Ηταν μια ευκαιρία για αναστοχασμό, λένε οι πιο τυχεροί. Μια στροφή στις απλές χαρές, οι πιο ολιγαρκείς. Ενα κομμάτι χρόνου διαθέσιμου για βιβλία και ταινίες, μια προσωρινή άφεση αμαρτιών ή μια εντός των τειχών μάχη με την ανασφάλεια και με όλα όσα βγήκαν στον αφρό. Ναι, η καραντίνα, σαν ρήξη με την κανονικότητα (που ανάθεμα κι αν υπάρχει ή αν ορίζεται) περιγράφηκε με ένα σωρό τρόπους και λογικά, έτσι θα συνεχίσει. Ιδανικά πάντως, πέρασε ανεπιστρεπτί κι οι πληγές της αρχίζουν σιγά σιγά να επουλώνονται. Πλέον, το μέλλον μάς απευθύνει κάτι σαν ερώτηση: Αλήθεια, αυτό το διάστημα της αναγκαστικής απομόνωσης, μας έμαθε κάτι για τον εαυτό, για τους άλλους ή ακόμα και για εκείνη τη δεξιότητα που τόσο είχαμε παραμελήσει; Η οριστική απάντηση, αν έρθει ποτέ, μάλλον θα αργήσει. Ως τότε, τέσσερις άνθρωποι του θεάτρου, της μουσικής, του κινηματογράφου και της λογοτεχνίας, επιχειρούν μια πρώτη προσωπική αποτίμηση.
ΜΙΛΤΟΣ ΛΟΓΙΑΔΗΣ
Αρχιμουσικός
Πόσο χρόνο έχει μια μέρα
Δεν είναι εύκολη υπόθεση ο περιορισμός σε ένα συγκεκριμένο χώρο και μάλιστα χωρίς να μπορείς να δεις άλλους ανθρώπους εκτός από εκείνους με τους οποίους ζεις. Δεν είναι εύκολη υπόθεση να μην μπορείς να δουλέψεις, ιδιαίτερα αν είσαι καλλιτέχνης, αν η δουλειά σου είναι τρόπος ζωής, κάτι που επέλεξες από μικρός, που σε αναζωογονεί. Επειδή ωστόσο οι καλλιτέχνες είμαστε μαθημένοι στο να μελετάμε μόνοι –πιάνο, συμφωνικά έργα κ.λπ.– έχουμε συνηθίσει να αυτοπεριοριζόμαστε, για να γίνουμε καλύτεροι. Στο διάστημα της καραντίνας προσπάθησα να βελτιωθώ, τόσο στα θέματα της μουσικής ερμηνείας, όσο και της διδασκαλίας, μέσα από βιβλία ή παρτιτούρες. Προσπάθησα όμως να βελτιώσω και πτυχές μου που είχαν μείνει πίσω, όπως κάποια χόμπι ή δραστηριότητες μέχρι πρότινος άγνωστες. Ας πούμε, δεν ήξερα καθόλου να μαγειρεύω. Ημουν ο τύπος που μπορούσε να τηγανίσει δύο αυγά. Πλέον, έχω ένα ρεπερτόριο 30-40 συνταγών, στις οποίες εξασκήθηκα με τη γυναίκα μου: εκτελούσε εκείνη μία συνταγή κάθε μέρα, τη σημείωνα, και την επόμενη εβδομάδα, ερχόταν η σειρά μου – υπήρχε σύστημα. Είχα επίσης εγκαταλείψει την τοξοβολία: τοποθέτησα έναν στόχο στο μπαλκόνι και επειδή η απόσταση ήταν μικρή, εξασκούσα τουλάχιστον την κίνηση του σώματος. Επανήλθα· σιγά σιγά θα αρχίσω και τους αγώνες, μια δυνατότητα που δεν θα υπήρχε χωρίς την καραντίνα. Και κάτι ακόμα. Είμαι γραμμένος στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και σπουδάζω φυσικές επιστήμες. Διάβασα λοιπόν βιβλία που δεν είχα προλάβει. Μη γελάσετε, αλλά μελέτησα οργανική χημεία. Προσπάθησα απλώς να αξιοποιήσω αυτό τον χρόνο, βελτιώνοντας κάποιες δεξιότητες στον επαγγελματικό μου χώρο, αλλά και στον χώρο της ψυχής. Οπως όλοι, διάβασα βιβλία, είδα ταινίες. Ανακάλυψα ξαφνικά πόσο χρόνο έχει η μέρα.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΕΚΑΤΟΣ
Σκηνοθέτης
Η αγάπη χρειάζεται χρόνο, ακινησία
Με τον καιρό αισθάνομαι πως η ζωή μας χωρίζεται σε εποχές, ακριβώς όπως και το αστρικό έτος. Φυσικά δεν μιλώ για τις προφανείς εποχές που έχουν να κάνουν με την ηλικία. Οι εποχές για τις οποίες γράφω είναι άνισες, πολύμορφες, σαρωτικές και χρονικά απροσδιόριστες. Αν λοιπόν η εποχή που έζησα τα τελευταία χρόνια χαρακτηριζόταν από υπερβολική κίνηση, τότε αυτή που ξεκίνησε στην καραντίνα χαρακτηριζόταν μάλλον από μια πρωτόγνωρη ακινησία.
