Συνέντευξη με την «ισχυρότερη σκακίστρια όλων των εποχών»; Μήπως, λόγω άγνοιας, να το ξανασκεφτούμε; Μπορεί να αποφεύγει στρατηγικά τις ερωτήσεις μας ή να στήνει αόρατες παγίδες. Ειδικά στην περίπτωση της Ουγγαρέζας Γιούντιτ Πόλγκαρ, αρκεί να σκεφτεί κανείς το εξής: ο πατέρας της, Λάζλο, ανέθρεψε την ίδια και τις δύο αδελφές της μαθαίνοντάς τους σκάκι από πολύ νωρίς, εκπαιδεύοντάς τις κατ’ οίκον, θέλοντας να αποδείξει ότι «ιδιοφυΐα γίνεσαι, δεν γεννιέσαι».
Στη Βουδαπέστη του ’70 κάτι τέτοιο σήμαινε και μπλεξίματα με τις Αρχές, όμως η Γιούντιτ δεν αισθάνεται ότι στερήθηκε την παιδική ανεμελιά της. «Hταν ξεκάθαρο ότι δεν ζούσαμε μια κανονική ζωή», λέει στην «Κ» από την οθόνη του Skype (και χωρίς μάλλον να ακολουθεί κάποια μυστική τακτική). «Δεν πηγαίναμε σχολείο, ήμαστε αφοσιωμένες στο σκάκι κι αυτό σήμαινε αρκετά ταξίδια στο εξωτερικό, πράγμα ασυνήθιστο στην Ουγγαρία της εποχής. Hταν ένας ιδιαίτερος τρόπος ζωής, που μας έδωσε την ευκαιρία να βγούμε στον κόσμο».
«Δεν πηγαίναμε σχολείο, ήμαστε αφοσιωμένες στο σκάκι κι αυτό σήμαινε αρκετά ταξίδια στο εξωτερικό, πράγμα ασυνήθιστο στην Ουγγαρία της εποχής», λέει η Γιούντιτ Πόλγκαρ για την ανατροφή της στη Βουδαπέστη.
Ειδικά στη Γιούντιτ, αυτός ο τρόπος ζωής έφερε και πολύ συγκεκριμένες «διακρίσεις». Το 1991, σε ηλικία 15 ετών και 4 μηνών, έγινε η νεότερη γκραν μετρ του σκακιού μέχρι τότε, σπάζοντας το ρεκόρ του Μπόμπι Φίσερ. Δύο χρόνια νωρίτερα είχε ξεχωρίσει ως η νεότερη σκακίστρια στη λίστα των εκατό κορυφαίων παικτών της Διεθνούς Σκακιστικής Ομοσπονδίας, ενώ το 2005 τη βρήκε ως τη μοναδική γυναίκα που προκρίθηκε σε τουρνουά Παγκόσμιου Πρωταθλήματος. Είναι τέλος η μοναδική γυναίκα η οποία έχει κερδίσει έντεκα νυν ή πρώην παγκόσμιους πρωταθλητές, όπως οι Μάγκνους Κάρλσεν, Ανατόλι Καρπόφ ή Γκάρι Κασπάροφ και ενώ όλα αυτά είναι πολύ ωραία, τόσες «μοναδικότητες» θέτουν και δύο βασικά ζητήματα.
Το πρώτο είναι το εξής: εκτός από ταλέντο και δουλειά, τι άλλο, μη προφανές, χρειάζεται για να φτάσεις τόσο ψηλά; «Τη δουλειά δεν τη γλιτώνεις πουθενά, ενώ το ταλέντο είναι και παραπλανητικό, γιατί πολύ νομίζουν ότι την αντικαθιστά», αποκρίνεται η Πόλγκαρ. «Θα πω το εξής: ταλέντο είναι και το να κάθεσαι στο ίδιο μέρος για οκτώ ώρες. Πέραν αυτών, το σκάκι έχει να κάνει και με το περιβάλλον, τους γονείς, τους προπονητές σου, την ικανότητά τους να ξεκλειδώσουν τις δυνατότητές σου. Τώρα καταλαβαίνω κάτι που αγνοούσα: επειδή οι γονείς μου πίστευαν σε μένα, μου εμφύσησαν τη νοοτροπία ότι μπορώ να φτάσω ψηλά, ανεξαρτήτως του αν ήμουν αγόρι ή κορίτσι».
Την υποτίμησε, την αδίκησε, εκείνη τον νίκησε το 2002, αλλά τελικά τα βρήκαν: το Σάββατο, η Γιούντιτ Πόλγκαρ και ο Γκάρι Κασπάροφ συζητούν διαδικτυακά στο Summer Nostos Festival.
