Σε μια θυελλώδη συνεδρίαση των Δανών Σοσιαλδημοκρατών, λίγο πριν από τις βουλευτικές εκλογές του 2011, η πρόεδρος του κόμματος δέχτηκε σφοδρή επίθεση από μερικούς συντρόφους της. «Πώς θα πείσεις τον μέσο πολίτη ότι καταλαβαίνεις τα προβλήματά του και θα εκπροσωπήσεις επάξια τα συμφέροντά του, όταν βγάζεις σε ένα μήνα όσα εκείνος σε ένα χρόνο και, επιπλέον, το δείχνεις, αφού σε βλέπει ντυμένη στην τρίχα, με πανάκριβες φίρμες;» τη ρώτησε ένας από αυτούς. Η Χέλε Τόρνινγκ-Σμιτ τού έριξε ένα παγερό βλέμμα κι έπειτα τον περιεργάστηκε από την κορυφή μέχρι τα νύχια. «Τι προτείνεις, δηλαδή; Να δείχνουμε όλοι σκατά, όπως εσύ;»
Η απάντησή της δεν άργησε να γίνει ευρέως γνωστή, με διττή ανάγνωση. Οι υποστηρικτές της άδραξαν την ευκαιρία να επαινέσουν μια γυναίκα που δεν μασάει τα λόγια της, δεν υποκρίνεται, δεν φοβάται τις ρήξεις και έχει το θάρρος να υποστηρίζει τις επιλογές της. Οι επικριτές της βρήκαν μία ακόμη αφορμή να μιλήσουν για την έπαρση, την αλαζονεία και, φυσικά, την ωραιοπάθεια και τη ματαιοδοξία της, που περισσότερο σε μοντέλο ή ηθοποιό παραπέμπουν. Πού βρίσκεται η αλήθεια; Ποιος την υπερεκτιμά και ποιος την αδικεί;
Ακόμη και σήμερα, τρία χρόνια μετά την ανέλιξή της στην πρωθυπουργία, το ερώτημα δύσκολα μπορεί να απαντηθεί. Ισως γιατί η ίδια η 48χρονη Δανή πρωθυπουργός εξακολουθεί να στέλνει αντιφατικά μηνύματα προς πάσα κατεύθυνση. Από τη μια δίνει την εικόνα μιας σοβαρής πολιτικού που θεωρείται ανερχόμενο αστέρι στην ευρωπαϊκή σκηνή η προ ημερών εγκάρδια συνάντησή της με την Αγκελα Μέρκελ στο Βερολίνο θεωρείται επιβεβαίωση όσων τη θεωρούν φαβορί για να διαδεχτεί τον Χέρμαν βαν Ρομπέι στην προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Και από την άλλη, δεν είναι λίγες οι φορές που έχει συμπεριφερθεί σαν γκρούπι.
Τον Δεκέμβριο του 2012, για παράδειγμα, στο Οσλο, μετά το τέλος ενός κονσέρτου στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τα Νομπέλ, η Τόρνινγκ είδε τη Σάρα Τζέσικα Πάρκερ στο πεζοδρόμιο να υπογράφει αυτόγραφα σε φαν της. Βγήκε αμέσως από τη λιμουζίνα της και την πλησίασε. «Γεια!» της είπε. «Είμαι η πρωθυπουργός της Δανίας. Μπορώ να έχω κι εγώ ένα αυτόγραφο;» Επειτα πόζαρε για ένα αναμνηστικό ενσταντανέ με την αποσβολωμένη σταρ του «Sex and the City» – το ίνδαλμά της, όπως αποκάλυψε σε συνέντευξή της.
Μια φωτογραφία, ένα μάλλον εφηβικό σέλφι για την ακρίβεια, με τον πρόεδρο Ομπάμα και τον Βρετανό πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον, στη διάρκεια της επιμνημόσυνης δέησης για τον Νέλσον Μαντέλα τον περασμένο Δεκέμβριο, την έκανε πρώτο θέμα στα διεθνή μίντια. Δικό της ήταν το κινητό, δική της και η πρωτοβουλία. Σ’ εκείνη έπεσε και ο ψόγος. Με την Daily Mail να τη χαρακτηρίζει flirty, επιρρεπή δηλαδή στο φλερτ, και τη New York Post να την αποκαλεί danish tart. Κάθε άλλο παρά… γλυκιά αντιμετώπιση, αφού η λέξη «tart» στην αμερικανική αργκό σημαίνει την ελευθερίων ηθών γυναίκα.