Η ακινησία μπορεί να είναι τρομακτική στην αρχή, διότι συνήθως συνοδεύεται από μια αβάσταχτη ησυχία. Ετσι έγινε κι εδώ.
Μια εκκωφαντική ησυχία, ύστερα από τους γιορτινούς κρότους της μέχρι πρότινος ζωής μου, η οποία φαινόταν να αποκτά απειλητικές διαστάσεις. Πώς θα αντέξω χωρίς τον θόρυβο της ζωής και της δημιουργίας; Πώς θα αντέξω να μην κάνω σινεμά, πρόβες, συναντήσεις, ταξίδια; Ολη αυτή η σιωπή ήρθε με τα χαρακτηριστικά μιας καταιγίδας έτοιμης να καταπνίξει οποιοδήποτε μελλοντικό μου σχέδιο.
Και εκεί που νόμιζα πως δεν θα ακουστεί τίποτα για καιρό, άρχισε να έρχεται μια αδύναμη φωνή από το βάθος της ακοής μου. «Μπορώ να περιμένω». Η καραντίνα, λειτουργώντας σαν μια ευεργετική παύση, μου έδωσε χρόνο να αναπτύξω κριτική ικανότητα απέναντι στα σημαντικά και τα ασήμαντα, καθώς και χώρο για να αφήσω τα συναισθήματα να υπερβούν τη σκέψη. Ισως δεν έχει τόσο νόημα η βιασύνη να κάνω ταινίες, να δουλέψω, να παράγω. Ο κόσμος μπορεί να ζήσει και χωρίς εμένα για λίγο καιρό. Εγώ όμως δεν μπορώ να ζήσω χωρίς την αγάπη, που είχα τόσο παραγκωνίσει, για να αφήσω χώρο για τη δουλειά μου.
Ο άνθρωπος χωρίς την αγάπη, είναι σαν τον πρώτο άνθρωπο. Εκείνον που δεν ήξερε τίποτα, που έζησε 200.000 χρόνια πριν και δεν μοιραζόταν με εμάς κανένα κοινό πέρα από μια παρόμοια ανατομία. Δεν θέλω να είμαι σαν αυτόν. Δεν θέλω να μην ξέρω τίποτα. Θέλω να γίνω περισσότερο άνθρωπος. Θέλω να αγαπώ περισσότερο και για αυτό χρειάζονται χρόνος, ησυχία, ακινησία. Αν λοιπόν η καραντίνα σηματοδότησε την εποχή της παύσης και της σιωπής για όλον τον κόσμο, ήμουν τυχερός που για μένα σηματοδότησε την εποχή της αγάπης.
ΕΡΣΗ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ
Συγγραφέας
Η συνάφεια του κόσμου
Η καραντίνα δεν μου έμαθε τίποτα. Ηταν μια εποχή ψυχικής καθίζησης. Δεν ήταν καν δυστυχία, γιατί η δυστυχία είναι ζωντανή. Για δυο μήνες ζήσαμε σε απόλυτη αβουλία παρακολουθώντας τη μια χώρα μετά την άλλη να μπαίνει στο μαντρί χωρίς διαμαρτυρία. Οι περισσότερες συζητήσεις μας εκείνο το διάστημα ήταν μιας αφόρητης κοινοτοπίας, λες κι ο κορωνοϊός άνοιξε το καπάκι για να φανεί το κενό της ανθρώπινης ύπαρξης. Ακούω με μισό αυτί τις διάφορες δηλώσεις δεξιά κι αριστερά περί δημιουργικότητας μέσα στην καραντίνα. Ο δημιουργός χρειάζεται τη συνάφεια του κόσμου. Χωρίς αυτή την τριβή, ακόμα κι αν είναι ενοχλητική, δεν υπάρχει έργο.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ,
Σκηνοθέτης, ηθοποιός
Σχέδια που έπρεπε να γίνουν
Τι μου έμαθε η καραντίνα; Η απάντηση είναι «τίποτα που δεν ήξερα». Δεν λειτούργησε σαν αγωγός γνώσης, αλλά σαν παράγοντας επαλήθευσης. Εμαθα ξανά ότι ο μεγαλύτερος εχθρός και ο μεγαλύτερος φίλος του καθενός είναι ο εαυτός μας. Επειδή, δε, ανήκω σε ευπαθή ομάδα –επαγγελματική ομάδα, προς αποφυγή παρεξηγήσεων– είχα την ευκαιρία να αρχίσω να οικτίρω τους συνανθρώπους μου που διαθέτουν σταθερό, έστω και χαμηλό εισόδημα: δημοσίους υπαλλήλους, συνταξιούχους κ.λπ. Κι αυτό, διότι αντιλήφθηκα ότι για τη διαχείριση της καραντίνας έπρεπε να επιστρατεύσω αυτό που ο φιλόσοφος περιγράφει ως «ένα σχέδιο την ημέρα». Ενα τέτοιο σχέδιο έκανε τον γιατρό πέρα, όπως και εκείνο το ωραίο φρούτο. Κάπως έτσι, έφτασα στα πενήντα σχέδια –έναν σοβαρό αριθμό– που μπορεί να ήταν και απαρχές σχεδίων, νύξεις, κ.λπ. Από όλα αυτά, δεν ξέρω αν θα πραγματοποιηθεί κάτι. Το ένιωθα όμως· έπρεπε να γίνουν. Ετσι αντιμετώπισα την υπόθεση αυτή.