεσμα (αν διαγνώσει ότι υπάρχει μια ασθένεια που δεν υφίσταται στην πραγματικότητα), αυτό θα έχει βέβαια ένα κόστος οικονομικό και ψυχολογικό, αλλά στην επόμενη εξέταση θα αποδειχθεί ότι ο άνθρωπος δεν νοσεί. Αν όμως το αποτέλεσμα είναι ψευδώς αρνητικό, αν κάποιος έχει καρκίνο σε αρχικό στάδιο, για παράδειγμα, και δεν το μάθει εγκαίρως αλλά όταν ο καρκίνος θα έχει πια φουντώσει, τι θα γίνει; Η αξία της ζωής των ασθενών δεν αποτιμάται με χρήματα».
Υπάρχουν ακόμη νοσοκομεία με αξονικούς τομογράφους 30 ετών
Στο ζήτημα της ποιότητας ο πρόεδρος της Βιοϊατρικής επιμένει. «Σε πολλές χώρες, τα δημόσια συστήματα υγείας πληρώνουν τους παρόχους ανάλογα με την ποιότητα των εξετάσεων, που είναι μετρήσιμη με βάση διεθνή πρότυπα. Επίσης, οι τιμές των απεικονιστικών εξετάσεων καθορίζονται από τον χρόνο αγοράς των μηχανημάτων.
Είναι υψηλότερες για τα καινούργια και κάθε δύο χρόνια μειώνονται: είναι δηλαδή αντιστρόφως ανάλογες της ηλικίας των μηχανημάτων. Στην Ελλάδα, σε δημόσια νοσοκομεία και σε ορισμένες ιδιωτικές δομές υπάρχουν αξονικοί τομογράφοι τριάντα ετών, που εκπέμπουν ακτινοβολία δεκαπλάσια από όση οι νέοι. Δεν πρέπει να υπάρχει κάποια πρόνοια, ένα ρυθμιστικό πλαίσιο, από την πλευρά της πολιτείας; Μια κυβέρνηση δεν οφείλει να δίνει σε όλους κίνητρα για να γίνονται καλύτεροι; Εδώ συμβαίνει το αντίθετο. Σου λένε: όσο καλύτερος είσαι, τόσο περισσότερα θα πληρώνεις… Ειδικά η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, αντί να φροντίσει να πεταχτούν τα γερασμένα μηχανήματα, θέσπισε πληθυσμιακά κριτήρια στις άδειες των αξονικών και μαγνητικών τομογράφων. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν νέες άδειες στις μεγάλες πόλεις, άρα δεν μπορεί να φέρει κανείς και να εγκαταστήσει σύγχρονα μηχανήματα».
Για τον Ευάγγελο Σπανό, η δημιουργία του ΕΟΠΥΥ ήταν, ίσως, η πιο σημαντική μεταρρύθμιση που έχει γίνει στον χώρο της Υγείας. «Για πρώτη φορά δόθηκε η δυνατότητα στους πολίτες να έχουν πρόσβαση στα ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα. Μέχρι τότε, οι ασφαλισμένοι του ΙΚΑ περίμεναν από τα χαράματα στις ουρές στα κατά τόπους υποκαταστήματα για τις εξετάσεις τους – εικόνες τριτοκοσμικές. Το γεγονός ότι μπορούν πλέον να έρχονται σε εμάς, δεν σημαίνει ότι άλλαξε ο δημόσιος χαρακτήρας της Υγείας: οι υπηρεσίες εξακολουθούν να προσφέρονται δωρεάν, με μια μικρή συμμετοχή. Η υγεία παραμένει δημόσιο αγαθό. Γιατί μας λένε, λοιπόν, κρατικοδίαιτους;
Είναι ψευδής και κακόβουλος αυτός ο χαρακτηρισμός. Μόνο στα χρόνια της κρίσης, η Βιοϊατρική επέστρεψε στον ΕΟΠΥY περισσότερα από 200 εκατομμύρια ευρώ μέσω rebate και claw back».
