Happy birthday, Mr Nyman

5' 18" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τα λιτά επαναλαμβανόμενα μοτίβα αλλάζουν ανεπαίσθητα καθώς ο ρυθμός παραμένει σταθερός, επιτρέποντας στην ένταση να συσσωρευτεί και τελικά να εκτονωθεί άλλοτε τρυφερά και άλλοτε εκρηκτικά, ενώ τα «κενά», που δημιουργούν οι σύντομες παύσεις μεταξύ των μουσικών φράσεων, συμπληρώνονται πρόθυμα από τη φαντασία. Η περιγραφή ορισμένων από τις πιο χαρακτηριστικές συνθέσεις του Μάικλ Νάιμαν (Michael Nyman) θα μπορούσε να αποτελέσει ορισμό του μουσικού μινιμαλισμού. Αλλωστε, θεωρείται πως ο ίδιος χρησιμοποίησε πρώτος τον όρο «μινιμαλιστική μουσική» αναφερόμενος στο έργο του Αγγλου συνθέτη Cornelius Cardew, στα τέλη της δεκαετίας του ’60, όταν είχε αφοσιωθεί σχεδόν αποκλειστικά στη μουσικοκριτική.

Οσο αφαιρετική και αν ηχεί η φράση στους λιγότερο εξοικειωμένους με το συγκεκριμένο είδος, οι μελωδίες του Νάιμαν είναι κάθε άλλο παρά άγνωστες στο ευρύ κοινό. Βέβαια, όπως αναγνωρίζει –ελαφρώς ενοχλημένος– ο καταξιωμένος Αγγλος συνθέτης, το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης έχει προσελκύσει κυρίως η μουσική που έγραψε για επιτυχημένες κινηματογραφικές παραγωγές, όπως τα «Μαθήματα πιάνου», το «Gattaca», το «Ο Μάγειρας, ο κλέφτης, η γυναίκα του και ο εραστής της», και το «Τέλος μιας σχέσης».

«Θα ήθελα να με θυμούνται για κάθε μου σύνθεση», παραδέχεται, χωρίς ωστόσο να κρύβει την ευγνωμοσύνη του για την «ευπρόσδεκτη, μολονότι δυσανάλογη» αναγνώριση του κινηματογραφικού του έργου. «Ποιος συνθέτης θα απέρριπτε την ευκαιρία η μουσική του να ακουστεί, να αγαπηθεί και να χαραχτεί στη μνήμη του κοινού αξιοποιώντας οποιοδήποτε διαθέσιμο μέσο;», αναρωτιέται.

Στις 23 Μαρτίου, ο Μάικλ Νάιμαν θα κλείσει τα 70. Δύο μέρες νωρίτερα, θα γιορτάσει τα γενέθλιά του στην Ελλάδα, έχοντας αποδεχτεί την πρόσκληση της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης να διευθύνει μία συναυλία με δικά του έργα. Δεν είναι μόνο η πρώτη φορά που ο Αγγλος συνθέτης διευθύνει ελληνική ορχήστρα, αλλά και μία από τις ελάχιστες «εμφανίσεις» του στο πόντιουμ, αφού προτιμά να «διευθύνει» καθισμένος μπροστά στο πιάνο του, επηρεάζοντας με το παίξιμό του τον ρυθμό και το ύφος μιας εκτέλεσης.

«Το να κινώ τα χέρια μου στον αέρα απαιτεί διαφορετικές δεξιότητες, στις οποίες δεν έχω εκπαιδευτεί», υποστηρίζει. «Εν τούτοις, όταν διηύθυνα τη Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου στην πρεμιέρα της Συμφωνίας μου αρ. 6, στις Βερσαλλίες, διαπίστωσα πως μπορούσα πράγματι να επηρεάσω τη δυναμική της εκτέλεσης με δραματικές κινήσεις των χεριών», συνεχίζει. «Φαινομενικά αυτό κάνουν όλοι οι μαέστροι, αλλά όταν ένας μαέστρος χωρίς επίσημη εκπαίδευση γνωρίζει το εσωτερικό περιεχόμενο της μουσικής –γιατί είναι ο συνθέτης– και προσεγγίζει τη μουσική εκ των έσω, τότε η αίσθηση ικανοποίησης είναι τεράστια. Και με μια ορχήστρα τόσο ικανή όσο η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, είμαι σίγουρος ότι η εμπειρία θα είναι πλούσια και αποκαλυπτική και για τις δύο πλευρές».

Η Συμφωνία αρ. 6 είναι μεταξύ των τριών έργων του Νάιμαν που θα ερμηνεύσει η ΚΟΘ την ερχόμενη Παρασκευή, με σολίστ τον διεθνούς φήμης σαξοφωνίστα Θεόδωρο Κερκέζο και την τσελίστα Λίλα Μανώλα. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει, επίσης, τη Σουίτα «Draughtsman’s Contract» από την ομότιτλη ταινία του Βρετανού σκηνοθέτη Πίτερ Γκριναγουέι, στενού συνεργάτη του συνθέτη επί αρκετά χρόνια, καθώς και το Διπλό Κοντσέρτο για σαξόφωνο και βιολοντσέλο.