Δεν είναι το μοναδικό παρατσούκλι που της έχει αποδοθεί τα τελευταία χρόνια. Το 1999, όταν θα κατέβαινε για πρώτη φορά υποψήφια στις ευρωεκλογές, ο τότε ευρωβουλευτής και μέντοράς της Φρέντι Μπλακ τής απένειμε τον… τίτλο «Γκούτσι Χέλε», λόγω της πανάκριβης, σικάτης γκαρνταρόμπας της και της εμμονής της με τις τσάντες του συγκεκριμένου οίκου μόδας. Αργότερα, κάποιες δανέζικες εφημερίδες άρχισαν να γράφουν για την «κυρία Μπότοξ».
Η ίδια δεν απαντά ούτε στα πιο κακόβουλα σχόλια. Μόνο μία φορά έχασε την ψυχραιμία της: το 2012, όταν σουηδική σκανδαλοθηρική εφημερίδα αμφισβήτησε τον σεξουαλικό προσανατολισμό του Βρετανού συζύγου της, 44χρονου σήμερα Στίβεν Κίνοκ, γιου του πρώην ηγέτη των Εργατικών Νιλ Κίνοκ. Τις φήμες, μάλιστα, είχε διασπείρει ο λογιστής του ζευγαριού, την εποχή που οι φορολογικές αρχές ξεσκόνιζαν τις δηλώσεις τους. Η Χέλε αναγκάστηκε να δώσει συνέντευξη σε δανέζικη εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας. «Λέγεται ότι ο σύζυγός σας είναι μπαϊσέξουαλ ή γκέι. Είναι;» ερωτήθηκε. «Κανονικά δεν θα έπρεπε να απαντήσω σε μια τέτοια ερώτηση, αλλά θα το κάνω: όχι, δεν είναι. Πρόκειται για ψέμα. Και μάλιστα γκροτέσκο», απάντησε εκείνη. «Που τραυματίζει την οικογένειά μας και περισσότερο τις κόρες μας».
Από τη φτωχογειτονιά στα πλούσια προάστια
Η δική της παιδική ηλικία, πάντως, ιδιαίτερα παιδικά τραύματα δεν της επεφύλασσε. Η «σιδηρά κυρία του Βορρά» γεννήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 1966 σε μια μικρή πόλη νοτιοδυτικά της Κοπεγχάγης, όπου οι κάτοικοι ήταν κυρίως φτωχοί εργάτες και μετανάστες.
Ο πατέρας της, Χόλγκερ, ήταν καθηγητής Μαθηματικών και Οικονομικών στο πανεπιστήμιο και η μητέρα της, Γκρέτε, υπάλληλος – ακραιφνείς συντηρητικοί και οι δύο. Δεν πρέπει να ενθουσιάστηκαν ιδιαίτερα όταν η κόρη τους πολύ νωρίς, από τα χρόνια του λυκείου, αποφάσισε να γίνει μέλος του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος.
Αποφοιτώντας με μάστερ στις Πολιτικές Επιστήμες από το πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, η Χέλε συγκαταλεγόταν στα νέα ταλέντα της δανέζικης πολιτικής σκηνής. Το 1992, πριν κατεβεί στον πολιτικό στίβο, αποφάσισε να συνεχίσει τις σπουδές της στην Μπριζ του Βελγίου, στο Κολέγιο της Ευρώπης. Συμφοιτητής της ήταν ο Στίβεν Κίνοκ. «Από την πρώτη στιγμή φάνηκε πως η σχέση μας ήταν σοβαρή», έχει πει σε συνέντευξή της. Πράγματι, τα Χριστούγεννα εκείνης της χρονιάς ταξίδεψαν μαζί στη Βρετανία για να γνωρίσει τους γονείς του. Ο Νιλ Κίνοκ τη βρήκε «δυναμική, ευπροσήγορη, με θάρρος και πίστη στις αξίες της» και η σύζυγός του, Γκλένις, «πολύ χαριτωμένη».
Ο γάμος τους έγινε το 1996. Η μεγάλη κόρη τους, Γιοχάνα, είναι σήμερα 17 ετών (φοιτά σε πανάκριβο ιδιωτικό σχολείο της Ουαλίας) και η μικρή, Καμίλα, 14. Η Χέλε λέει σε κάθε ευκαιρία ότι τις μεγάλωσε χωρίς νταντά – ρόλο που στην πραγματικότητα, βέβαια, έπαιξε η μητέρα της… Οπως επαναλαμβάνει και το ότι είναι «μια φυσιολογική γυναίκα, που πλένει μόνη τα ρούχα της, ψωνίζει στο σούπερ μάρκετ, μαγειρεύει και παρευρίσκεται σε όλες τις συναντήσεις γονέων στο σχολείο των παιδιών» – αυτό τουλάχιστον ισχυρίστηκε πρόσφατα στους Financial Times. Οι κατά καιρούς φωτογραφίσεις της σε δανέζικα έντυπα μεγάλης κυκλοφορίας υπερασπίζονται -ίσως υπέρ το δέον- αυτήν τη «φυσιολογική» εικόνα. Μαζί με τον Στίβεν πόζαραν για κοινή τους συνέντευξη στην κουζίνα τους, με κάζουαλ ρούχα και χαλαρή διάθεση, ενώ τον περασμένο χειμώνα ο φακός ενός φωτορεπόρτερ τη συνέλαβε -τυχαία, άραγε;- να φτυαρίζει ολομόναχη το χιόνι έξω από το σπίτι τους. Το οποίο, παρεμπιπτόντως, βρίσκεται σε ένα από τα πιο ακριβά προάστια της Κοπεγχάγης, αγοράστηκε προ δεκαετίας και κόστισε στο ζεύγος περίπου 500.000 ευρώ.