H επόμενη μεταρρύθμιση πρέπει να γίνει στη δευτεροβάθμια περίθαλψη, τονίζει. «Χωρίς το ελληνικό κράτος να πληρώσει ούτε ευρώ, μέσα σε μια μέρα τα δημόσια νοσοκομεία μπορούν να έχουν καινούργιο εξοπλισμό –μαγνητικούς και αξονικούς τομογράφους κ.λπ.– κάνοντας συμβάσεις με μεγάλες εταιρείες, ακόμα και από το εξωτερικό. Στη Βρετανία, τη διαχείριση των εργαστηρίων των δημόσιων νοσοκομείων έχουν ιδιώτες πάροχοι. Κανείς εργαζόμενος δεν θα φύγει – αντιθέτως, η ιδιωτική εταιρεία θα τους δώσει κίνητρο ώστε να εργάζονται περισσότερο και να κερδίζουν περισσότερα. Είναι μια κατάσταση win win για όλους. Η ιατρική δεν γίνεται με το ακουστικό, όπως πριν από μερικές δεκαετίες. Χρειάζεται επενδύσεις και υψηλή τεχνολογία».
Το ξεκίνημα
Επιστρέφοντας από το Λονδίνο με PhD, ο κ. Σπανός ονειρευόταν ακαδημαϊκή καριέρα. «Ο Βρετανός καθηγητής μου με παρότρυνε να ανοίξω δικό μου εργαστήριο. “Πώς, αφού δεν έχω χρήματα;”, του είπα. “Θα σε βοηθήσω εγώ”, μου απάντησε. Με μετοχικό κεφάλαιο 200.000 δραχμές το 1981 ανοίξαμε ένα μικρό ενδοκρινολογικό εργαστήριο, στην οδό Μιχαλακοπούλου. Η σύζυγός μου ήταν τηλεφωνήτρια και αιμολήπτρια, εγώ, μαζί με μια βοηθό, έκανα τις εξετάσεις. Με πλεονεκτήματα την εισαγωγή ραδιοϊσοτόπων στον προσδιορισμό των ορμονών, για πρώτη φορά στον ιδιωτικό τομέα, και την εφαρμογή τεχνικών ποιοτικού ελέγχου, γίναμε γνωστοί και δεν σταματήσαμε να αναπτυσσόμαστε». Ποια είναι η μεγαλύτερη χαρά που έχει πάρει από τη Βιοϊατρική; «Το πρωί της πρώτης μέρας κανείς δεν πέρασε το κατώφλι μας. Το απόγευμα ήρθαν δύο ασθενείς. Η χαρά μου δεν περιγράφεται…».
Η συνάντηση
Γευματίσαμε στο γραφείο του. Το μενού είχε επιλέξει ο ίδιος: ταρτάρ με λαβράκι, αβοκάντο και μυρωδικά (με ένα καλιφορνέζικο Chardonnay) και rib eye με σπαράγγια, πουρέ σελινόριζας και πράσινη σαλάτα (με ένα στιβαρό γαλλικό Cabernet Sauvignon). Επίλογος, μια «πειραγμένη» Πάβλοβα με παγωτό μάνγκο. Καθώς πίναμε καφέ, ο Ευάγγελος Σπανός μου μίλησε για το ησυχαστήριό του, στις Σπέτσες. Εκεί όπου ψαρεύει, καλλιεργεί φρούτα και λαχανικά και ζει χαλαρές στιγμές με τη σύζυγό του, Ανδρομάχη, τα δύο παιδιά τους και τα επτά εγγόνια τους. Πρόλαβε η μητέρα του να τον δει γιατρό; τον ρωτώ. «Ο πατέρας μου πέθανε στο τέταρτο έτος των σπουδών μου. Η μητέρα μου ευτυχώς είδε πολλές από τις επιτυχίες μου». Διακοπή, ξανά.
Οι σταθμοί του
1943
Γεννιέται στη Σίνδο Θεσσαλονίκης.
1969
Πτυχίο Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
1979
PhD στην Εργαστηριακή Ενδοκρινολογία, Πανεπιστήμιο Λονδίνου.
1981
Εναρξη λειτουργίας της Βιοϊατρικής.
1986
Δημιουργία του πρώτου πολυδύναμου διαγνωστικού κέντρου στην Ελλάδα.
2001
Εξαγορά της πρώτης κλινικής. Κυκλοφορεί το βιβλίο του «Εργαστηριακή ενδοκρινολογία».
2006
Κυκλοφορεί το βιβλίο του «Κλινική χημεία».
2013
Βραβείο «αυτοδη-μιούργητου επιχειρηματία» από την Ernst & Young.
2019
Κυκλοφορεί το βιβλίο του «Εργαστηριακή διαγνωστική».