«Ενα road trip με το κορίτσι μου ξεκίνησα να κάνω και εξελίχθηκε σε ολόκληρο project», αρχίζει να λέει ο Στρατής Βογιατζής, εμπνευστής του Caravan Project: ένα αυτοκινούμενο όχημα που «οργώνει» την Ελλάδα, τρεις ανήσυχοι καλλιτέχνες που βρίσκονται σε μία διαρκή αναζήτηση «ιδιαίτερων» ανθρώπων. Ανθρώπων που «λάμπουν» μέσα από τον τρόπο ζωής που έχουν επιλέξει και μπορούν να αποτελέσουν σημείο αναφοράς για επαναπροσδιορισμό του αξιακού συστήματος των υπόλοιπων, όσων βυθίζονται καθημερινά στο τέλμα μιας συμβατικής και άνευ στοχοθεσίας ζωής. Η επιτυχία τους δεν μετριέται με ακαδημαϊκές καριέρες ή οικονομική ευρωστία αλλά μέσα από την καθημερινότητά τους, την ανακάλυψη του αληθινού νοήματος της ζωής, την αφοσίωση σε σκοπούς «ταπεινούς». Οι ιστορίες αυτών των ανθρώπων καταγράφονται σε ντοκιμαντέρ υψηλής αισθητικής, συνθέτοντας μία «κιβωτό» βιωμάτων.
Η περαιτέρω αξιοποίηση για εκπαιδευτικούς λόγους αυτού του υλικού, αναπόσπαστο κομμάτι της διαδικασίας. Αυτά είναι τα βασικά συστατικά του Caravan Project, την αποκλειστική χορηγία του οποίου έχει αναλάβει το Ιδρυμα Στ. Νιάρχος.
Ο πυρήνας
Ο Στρατής Βογιατζής δηλώνει φωτογράφος και κινηματογραφιστής, ενώ στο πλευρό του βρίσκεται η Θέκλα Μαλάμου, φωτογράφος επίσης και εικαστικός. Τον βασικό πυρήνα της ομάδας ολοκληρώνει η Αλεξάνδρα Σαλίμπα, συντονίστρια του πρότζεκτ αλλά και δημιουργός.
Πώς ξεκίνησε το εγχείρημα; «Το Κάραβαν μετράει ήδη τρία χρόνια ζωής. Εναυσμα, μία εσωτερική ανάγκη να αντιδράσουμε σαν δημιουργοί και σαν πολίτες σ’ αυτό το ζοφερό σκηνικό της κρίσης που μας περιέβαλε. Με ενδιέφεραν οι άνθρωποι, οι οποίοι μπορούν να εμπνεύσουν με τη στάση ζωής τους άλλους να αναλάβουν δημιουργική δράση. Είχα γνωρίσει τέτοιους στο διάβα μου, στα ταξίδια μου τα προηγούμενα χρόνια. Ηταν εκείνοι που άλλαξαν και τη δική μου ζωή. Αναζητήσαμε αυτούς τους “άπιαστους” ανθρώπους, που έχουν μία δική τους σημαία, έχουν τη δύναμη να διαμορφώνουν οι ίδιοι το πεπρωμένο τους, που δεν υποτάσσονται στις συνθήκες γύρω τους αλλά αναμετρούνται με αυτές, κατακτώντας το δικαίωμα στον αυτοπροσδιορισμό. Στη συνέχεια, θέλαμε να μεταφέρουμε την ιστορία τους σε ένα πλαίσιο εκπαιδευτικής πρακτικής».