Εκείνο το δεύτερο ζήτημα είναι πια προφανές. Πώς αισθάνεται με όλα αυτά τα «η μόνη γυναίκα η οποία…» και «η νεότερη σκακίστρια που…»; Το 1988, στην Ολυμπιάδα Σκακιού Θεσσαλονίκης, μέχρι και ο Γκάρι Κασπάροφ είχε πει κάτι του στυλ «εκπληκτικό ταλέντο, αλλά με τις ατέλειες της γυναικείας ψυχοσύνθεσης». Νεύοντας συγκαταβατικά στην οθόνη της, η Πόλγκαρ λέει ότι εκείνα τα λόγια του Κασπάροφ οφείλονταν στην ανατροφή του στη Σοβιετική Eνωση. «Δυστυχώς, μέχρι σήμερα δεν παίζουν πολλές γυναίκες σε υψηλό επίπεδο», συνεχίζει. «Προσωπικά, κατάλαβα νωρίς ότι κάνω κάτι σπάνιο και ότι οι άνθρωποι με κοιτούσαν παραξενεμένοι. Διαπίστωσα όμως ότι έγινα και πρότυπο για πολλά κορίτσια. Eνα παράδειγμα στο οποίο αναφερόταν».
Θα μπορούσαμε να πούμε και άλλα για τη σχέση της με τον Κασπάροφ. Oπως για ένα παιχνίδι μεταξύ τους το 1994 στην Ισπανία, όπου ο αλλοτινός παγκόσμιος πρωταθλητής, μετανιωμένος για μια κίνησή του, ξανάπιασε το πιόνι λίγα κλάσματα του δευτερολέπτου αφού τα δάχτυλά του το είχαν απιθώσει στη σκακιέρα. Στους παρευρισκομένους προκλήθηκε αμηχανία, η Πόλγκαρ δεν έβγαλε άχνα κι έχασε το ματς. Το βίντεο έδειξε ότι ο Κασπάροφ παρέβη τους κανόνες, σήμερα όμως, τα συναισθήματα της αντιπάλου του είναι ανάμεικτα. «Πολλές φορές δεν ξέρεις αν μια παλιά απόφαση ήταν η σωστή», λέει σκεπτική. «Κοιτώντας πίσω, όσο και αν αναλύω την κατάσταση, όσο και αν υπολογίζω τι ήμουν εγώ και τι ο Κασπάροφ τότε, δεν ξέρω αν πήρα τη σωστή απόφαση».
Θα μπορούσαμε επίσης να πούμε για τη γνωριμία της με τον Μπόμπι Φίσερ, ο οποίος το 1993 παρεπιδημούσε στο πατρικό της: «Μεγάλωσα με την ιδέα ότι ήταν ένα φάντασμα που δεν εμφανιζόταν ποτέ, όμως είδα έναν άνθρωπο, με κάποιες σκέψεις όχι ακριβώς υγιείς, για τους Εβραίους ή τους Ρώσους σκακιστές, τον οποίο τελικά δεν μπορείς ακριβώς να θαυμάσεις», λέει η εβραϊκής καταγωγής Πόλγκαρ. Θα μπορούσαμε, αλλά η σκακίστρια που έχουμε απέναντί μας, ετοιμάζεται να συμμετάσχει το Σάββατο σε μια διαδικτυακή συζήτηση με τον Κασπάροφ, στο πλαίσιο του Summer Nostos Festival του Ιδρύματος Νιάρχος και με θέμα την επίδραση της τεχνολογίας στον σκακιστικό ανταγωνισμό. Χονδρικά, η παρουσία της τεχνητής νοημοσύνης έχει αλλάξει πολύ το ποιες κινήσεις θεωρούνται «παλαβές», καλύτερα όμως να τα εξηγήσουν οι δύο γνώστες, χωρίς συνόψεις. Eτσι κι αλλιώς, οι σκακιστές δεν είναι τελικά επικίνδυνοι στις συζητήσεις ή τακτικιστές. «Στον σκακιστικό κόσμο κάνεις και φίλους, αναπτύσσεις σχέσεις», καταλήγει η Πόλγκαρ. «Φαίνεται ατομικό παιχνίδι, αλλά πίσω σου υπάρχει ολόκληρη ομάδα. Είναι σαν μια κοινότητα».
Σάββατο 27 Ιουνίου, στις 7.30 μ.μ. Στο snfestival.org.