Μέχρι το 2012, ο Στίβεν ήταν διευθυντής στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, στο Νταβός της Ελβετίας, και επισκεπτόταν την οικογένειά του μόνο τα Σαββατοκύριακα. Σκληρός ο αποχωρισμός τους, αλλά οι απολαβές του -περίπου 150.000 ευρώ ετησίως- ήταν, αναμφισβήτητα, μια καλή παρηγοριά. Αυτή την περίοδο είναι διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας στρατηγικών συμβούλων Xynteo, με έδρα το Λονδίνο. Βίοι παράλληλοι, και πάλι… Αν μάλιστα επιβεβαιωθούν οι φήμες ότι στις βρετανικές βουλευτικές εκλογές του 2015 ο υιός Κίνοκ σκοπεύει να διεκδικήσει με τους Εργατικούς μία έδρα στην Ουαλία, είναι να απορεί κανείς πώς θα ρυθμιστεί υπό αυτές τις συνθήκες ο έγγαμος βίος τους.
Στο μεταξύ… υπάρχει και η πολιτική
Η Χέλε Τόρνινγκ-Σμιτ εξελέγη το 2011 με ποσοστό 24,8%, έχοντας ως κεντρικό σύνθημα στην προεκλογική εκστρατεία της το «ανεξέλεγκτο χρέος ή βιώσιμη ευημερία;». Σχημάτισε κυβέρνηση συμμαχώντας με αριστερά και κεντρώα κόμματα, με πλειοψηφία μόλις πέντε εδρών. Ενα από τα πρώτα μέτρα που υιοθέτησε ήταν η μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων και του ΦΠΑ σε αναψυκτικά και μπίρες – ελαφρύνσεις που χρηματοδοτήθηκαν από περικοπές στα επιδόματα για φοιτητές και ανέργους και δυσαρέστησαν τα μάλα τους αριστερούς συμμάχους της.
Η συχνότερη κριτική που δέχεται είναι ότι από τότε που ανέλαβε την εξουσία η κοινωνική ανισότητα αυξήθηκε, ενώ παράλληλα μειώθηκε ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων σε σχολεία, νοσοκομεία και άλλες κοινωνικές υπηρεσίες. Επίσης, την ψέγουν ότι είναι η πιο αδύναμη ηγέτις στην ιστορία των Σοσιαλδημοκρατών και λειτουργεί περισσότερο ως Ευρωπαία παρά ως Δανή. Από την άλλη, όσοι την υποστηρίζουν χρησιμοποιούν το επιχείρημα ότι κατάφερε να κρατήσει τη χώρα των 5,5 εκατ. κατοίκων μακριά από την κρίση και ότι πάλεψε και εξακολουθεί να παλεύει κόντρα σε πολλές αντιξοότητες, με μόνο όπλο την επιμονή της. «Παραείναι καλοντυμένη για σοσιαλδημοκράτισσα, παραείναι… κουλ για να έχει τη συμπάθεια του μέσου Δανού – και όμως κέρδισε», είχε σχολιάσει για την εκλογική της νίκη η εφημερίδα Politiken.
Τι θα γίνει στις επόμενες βουλευτικές εκλογές, δηλαδή το 2015; Τον περασμένο Φεβρουάριο, το μικρό αριστερό Σοσιαλιστικό Λαϊκό Κόμμα αποχώρησε από τον κυβερνητικό συνασπισμό, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την πώληση ποσοστού της κρατικής ενεργειακής εταιρείας Dong Energy στην αμερικανική επενδυτική τράπεζα Goldman Sachs. Τα ποσοστά δημοτικότητας της Χέλε Τόρνινγκ-Σμιτ πέφτουν. Πώς θα αντιδράσει εκείνη; Θα είναι ξανά υποψήφια για την πρωθυπουργία ή θα πηδήξει από το καράβι που βουλιάζει, επιλέγοντας το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο; «Δεν ξέρω», λέει η ίδια. «Υπάρχουν και άλλα πράγματα στη ζωή μου, ίσως πιο σημαντικά από την πολιτική. Πρωθυπουργός, για παράδειγμα, θα είμαι όσο θα διαρκέσει η θητεία μου. Μητέρα θα είμαι για πάντα…» ≠