– Ποιο το εσωτερικό νήμα που συνδέει αυτές τις ιστορίες στο Κάραβαν;
– Η θέληση, η πορεία προς το να διαμορφώσουν έναν δικό τους δρόμο στη ζωή, να βρουν μία δική τους, προσωπική αλήθεια και να εκπέμψουν μέσα από αυτή. Αυτό αποκτά, εκτός της καλλιτεχνικής, μία εκπαιδευτική αξία, καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν μέσα σε ένα σύστημα που απομακρύνει τους ανθρώπους από τη ζωή, από τις πραγματικές κλίσεις τους. Στα 12 συνολικά ντοκιμαντέρ –ημίωρης διάρκειας κατά μέσο όρο– παρουσιάζονται, μεταξύ άλλων, ο καραβομαραγκός στη Χίο, η ακτιβίστρια Ρομά στο Δροσερό της Ξάνθης, ο Γιώργης ο Καλύβας στις Σκουριές της Χαλκιδικής, αγρότης που δίνει μία άνιση μάχη απέναντι στην περιβαλλοντική καταστροφή που απειλεί την περιοχή. Ο Μάσσιμο, άστεγος από την Αιθιοπία, ο οποίος ζωγραφίζει μέσα στο παράπηγμά του. Ο λυράρης, ένας «αναρχικός» παππούς στη Νίσυρο που κατασκευάζει λύρες και τις προσφέρει δωρεάν. Οι συγκεκριμένοι άνθρωποι διάγουν ένα βίο με αξιοπρέπεια, μπορούν να εμπνεύσουν κάποιον να ακολουθήσει τα όνειρά του. Δεν υπάρχει ούτε καταγγελτικός ούτε διδακτικός χαρακτήρας. Επιδίωξή μας, να εγκαινιάσουμε έναν ενεργό διάλογο επάνω στη δυναμική και στο νόημα που απελευθερώνει κάθε ιστορία, δείχνοντάς την σε σχολεία, σε πανεπιστήμια, σε πλατείες, σε φυλακές – όπως έχουμε κάνει ήδη. Το μήνυμά μας; «Παιδιά, ελάτε να μάθουμε τον κόσμο, να συζητήσουμε για πράγματα που δεν συζητιούνται στην επίσημη εκπαίδευση».
Η υποκειμενική προσέγγιση στην καταγραφή των ιστοριών, συνειδητή επιλογή των δημιουργών: «Δεν πιστεύω σε μία αντικοινωνική, αποστασιοποιημένη κινηματογράφηση ενός ανθρώπου. Ούτε εισβάλλουμε ξαφνικά στη ζωή του με μία κάμερα, απαιτώντας να μας πει τα πάντα. Μένουμε καιρό μαζί του, συνδεόμαστε. Τον πλησιάζουμε, αναζητώντας και τον εαυτό μας. Προϊόν του ντοκιμαντέρ, η συνάντηση δύο κόσμων», θα πει ο Στρατής.
– Τι μπορούμε να διδαχθούμε από κάποιον που δεν κατάφερε να ενσωματωθεί στο κοινωνικό σύνολο και τελικά ζει «πουλώντας» την τρέλα του;
– Δεν μας ενδιέφερε να δούμε ανθρώπους «επιτυχημένους» όπως τους θέλει η κοινωνία, χωρίς φυσικά να το ακυρώνουμε αυτό! Θέλαμε να συναντήσουμε ανθρώπους που είχαν κάνει μία υπέρβαση στον τρόπο ζωής τους, απαραίτητη για να μπορέσουν να πραγματοποιήσουν τα όσα κάνουν. Ο τυφλός ψαράς έπρεπε να ξεπεράσει την αναπηρία του. Η ακτιβίστρια τσιγγάνα να σταθεί πάνω από τα «μειονεκτήματα» που κουβαλάει η φυλή της. Στην πορεία, προέκυψε η «συνθήκη της ήττας» – χωρίς να σημαίνει ότι ο συγκεκριμένος άνθρωπος είναι νικημένος. Ακολούθησε το δικό του κάλεσμα στη ζωή και παρόλο που ήρθε σε σύγκρουση με όσα επιτάσσει η κοινωνία, δεν παραιτήθηκε. Παρέμεινε αγωνιστής.
– Δεν έχουν αδιέξοδα αυτοί οι άνθρωποι;
– Σαφώς. Εμείς όμως δεν αναδεικνύουμε ήρωες αλλά το γεγονός ότι, ενώ οι πρωταγωνιστές προέρχονται από διαφορετικούς κόσμους, οι τόποι που μας οδηγούν είναι κοινοί. Μιλούν και για τις δικές μας λαχτάρες, τους δικούς μας φόβους. Οντας απόλυτα συνειδητοποιημένοι στον τρόπο ζωής που επέλεξαν, μπορούν να λειτουργήσουν θεραπευτικά μέσα μας. Δεν επιδιώκουμε να μας προσφέρουν έτοιμο το νόημα της ζωής, αλλά να μας πουν: «H ζωή είναι ένα υπέροχο πράγμα κι εμείς το ζούμε».
Νομαδικός χαρακτήρας
«Το Caravan Project, στη δεύτερη φάση του, μετασχηματίζεται», θα πει ο Στρατής Βογιατζής, δημιουργός του. «Από τον Σεπτέμβριο, θα στήσουμε στη Μυτιλήνη δύο “yurt” – μογγολικές κυκλικές σκηνές, οικολογικές κατασκευές. Το πρότζεκτ θα αποκτήσει νομαδικό αλλά και “ριζωματικό” χαρακτήρα μέσω της εγκατάστασης ενός αναδυόμενου πολυχώρου. Ανάλογοι χώροι θα στηθούν σε 7 ακόμη πόλεις στην Ελλάδα. Θα λειτουργούν όλοι αφενός σαν εκθεσιακοί, παρουσιάζοντας όλο το υλικό που έχουμε συλλέξει αυτά τα τρία χρόνια – ντοκιμαντέρ, φωτογραφίες, αφηγήσεις. Αφετέρου, σαν σεμιναριακοί, εκπαιδεύοντας ανθρώπους στις ντόπιες κοινωνίες, να αναζητήσουν τις δικές τους ιστορίες. Θα πραγματοποιούνται εργαστήρια φωτογραφίας, αφήγησης ιστοριών, ντοκιμαντέρ, συλλογής αφηγήσεων. Σε ειδική εγκατάσταση, θα γίνεται “κάλεσμα” με το ερώτημα “Πες μου μία ιστορία που αξίζει να αφηγείσαι”, έτσι ώστε να συγκεντρώσουμε ιστορίες. Επιπλέον, θα υπάρχει σύνδεση με τα σχολεία της περιοχής και εκπαιδευτικό πρόγραμμα που θα εκπονηθεί με βάση το υλικό του Caravan Project. Προβλέπεται ακόμη η δημιουργία ενός story bank στο Διαδίκτυο, προκειμένου να υλοποιηθεί ένα ζωντανό αρχείο ιστοριών για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Ενα είδος κοινωνικής αναμόρφωσης, το βασικό ζητούμενο. Πώς; Εμπλουτίζεται το κοινωνικό γίγνεσθαι με διαφορετικούς τρόπους ζωής, ανοίγει η αντίληψή μας για τους ανθρώπους που έχουμε γύρω μας, δίνεται βήμα σε κάποιους, που διαφορετικά δεν θα είχαν “φωνή”. Συλλέγονται ανείπωτες ιστορίες, που διαφορετικά θα χάνονταν».
Το «Caravan Project» παρουσιάστηκε πρόσφατα στο διεθνές συνέδριο «Η Ψηφιακή Αφήγηση σε εποχές κρίσης», μία πρωτοβουλία του Εργαστηρίου Νέων Τεχνολογιών στην Επικοινωνία, την Εκπαίδευση και τα ΜΜΕ καθώς και του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Εφηρμοσμένης Επικοινωνίας του ΕΚΠΑ. Περισσότερα στο www.anotherworldishere.com