Ενας καλός φίλος, που υπηρέτησε τη θητεία του αμέσως μετά τη Μεταπολίτευση, μου έλεγε τις προάλλες ότι το χειρότερο διάστημα για τις παλαιότερες γενιές φαντάρων ήταν η πρώτη άδεια. Πήγαιναν στο σπίτι τους, αλλά ξέροντας πως σύντομα θα επέστρεφαν και πάλι στη φρίκη του στρατού –την οποία είχαν πια νιώσει στο πετσί τους–, δεν μπορούσαν να απολαύσουν τις λίγες ημέρες «ελευθερίας». Επεφταν σε βαθιά κατάθλιψη. Και επιπλέον, έβγαζαν αγκάθια προς πάσα κατεύθυνση, ακόμα και στους πιο δικούς τους ανθρώπους, γιατί η οργή που τους έκαιγε τα σωθικά έπρεπε να βρει μια διέξοδο.
Τους τελευταίους μήνες νομίζω ότι βιώνουμε ως κοινωνία κάτι παρόμοιο με το «σύνδρομο του φαντάρου». Εχουμε την αίσθηση –ή μήπως την ψευδαίσθηση;– ότι η κρίση είναι πίσω μας, πως κερδίσαμε μια νέα κανονικότητα, ότι μηδενίσαμε το κοντέρ. Αλλά ο φόβος ότι δεν έχουμε οριστικά και αμετάκλητα διαφύγει τον κίνδυνο, υποβόσκει ακόμα και μας ταλανίζει.
Ετσι, η συσσωρευμένη ένταση και ανασφάλεια ολοένα και πιο συχνά γίνεται επιθετικότητα· τοξικότητα του πληκτρολογίου. Γιατί εκφράζεται κυρίως μέσω των social media. Βρέχουμε τα δάχτυλά μας στο ποτάμι του θυμού κι αρχίζουμε να διαβάζουμε αναρτήσεις, ιδιαίτερα στο Facebook, με το ζωνάρι μας λυμένο για καβγά. Είμαστε έτοιμοι να αποδοκιμάσουμε, να κατακεραυνώσουμε, να χλευάσουμε, να κατασπαράξουμε ο ένας τις σάρκες του άλλου: του διπλανού, του απέναντι, του φίλου ή του «φίλου», οποιουδήποτε αρθρώσει έναν λόγο διαφορετικό από αυτόν που κατανοούμε ή αποδεχόμαστε. Διαγράφουμε φίλους, σβήνουμε τις κοινές μας φωτογραφίες από το προφίλ μας –λες κι είναι τόσο απλό να σβήσουμε ένα κομμάτι του δικού μας παρελθόντος–, εκτοξεύουμε ειρωνείες και χαρακτηρισμούς.
Ενα από τα τελευταία «θύματα» αυτής της τοξικότητας ήταν ο συνθέτης Θέμης Καραμουρατίδης. Ενα σχόλιό του για τις παρελάσεις έγινε αφορμή να ανοίξει ο ασκός του Αιόλου, να δεχτεί ένα… τσουνάμι κατακρίσεων και ύβρεων. Ο ίδιος, πάντως, αντέδρασε με τον πιο υγιή τρόπο. Με την ανάρτηση: «Δεν θα λάβω μέρος σε κανέναν κανιβαλισμό. Πάω να γράψω καινούργια τραγούδια. Σας φιλώ».