Κάθε απάντηση του Αλαν Χόλινγκχερστ είναι αποτέλεσμα μεθοδικής επεξεργασίας. Επιλέγει προσεκτικά τις λέξεις και αρθρώνει τις σκέψεις του χαμηλόφωνα, χωρίς να βιάζεται, με σύντομες παύσεις μεταξύ των προτάσεων. Τα μυθιστορήματά του είναι προϊόντα αντίστοιχης διαδικασίας: συνήθως επεξεργάζεται τις ιδέες στο μυαλό του για έναν χρόνο ή περισσότερο προτού ξεκινήσει, αλλά και πάλι του είναι δύσκολο να αφοσιωθεί συστηματικά στο γράψιμο για μεγάλα χρονικά διαστήματα. «Είμαι πολύ καλός στο να ξοδεύω χρόνο και να αποφεύγω τη δουλειά», ισχυρίζεται. Φυσικά, όσοι έχουν διαβάσει έστω και ένα βιβλίο του εύκολα αντιλαμβάνονται πως ο χρόνος που μεσολαβεί ανάμεσα στα μυθιστορήματά του -κατά μέσο όρο τέσσερα με πέντε χρόνια- είναι στην πραγματικότητα κάθε άλλο παρά «χαμένος». Εξίσου εύκολα αντιλαμβάνεται ο συνομιλητής του πως, πίσω από την έκφραση ευγενικής και ίσως ελαφρώς αποστασιοποιημένης σοβαρότητας, κρύβεται ένας εσωστρεφής αλλά εξαιρετικά ευφυής άνθρωπος, το λεπτό χιούμορ του οποίου συχνά φλερτάρει με τον αυτοσαρκασμό. «Oταν δίνω τις πρώτες συνεντεύξεις για ένα βιβλίο, πάντα νιώθω εντελώς χαζός, γιατί δεν ξέρω ποιες θα είναι οι ερωτήσεις και δεν τις έχω δουλέψει», εξομολογείται. Ευτυχώς, αρκετός χρόνος και πολυάριθμες συνεντεύξεις έχουν μεσολαβήσει από την αρχική έκδοση του τελευταίου του βιβλίου με τίτλο «Το παιδί του ξένου». Ετσι, η συνάντησή του με το αθηναϊκό κοινό, που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Τρίτη στον «Ιανό» με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη, δεν τον βρήκε εντελώς απροετοίμαστο.
Καλύπτοντας χρονολογικά σχεδόν έναν αιώνα, από το 1913 μέχρι τις μέρες μας, το «Παιδί του ξένου» είναι σύμφωνα με τον συγγραφέα του μια άσκηση στην… παράλειψη, αφού περιστρέφεται γύρω από έννοιες όπως η -πάντοτε επιλεκτική- μνήμη, η ανάγκη μας να κατανοήσουμε το παρελθόν και η αδυναμία μας να έχουμε μια αντικειμενική εικόνα για ό,τι έχει πια περάσει στη σφαίρα της Ιστορίας. «Με σαγηνεύει το πόσο δύσκολο είναι να γνωρίσουμε το παρελθόν», υπογραμμίζει. «Είναι ψευδαίσθηση να νομίζεις πως μπορείς να το συλλάβεις απόλυτα. Συγχρόνως, με στοιχειώνει η σκέψη τού πόσο αφόρητα σημαντικά είναι κάποια πράγματα σε μια συγκεκριμένη φάση της ζωής μας… και 20 χρόνια αργότερα αναρωτιέσαι προς τι όλη αυτή η φασαρία. Ηθελα να αποτυπώσω αυτή την αντίφαση».
Η περίοδος της συγγραφής
Το κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας, ο αριστοκρατικής καταγωγής νεαρός ποιητής Σεσίλ Βάλανς, πεθαίνει στα πρώτα μόλις κεφάλαια του βιβλίου και η συνέχεια ουσιαστικά περιστρέφεται γύρω από τις απόπειρες άλλων χαρακτήρων να δώσουν ένα συγκεκριμένο σχήμα στην αινιγματική μορφή του, να θυμηθούν ποιος ήταν ή να τον ξεχάσουν. «Η διαδικασία επιλογής και παράλειψης είναι ένα σημαντικό κομμάτι τού να γράφεις λογοτεχνία. Στην περίπτωση του συγκεκριμένου βιβλίου, διαδραματίζει ακόμα μεγαλύτερο ρόλο, γιατί σχεδόν τα πάντα έπρεπε να παραλειφθούν», εξηγεί ο συγγραφέας, αναγνωρίζοντας πως χρειάστηκε περισσότερο χρόνο να ολοκληρώσει το «Παιδί του ξένου» από τα προηγούμενα τρία μυθιστορήματά του – αν και «όλα μού παίρνουν πολύ καιρό».
