«Ενας γλυκός, ευπροσήγορος, πραγματικά ευγενής άνθρωπος με μεγάλη γνώση για τη δουλειά του και αγάπη στα μνημεία». Ετσι, με συγκίνηση, μνημόνευσε η αρχαιολόγος, έφορος αρχαιοτήτων Ημαθίας Αγγελική Κοτταρίδη τον επιστήμονα και ακαδημαϊκό δάσκαλο Νίκο Ζία, ο οποίος έφυγε από τη ζωή πριν από δύο ημέρες, σε ηλικία 81 ετών. «Αναπαύτηκε σήμερα ο Νικόλαος Ζίας, μια μεγάλη μορφή της Βυζαντινής Αρχαιολογίας και της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας», έγραψε ο αρχαιολόγος και έφορος αρχαιοτήτων Κυκλάδων Δημήτρης Αθανασούλης σε ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
«Είχαμε πολύ στενή συνεργασία», λέει στην «Κ» και αναφέρεται με βαθύ σεβασμό τόσο στο επιστημονικό έργο όσο και στην προσφορά του εκλιπόντος για την προστασία και την ανάδειξη της βυζαντινής πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας. Κοινός τους επιστημονικός τόπος οι Κυκλάδες, καθώς ο Νίκος Ζίας είχε διατελέσει προϊστάμενος της 4ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (νήσων Αιγαίου Πελάγους) από τη δεκαετία του 1960. Διενήργησε ανασκαφές στη Νάξο και στη Χίο, αναστηλωτικές εργασίες και εργασίες συντήρησης του τοιχογραφικού διακόσμου ναών, με σημαντικότερο έργο τον αποχωρισμό της ζωγραφικής στον τρούλο του ναού της Πρωτόθρονης στη Νάξο.
«Η αποτοίχιση του τρούλου της Πρωτόθρονης αποτελεί πραγματικό επίτευγμα, άθλο για την εποχή που πραγματοποιήθηκε (1971), που παραμένει αξεπέραστος. Είμαστε λοιπόν υπερήφανοι που θα εκτεθεί ολόκληρος στο νέο μουσείο της Νάξου, το οποίο ετοιμάζεται για το 2023 στο Κάστρο της Χώρας», σχολιάζει ο κύριος Αθανασούλης. «Εκεί θα εκτεθούν επίσης όλες οι τοιχογραφίες που με μεγάλη προσπάθεια και γνώση αποσπάστηκαν από τα βυζαντινά μνημεία του νησιού, συντηρήθηκαν και διασώθηκαν, δίνοντάς μας τη δυνατότητα να δούμε ακόμη και τα παλαιότατα τοιχογραφικά στρώματα κάτω από το παλίμψηστο της ζωγραφικής. Η συγκεκριμένη συλλογή συνδέεται άμεσα με τη δράση του Νίκου Ζία στις Κυκλάδες, οι οποίες πάντοτε είχαν ξεχωριστή θέση στην καρδιά του», αναφέρει ο ίδιος.
Ο Νίκος Ζίας γεννήθηκε το 1939 στην Τρίπολη. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ανακηρύχθηκε διδάκτωρ της Ιστορίας της Τέχνης. Ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του στην Αρχαιολογική Υπηρεσία και υπηρέτησε ως επιμελητής βυζαντινών αρχαιοτήτων στον Μυστρά, προϊστάμενος της εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Αιγαίου Πελάγους, Πελοποννήσου και Δυτικής Στερεάς, διευθυντής Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων και διευθυντής Συντήρησης Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟ.
Η πανεπιστημιακή του σταδιοδρομία ξεκίνησε το 1988 ως επίκουρος καθηγητής της Ιστορίας Τέχνης στο ΕΚΠΑ, και από το 2006 ομότιμος καθηγητής. Επίσης διετέλεσε πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων (ΕΚΒΜΜ), από τη σύστασή του το 1997 έως το 2015. Από αυτή τη θέση, και χάρη στη μεθοδικότητα, τη διπλωματικότητα και τον μειλίχιο χαρακτήρα του, προώθησε και προέβαλε τον βυζαντινό πολιτισμό εκτός Ελλάδος, σε χώρες οι οποίες έχουν στην επικράτειά τους βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία (Σκόπια, Σερβία, Ιορδανία κ.ά.).
Προς τιμήν του έχει συνταχθεί από το ΕΚΒΜΜ και τη Διεύθυνση Βυζαντινών Μνημείων τόμος με επιστημονικά άρθρα που αφορούν τα πεδία του ενδιαφέροντός του, δηλαδή τη βυζαντινή αρχαιολογία, τη διαχείριση μνημείων και την ιστορία τέχνης. Η έκδοση θα κυκλοφορήσει σύντομα εις μνήμην του.