Μια από τις τελευταίες φωτογραφίες που κατάφερε να τραβήξει ο ελληνικής καταγωγής Αμερικανός φωτορεπόρτερ Κρις Χόνδρος πριν να σκοτωθεί στη Λιβύη το 2011, ήταν δύο αντάρτες που πετούν ένα φλεγόμενο λάστιχο αυτοκινήτου μέσα σε ένα δωμάτιο, όπου κρύβονταν υποστηρικτές του Καντάφι.
Ηταν μόλις 41 ετών, πολυβραβευμένος, έτοιμος να παντρευτεί τη γυναίκα της ζωής του. Δεν πρόλαβε. Η τύχη τού γύρισε την πλάτη και υπέκυψε στα τραύματα που του προκάλεσε μια έκρηξη από χειροβομβίδα των κυβερνητικών δυνάμεων. Κηδεύτηκε στην εκκλησία όπου θα γινόταν η γαμήλια τελετή, στο Μπρούκλιν.
Το αξιοσημείωτο με τον γενναίο Χόνδρος, που γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1970 με πατέρα Ελληνα και μητέρα Γερμανίδα, είναι πως δεν υπήρξε παράτολμος επειδή περιφρονούσε το κίνδυνο. Αλλά διότι πίστευε ότι η εποχή μας είχε ανάγκη από αυτόπτες μάρτυρες που θα διακινδύνευαν τη σωματική τους ακεραιότητα, ακόμα και τη ζωή τους για να αναμεταδώσουν την εικόνα της αλήθειας, από μέρη που αντιμετωπίζονται ως η «χωματερή» της ανθρωπότητας: κανείς δεν θέλει να πάει εκεί, ελάχιστοι θέλουν να γνωρίζουν τι συμβαίνει, οι υπόλοιποι τα βλέπουν μόνον ως δυσάρεστα πλάνα στα δελτία ειδήσεων.
Είχε ταξιδέψει σε όλες τις εμπόλεμες ζώνες αλλά το βλέμμα του δεν έγινε ποτέ κυνικό. Αντιθέτως, οι γεμάτες ενάργεια λήψεις του από το Κόσοβο, το Ιράκ, τη Λιβερία, την Αγκόλα, τη Σιέρα Λεόνε, το Αφγανιστάν, το Κασμίρ, τη Δυτική Οχθη φανερώνουν έναν φωτογράφο που κράτησε αλώβητη την ευαισθησία του, ανάμεσα σε διαδηλωτές, αντιμαχόμενους, τραυματίες, νεκρούς.
Τραγική υπόμνηση
Ισως η πιο σημαντική του φωτογραφία είναι εκείνη μιας πεντάχρονης Ιρακινής, που ουρλιάζει πιτσιλισμένη από το αίμα των γονιών της στο Ταλ Αφάρ, οι οποίοι σκοτώθηκαν από πυρά Αμερικανών στρατιωτών. Εκανε τον γύρο του κόσμου, σαν μια τραγική υπόμνηση της σφαγής των αμάχων. «Σχεδόν όλοι οι Αμερικανοί στρατιώτες εμπλέκονται σε τέτοια περιστατικά. Ηταν κάτι που τους προκαλούσε θλίψη αλλά δεν ήταν και το τέλος του κόσμου» έλεγε, συμπληρώνοντας ότι στο τέλος μιας ημέρας γεμάτης αιματοχυσίες θα μπορούσαν να γυρίσουν πίσω και να παίξουν Nintendo.
Σε μια άλλη περίπτωση, του μικρού Λιβεριανού Τζόζεφ Ντούο, ενός παιδιού στρατιώτη που πρωταγωνιστεί σε μια από τις λήψεις του, ο Ελληνοαμερικανός τον εντόπισε κάποια χρόνια αργότερα και του πλήρωσε τα δίδακτρα για να επιστρέψει στο σχολείο.
Τρία χρόνια μετά τον αδόκητο χαμό του Χόνδρος, κυκλοφορεί ένα βιβλίο με τίτλο «Testament» (Powerhouse books), σαν διαθήκη ενός σύγχρονου ανθρωπιστή, ενός φωτογράφου με υποψηφιότητα για Πούλιτζερ που καθοδηγήθηκε από τη συνείδησή του και όχι από τον εθισμό στη γεύση του θανάτου. Τις λήψεις από την πολυετή καριέρα του Χόνδρος επέλεξε η Sandy Ciric, με την οποία συνεργάστηκαν στενά στο πρακτορείο Getty.
Ο στόχος ήταν να αποτελέσει το βιβλίο μια καταγραφή των σκέψεων, ενός επαγγελματία που ήξερε καλά την εικόνα αλλά είχε εξαιρετική σχέση και με τον γραπτό λόγο. Αλλωστε είχε σπουδάσει Αγγλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας.
Με δικά του κείμενα
Ο Χόνδρος δεν ήταν ένα «σκυλί του πολέμου» αλλά ένας διανοούμενος με μια φωτογραφική μηχανή στο χέρι, που έδινε πολύ συχνά διαλέξεις για τα πολεμικά μέτωπα και τις εμπειρίες του από τις εμπόλεμες ζώνες.
H έκδοση θα έχει, όπως είναι αναμενόμενο, και δικά του κείμενα, τα οποία ήταν εξίσου καλά ταξινομημένα όσο και οι φωτογραφίες, στο προσωπικό του αρχείο. Λάτρης της ιστορίας, πήγαινε απόλυτα προετοιμασμένος σε κάθε του αποστολή, έχοντας στα εφόδιά του τη στέρεη γνώση για τον τόπο, τους κατοίκους αλλά και τους βαθύτερους λόγους που μπορεί να είχαν προκαλέσει τη σύγκρουση, τη φτώχεια, την επανάσταση.
Τον ενδιέφερε να ακούσει, να μάθει, να κατανοήσει πώς η παγκοσμιοποίηση και οι ισχυροί του κόσμου αυτού, επέβαλαν τις δικές τους επιταγές σε χώρες και λαούς που δεν μπορούσαν να αντισταθούν. Η προσέγγισή του δεν ήταν φωτογραφική, αλλά ανθρωπολογική και κοινωνιολογική. Και όταν επέστρεφε πίσω, στην αγαπημένη του Νέα Υόρκη, περνούσε πολλές ώρες σε καφέ του Μπρούκλιν συναντώντας τους φίλους του, διηγούμενος τις εμπειρίες του από το μέτωπο. ΄Η έμενε σπίτι του για να ακούσει κλασική μουσική, που του έδινε τεράστια ηρεμία.
Παρότι τηρούσε όλες τις προφυλάξεις, ο φωτογράφος δεν κατάφερε να γυρίσει σώος στη Νέα Υόρκη. Οι φίλοι του, οι αγαπημένοι του και οι συνάδελφοί του συγκεντρώνουν οικονομικούς πόρους έτσι ώστε να γυριστεί ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή και το έργο του. Για έναν άνθρωπο που πίστευε βαθύτατα ότι η δουλειά του μπορεί (και πρέπει) να αλλάξει τον κόσμο.