Παρότι καθιερώθηκε στη συνείδηση του βρετανικού κοινού ως εκπρόσωπος της γκέι λογοτεχνίας -μάλιστα, δυσκολεύτηκε αρκετά να εκδώσει το πρώτο του μυθιστόρημα «Η βιβλιοθήκη της πισίνας» λόγω της θεματολογίας του-, ο Αλαν Χόλινγκχερστ δηλώνει πως επρόκειτο απλά για ένα στάδιο της δημιουργικής του πορείας. «Το ζήτημα της ομοφυλοφιλίας διατρέχει όλα μου τα έργα», αναγνωρίζει. Ταυτόχρονα, «δεν θέλω να νιώθω ότι γράφω αποκλειστικά για το συγκεκριμένο θέμα, ούτε αισθάνομαι πως το έκανα ποτέ», συνεχίζει, περιγράφοντας το «Παιδί του ξένου» ως το πρώτο βιβλίο του που δεν χαρακτηρίστηκε «γκέι μυθιστόρημα», σε αντίθεση με το προηγούμενο, βραβευμένο με Booker, «Η γραμμή της ομορφιάς». «Το φαινόμενο της γκέι λογοτεχνίας είχε μια εποχή άνθησης και κατά μία έννοια ήταν απαραίτητη. Επειδή ήταν ένα νέο θέμα προς εξερεύνηση στη βρετανική λογοτεχνία, ήταν και αυτό που τραβούσε περισσότερο την προσοχή». Σήμερα, ωστόσο, αυτά τα ζητήματα «έχουν χάσει την επιτακτικότητά τους με πολιτικούς όρους – αναφέρομαι στη βρετανική κουλτούρα. Σε άλλες κοινωνίες, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά», προσθέτει.
Η δημιουργική διαδικασία
Για τον πολυβραβευμένο Βρετανό συγγραφέα, η δημιουργική διαδικασία είναι κάτι το σχεδόν μαγικό, το οποίο δυσκολεύεται ή αρνείται να εξηγήσει με τη λογική. «Εκ πρώτης όψεως έχει ένα στοιχείο παθητικότητας. Το υλικό συσσωρεύεται στο μυαλό μου για πολύ καιρό ώσπου σιγά σιγά ο κόσμος του βιβλίου καθίσταται ξεκάθαρος», αναφέρει. Βέβαια, «η απόφαση του τι θα συμπεριληφθεί και τι όχι είναι μια ενεργητική διαδικασία», σπεύδει να προσθέσει. Οταν αρχίζει να γράφει ένα μυθιστόρημα, έχει ήδη καταλήξει στην αρχή της ιστορίας, σε μια πρώτη εκδοχή του τέλους και τα βασικά γεγονότα της πλοκής· προσπαθεί όμως να μη σχεδιάζει απόλυτα τη διαδρομή του, γιατί τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία στο γράψιμο «είναι αυτά που ανακαλύπτεις στην πορεία. Πρέπει να είσαι ελαστικός και να αφήνεις χώρο στις ιδέες να αναπτυχθούν και να αλλάξουν, να έχεις την ελευθερία να αυτοσχεδιάσεις».
Μετά την ολοκλήρωση ενός βιβλίου τον κυριεύει ανακούφιση, ύστερα όμως έρχεται η μελαγχολία και το αίσθημα του κενού: «Είναι κάτι σαν πένθος. Εχω περάσει τέσσερα ή πέντε χρόνια σκεπτόμενος ένα βιβλίο και δουλεύοντας σε αυτόν τον εναλλακτικό χώρο. Ξαφνικά, φτάνω σε ένα σημείο και συνειδητοποιώ ότι δεν θα επιστρέψω εκεί ποτέ ξανά», εξηγεί. «Είναι μια περίοδος οξείας, αν και ευτυχώς σύντομης, κατάθλιψης. Ξέρω ότι τη βιώνουν πολλοί συγγραφείς». Μετά, το βιβλίο τυπώνεται, «γίνεται κάτι πιο αντικειμενικό και ανεξάρτητο από σένα, το διαβάζουν άλλοι άνθρωποι, αποκτά υπόσταση και στη δική τους φαντασία», ώσπου τελικά η μελαγχολία υποχωρεί. Πάντως, «το τελευταίο βιβλίο μού πήρε τόσο καιρό για να το γράψω και ένιωσα τόση ανακούφιση όταν το τελείωσα, που σχεδόν προσπέρασα το στάδιο της κατάθλιψης», αστειεύεται.
Αρχή του Αλαν Χόλινγκχερστ είναι να μη μιλάει ποτέ για ένα μυθιστόρημα πριν το ολοκληρώσει. Δεν είναι ακριβώς «κάποιου είδους πρόληψη», αλλά φόβος «για την πρώιμη κριτική», διευκρινίζει. Ταυτόχρονα, λατρεύει «αυτό το μαγικό αίσθημα, πως κουβαλάω έναν ολόκληρο κόσμο μέσα στο μυαλό μου, τον οποίο δεν γνωρίζει κανείς» και το να τον μοιράζεται με άλλους είναι λίγο σαν να προδίδει ένα «πολύτιμο μυστικό». Παραδέχεται, πάντως, πως έχει αρχίσει να δουλεύει πάνω στο επόμενο βιβλίο του, χωρίς φυσικά να αποκαλύπτει περισσότερα στοιχεία. «Οπως και να ’χει, σε δέκα χρόνια θα ξέρετε», καταλήγει.
Τα βιβλία του Αλαν Χόλινγκχερστ, που κυκλοφορούν στα ελληνικά:
«Η βιβλιοθήκη της πισίνας» (μτφρ. Γιάννης Στεφάνου), «Η γραμμή της ομορφιάς» (μτφρ. Ιλάειρα Διονυσοπούλου) και «Το παιδί του ξένου» (μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης) από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Τα σκοτεινά μονοπάτια του έρωτα» (μτφρ. Γιάννης Γαλάτης) από τις εκδόσεις Ζαχαρόπουλος.