«Απλώς κάθομαι μπροστά σε ένα λευκό χαρτί και γράφω»

Γεννημένος στο Στράτφορντ του Λονδίνου το 1944, ο συνθέτης, πιανίστας και μουσικολόγος Μάικλ Νάιμαν σπούδασε στο King’s College London και στη Βρετανική Βασιλική Ακαδημία Μουσικής. Μέχρι σήμερα έχει συνθέσει όπερες, κοντσέρτα, μουσική δωματίου και την επένδυση για πολυάριθμες ταινίες. Το 1974 κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Experimental Music: Cage and Beyond» με θέμα την επίδραση του Τζον Κέιτζ σε μια ολόκληρη γενιά μουσικών, και ιδιαίτερα στους εκπροσώπους της πειραματικής σκηνής, που γεννήθηκε τη δεκαετία του ’60 στο Σαν Φρανσίσκο και στη Νέα Υόρκη και αργότερα ονομάστηκε «μουσικός μινιμαλισμός» – ανάμεσά τους, οι Τζον Ανταμς, Φίλιπ Γκλας και Στιβ Ράιχ.

Το 1992 δέχτηκε, μάλλον απρόθυμα στην αρχή, να πειραματιστεί με ένα κάπως διαφορετικό στυλ, αναλαμβάνοντας να συνθέσει τη μουσική για την ταινία «Μαθήματα πιάνου» της Τζέιν Κάμπιον. To αποτέλεσμα ήταν να δεχτεί δριμεία κριτική από όσους θεώρησαν ότι πρόδωσε τον εαυτό του, υιοθετώντας ένα πιο συναισθηματικό και εύληπτο ύφος, και ταυτόχρονα να κατακτήσει μια σαφώς μεγαλύτερη μερίδα του κοινού. Χρόνια αργότερα, περιέγραψε την απόφασή του να συνεργαστεί με την Κάμπιον ως μια «φαουστική συμφωνία».

Πειραματίζεται συνεχώς

Μολονότι έχει συμπληρώσει περίπου πέντε δεκαετίες κερδίζοντας τα προς το ζην από τη μουσική –κυρίως τη δική του, αλλά και ως μουσικοκριτικός για ένα διάστημα– σε καμία περίπτωση δεν δείχνει να έχει χάσει τον ενθουσιασμό του. Αντίθετα, εξακολουθεί να συνθέτει μουσική συνειδητά, χωρίς να έχει ανάγκη την πηγαία αυθόρμητη έμπνευση της στιγμής –«απλώς κάθομαι μπροστά σε ένα λευκό χαρτί και γράφω»–, αλλά και να πειραματίζεται με διαφορετικές μορφές έκφρασης.

Το πρώτο του φωτογραφικό λεύκωμα κυκλοφόρησε το 2008 υπό τον τίτλο «Submlime», ενώ το περασμένο φθινόπωρο παρουσίασε μία δική του εκδοχή της ταινίας «NYman With a Movie Camera» του Bέρτοφ, χρησιμοποιώντας λήψεις από το προσωπικό του αρχείο. «Με τη φωτογραφία και το σινεμά πάντα έχω την αίσθηση πως οι εικόνες με αναζητούν, αντί να τις αναζητώ εγώ. Η έμπνευση έρχεται από τις εικόνες και τα δρώμενα που εξελίσσονται μπροστά στα μάτια μου. Αν και προφανώς η επιλογή τού τι και πώς τραβάω καθορίζεται από τα αισθητικά μου κριτήρια», αναφέρει.

Επί του παρόντος, πέρα από τη σειρά συναυλιών για τον εορτασμό των 70ών του γενεθλίων, ως σόλο πιανίστας και μαζί με την πλέον διάσημη Μichael Νyman Βand ετοιμάζει ένα μεγάλο μουσικο-κινηματογραφικό έργο με τίτλο «War Work» για την 100ή επέτειο από την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς και ένα μεγάλο οπτικό έργο για την Μπιενάλε του Λίβερπουλ.

Οικονομική ασφυξία για την ΚΟΘ

Παρά τη διεθνή αναγνώριση του έργου της, η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης αντιμετωπίζει προβλήματα εξαιτίας της δραματικής μείωσης της χρηματοδότησής της, που φέτος ανέρχεται σε 500.000 ευρώ – δηλαδή 23% μειωμένη σε σχέση με το 2013 και κατά 70% σε σχέση με το 2009. Πρόσφατα, μάλιστα, υποχρεώθηκε να ακυρώσει τρεις από τις προγραμματισμένες συναυλίες της σεζόν, αφού το ποσό του προϋπολογισμού της ανακοινώθηκε μόλις τον περασμένο Ιανουάριο.

Παράλληλα, η Ορχήστρα εξακολουθεί να καταβάλλει σε ιδιώτη 75.000 ευρώ ετησίως για την ενοικίαση του μόνιμου χώρου της, μολονότι θα μπορούσε να στεγάζεται σε κάποιον από τους διαθέσιμους, αχρησιμοποίητους χώρους του υπουργείου Πολιτισμού, ενώ συχνά αναγκάζεται να πληρώνει έκτακτους μουσικούς για να καλύψει τις 30 κενές θέσεις μόνιμου προσωπικού.

Καθώς το κόστος για την πραγματοποίηση μιας εκδήλωσης στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης ανέρχεται στις 5.500 ευρώ, πολλές συναυλίες της ΚΟΘ φιλοξενούνται πλέον στην –εξαιρετικής ακουστικής αλλά με ανεπαρκείς υποδομές για τους επισκέπτες– αίθουσα εκδηλώσεων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

​​Η συναυλία θα πραγματοποιηθεί στην αίθουσα τελετών του ΑΠΘ, την Παρασκευή 21 Μαρτίου και ώρα 9 μ.μ. Προπώληση εισιτηρίων στα εκδοτήρια της ΚΟΘ (Πλ. Αριστοτέλους, τηλ. 2310-236.990)

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή