Φέτος κυκλοφόρησαν αρκετά μυθιστορήματα-μαρτυρίες με επίκεντρο τη σχέση με τη μητέρα. Αλλα ιδωμένα μέσα σε ένα ιστορικό πλαίσιο, και άλλα με μια διάθεση εξιλέωσης ή αυτοκάθαρσης, τοποθετούν το οικογενειακό σύμπαν, αυτό το περίκλειστο περιβάλλον της πρώτης σχέσης του ανθρώπου, στο φως της λογοτεχνικής έκφρασης και της δημόσιας αποτίμησης. Η Αννίτα Παναρέτου, φιλόλογος και συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων, με το βιβλίο της «Ψυχής Εγκώμιον» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις της Εστίας, τολμά να περιγράψει τον τρόπο που μεγάλωσε, τη σχέση της με τη μητέρα της και τα υπόλοιπα περιστατικά της προσωπικής της ζωής ιδωμένα από την ψυχαναλυτική έκφραση και τη διάθεση συμφιλίωσης με ό,τι δύσκολο της συνέβη. Τολμηρό και τρυφερό ταυτόχρονα το εγχείρημα, εκτίθεται με μια μεμβράνη προστασίας για τον πολύ κόσμο βάζοντας μπροστά την ηρωίδα της, τη Ναυσικά, να βιώνει και να παρατηρεί τη δική της ζωή. Ανάμεσα στις συλλογές αντικειμένων του σπιτιού της, τη θέα που κόβει την ανάσα και εκείνη ως γοητευτική φυσική παρουσία και ηρωίδα του αφηγήματος της ζωής της, η Αννίτα Παναρέτου μας υποδέχτηκε με ένα ιδιαίτερο cheese cake πορτοκάλι, σε μια ιδιαίτερη συζήτηση που αναζητά την αλήθεια σαν μια σανίδα σωτηρίας, με τη βοήθεια ενίοτε του alter ego της, της Ναυσικάς.
«Το κοριτσάκι που είναι στο εξώφυλλο είμαι εγώ σε ηλικία πέντε χρόνων. Είναι από τις πιο χαρακτηριστικές φωτογραφίες μου, η οποία δείχνει πείσμα, προσήλωση και λίγο μοναξιά. Επειδή αισθανόμουν όμως πολύ ευαίσθητη το έγραψα με ηρωίδα τη Ναυσικά. Ολα όμως τα στοιχεία είναι αληθινά».
Προσωπική ιστορία
«Ξεκίνησα ψυχοθεραπεία, στην οποία όπως το γράφω κιόλας, με ώθησε ο άνδρας μου όταν αρρώστησε η μητέρα μου. Εγώ νόμιζα ότι είμαι μια χαρά και ότι αντεπεξέρχομαι στο πρόβλημα, αλλά οι δικοί μου είχαν άλλη γνώμη. Μερικούς μήνες αφότου ξεκίνησα την ψυχανάλυση άρχισα να κρατώ σημειώσεις, όχι με συστηματικό τρόπο. Υστερα από τρία χρόνια ανέσυρα αυτό το τετράδιο να δω τι έχω γράψει. Το ξανάφησα, μέχρι να πεθάνει η μητέρα μου, και ίσως έπρεπε, για να συμπληρωθεί ένα άλλο κομμάτι του βιβλίου, να κλείσει αυτός ο κύκλος σαν την έκφραση μιας συμφιλίωσης και μετά πάλι έμεινε το βιβλίο. Επρεπε τότε να αναλάβουν δράση τα συρτάρια. Μόλις βρήκα αυτές τις δύο επιστολές και συνειδητοποίησα ότι έκλεισε και για μένα το ψυχικό υλικό του βιβλίου».
«Θεωρώ ότι αυτή η σχέση με τη μητέρα για όλους έτσι και αλλιώς είναι μια θεμελιώδης σχέση και ενδεχομένως θεμελιωδώς προβληματική. Πολλές γυναίκες θα βρουν πολλά κοινά στοιχεία με αυτά που γράφω. Το εντυπωσιακό είναι ότι την πρώτη θετική εντύπωση την εισέπραξα από άνδρα, ο οποίος μου είπε ότι είναι σαν να γράφτηκε για εκείνον».
Αναρωτιέμαι πώς μπόρεσε με αυτά τα βιώματα να λειτουργήσει ως μητέρα. «Προσπάθησα να αποσοβήσω ό,τι είχα υποστεί εγώ. Ηταν μια συνειδητότατη αντίδραση. Πολλές φορές αναρωτιέμαι βέβαια εάν μοιάζω με τη μητέρα μου, και άλλες αναρωτιέμαι εάν για να την αποφύγω φτάνω στο άλλο άκρο. Το φοβάμαι ακόμα το άλλο άκρο. Από την άλλη υπήρξα με τα παιδιά μου πολύ ευθεία. Επειδή είχα βιώσει αυτόν τον ρόλο ex cathedra δεν τον ήθελα για τα δικά μου παιδιά. Νομίζω ότι λίγο τον ρόλο της αυθεντίας τον έχει επωμιστεί ο άνδρας μου. Νιώθω ότι τα παιδιά μου έχουν εκτιμήσει το ότι τους έχω ανοίξει την καρδιά μου. Ισως το ότι έχω γιους παίζει και αυτό τον ρόλο του, διότι τα αγόρια δεν έχουν κανέναν ανταγωνισμό απέναντι στη μάνα τους».
Οικογενειακές αντιδράσεις
«Ασχολούμαι σε αυτό το βιβλίο κυρίως με τη μητέρα μου και θέλω να είμαι δίκαιη και ειλικρινής ως προς αυτά που αισθάνομαι, που έτσι και αλλιώς πέρασαν από σαράντα κύματα. Εχω φτάσει σε ένα σημείο που νιώθω καλά με αυτά που έχω ζήσει. Εάν ζούσε η μητέρα μου, ακόμα και εκείνη, δεν θα με απέτρεπε από την κυκλοφορία αυτού του βιβλίου. Ο άνδρας μου δεν με απέτρεψε, απλά μου εκμυστηρεύθηκε ότι δεν μπόρεσε να το διαβάσει μέχρι τέλους. Οι δικοί μας άνθρωποι δυσκολεύονται να διαβάσουν αυτά που γράφουμε de profundis. Ισως όλοι φοβόμαστε το ότι θα διαβάσουμε μια άλλη πλευρά του δικού μας ανθρώπου που δεν γνωρίζουμε. Ισως είναι ένα είδος αυτοπροστασίας, αυτοάμυνας. Νομίζω ότι τώρα ξανάρχισε να το διαβάζει…».
«Η συμφιλίωση. Για μένα είναι πολύ σημαντικό να περάσει το μήνυμα ότι παρά τα δύσκολα που μας έχουν συμβεί στην οικογενειακή μας ιστορία μπορούμε στο τέλος να συμφιλιωθούμε».
Τι ρόλο παίζουν τα αντικείμενα: «Οταν ήμουν μικρή δεν ήμουν με κόσμο. Μόνο τα καλοκαίρια της αττικής εξοχής ανήκα σε μια μεγάλη διευρυμένη οικογένεια. Από εκεί και πέρα τα αντικείμενα ήταν ο κόσμος μου. Αποκτούσαν ψυχή και άλλη υπόσταση. Επαιρναν τη θέση στη ζωή μου σαν παρουσίες ανθρώπινες. Εχω και ως άνθρωπος τη μανία να περιμαζεύω πράγματα. Πολλά από τα φυτά μου ήταν από αυτά που βρίσκονταν πεθαμένα δίπλα σε κάδους σκουπιδιών και τους έδινα πάλι ζωή. Ισως κρύβεται πίσω από αυτό ο ενδόμυχος φόβος της εγκατάλειψης. Η αίσθηση που μπορεί να βίωνα σε πολύ μικρή ηλικία με κάνει να συμπάσχω με οτιδήποτε είναι εγκαταλελειμμένο».