Το Παρίσι ως συνήθως βρισκόταν σε μια διαρκή μεταμόρφωση. Πόλη επιπόλαιη, ανελέητη, θορυβώδης και σαγηνευτική, περνούσε αναποφάσιστα από τη βροχή στον ήλιο και άδειαζε σταδιακά από τον πολύβουο πληθυσμό της που δραπέτευε με κάθε μέσο για τις πασχαλινές διακοπές του. Και ταυτόχρονα, γέμιζε με τακτοποιημένη λογική μυρμηγκιού, αργά και σταθερά, με τη μαυρόασπρη φωτογραφία ενός μικρού κοριτσιού με κλειστά μάτια και σφαλιστά χέρια μπροστά στο στόμα του. Δίπλα του με μεγάλα γράμματα ήταν γραμμένο στα γαλλικά: «Γενοκτονία των Αρμενίων: 100 χρόνια μνήμης. Κοντσέρτο στις 21 Απριλίου στο Théâtre du Châtelet».
Η υπερδραστήρια αρμενική κοινότητα της Γαλλίας ειδικά φέτος έχει διοργανώσει πληθώρα πολιτιστικών εκδηλώσεων σε όλη τη χώρα με τη συμβολή πλήθους καλλιτεχνών και διανοουμένων εις μνήμην του 1,5 εκατ. θυμάτων του 1915 από το καθεστώς των Νεότουρκων. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και το κοντσέρτο που διοργανώνει η Γενική Αρμενική Ενωση Αγαθοεργίας Γαλλίας (Union Générale Arménienne de Bienfaisance- France) που θα λάβει χώρα τρεις μέρες πριν την επίσημη επέτειο της Γενοκτονίας -που είναι η 24η Απριλίου- στο Théâtre du Châtelet στην οδό Edouard Colonne 2 στο Παρίσι με την υποστήριξη του Γάλλου προέδρου Φρανσουά Ολάντ και του Αρμένιου προέδρου Σερζ Σαρκισιάν. Ομως, το ξεχωριστό ενδιαφέρον αυτής της εκδήλωσης είναι ότι για πρώτη φορά δημιουργείται μια ορχήστρα κλασικής μουσικής γι’ αυτό τον σκοπό με Αρμένιους μουσικούς από όλο τον κόσμο, η Αρμενική Ορχήστρα του Κόσμου (Armenian World Orchestra) υπό τη διεύθυνση του φημισμένου μαέστρου Αλέν Αλτίνογλου.
Τι θα ακούσουμε
Η Αρμενική Ορχήστρα του Κόσμου με τη συνδρομή της χορωδίας του Ιδρύματος Calouste Gulbenkian αλλά και σπουδαίων σολίστ, θα ερμηνεύσει έργα κλασικής μουσικής Αρμενίων συνθετών. Το πρόγραμμα θα περιλαμβάνει μελωδίες του Κομιτάς (1869-1935), εμπνευσμένες από την αρμενική μουσική παράδοση και σουίτες από τη Μασκαράτα του Αράμ Χατσατουριάν (1903-1978), ίσως του πιο γνωστού Αρμένιου συνθέτη του 20ού αιώνα. Επίσης, οι ακροατές θα έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν μια συμφωνία για σολίστ, χορωδία και ορχήστρα του Μικαέλ Πετροσιάν, ενός νέου συνθέτη με σημαντικές διακρίσεις όπως το βραβείο Queen Elisabeth International Grand Prix. Η βραδιά θα κλείσει με σαφή συμβολισμό: το Ρέκβιεμ του Μότσαρτ.
Πώς και από δω… μαέστρο;
Γεννημένος στο Παρίσι από Αρμένιους γονείς με καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη και την Ανατολία, ο 40χρονος Αλέν Αλτίνογλου ήδη προσμετρά στο βιογραφικό του μια εντυπωσιακή και διεθνώς επιτυχημένη καριέρα ως διευθυντής συμφωνικής ορχήστρας. «Σπούδασα πιάνο και ήδη από πολύ νεαρή ηλικία το πάθος μου ήταν η όπερα» μας λέει. «Ολα αυτά τα χρόνια είχα την τύχη να προσκληθώ και να συνεργαστώ με τις πλέον διάσημες όπερες του κόσμου όπως τη Metropolitan Οπερα της Νέας Υόρκης, τη Staatsoper της Βιέννης, τη Λυρική Οπερα του Σικάγο, τη Γερμανική Οπερα Βερολίνου και με τις τέσσερις Οπερες του Παρισιού».
Πώς όμως βρέθηκε να συμμετάσχει στο κοντσέρτο; «Τη χρονιά που μας πέρασε η Γενική Αρμενική Ενωση Αγαθοεργίας Γαλλίας επικοινώνησε μαζί μου προκειμένου να διοργανώσει ένα κοντσέρτο στο Παρίσι για τα 100 χρόνια από τη Γενοκτονία των Αρμενίων. Τότε είχα την ιδέα να δημιουργηθεί μια ορχήστρα από Αρμένιους μουσικούς από όλο τον κόσμο. Ετσι γεννήθηκε η Αρμενική Ορχήστρα του Κόσμου στην οποία συμμετέχουν Αρμένιοι μουσικοί από ΗΠΑ, Νότια Αμερική, Γερμανία, Λίβανο κ.λπ. και φυσικά από τη Γαλλία. Αυτό το εγχείρημα για εμένα, έχει τη σημασία του ότι όλοι σε αυτή την ορχήστρα μοιραζόμαστε το ίδιο πάθος για την κλασική μουσική και τις ίδιες πολιτισμικές και πολιτιστικές καταβολές. Η αρμενική κουλτούρα με επηρέασε και ως προς τον τρόπο ζωής και ως προς τη μουσική –ιδιαίτερα η αρμενική εκκλησιαστική μουσική. Ομως βασικότατο ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι η πρώτη μου δασκάλα στη μουσική ήταν η μητέρα μου».
Για το κοντσέρτο πιστεύει ότι θα είναι μια σπουδαία βραδιά και θα ήθελε ο κόσμος να το απολαύσει αλλά και να αντιληφθεί πως η μουσική μπορεί να μας φέρει κοντά τον έναν με τον άλλο και να ομορφύνει τις ψυχές μας. «Από την οικογένειά μας, κατά τη διάρκεια της Γενοκτονίας, οι περισσότεροι εξοντώθηκαν και μόνο κάποιοι κατάφεραν να διαφύγουν. Αφιερώνω τη βραδιά της 21ης Απριλίου στα ανώνυμα θύματα και τις οικογένειές τους που ακόμα περιμένουν την αναγνώριση της Γενοκτονίας από τη σύγχρονη Τουρκία. Ομως αφιερώνω αυτό το κοντσέρτο και στα εκατομμύρια ανθρώπων που ακόμα χάνουν τη ζωή τους σε όλο τον κόσμο εξαιτίας της εθνικότητάς τους. Ας σταματήσουμε πια αυτό το παρανοϊκό αιματοκύλισμα. Δεν είναι δυνατόν να συνεχίζεται έως σήμερα».
Στο σπίτι της Σόνια
Η εβραϊκή συνοικία του Παρισιού ως συνήθως έσφυζε από το πολύχρωμο -με κάθε έννοια- πλήθος που λατρεύει τη ζωντάνια της φασαρίας, τις ιδιαίτερες gourmet γεύσεις, τις ανάκατες μυρωδιές και την παραδοσιακή μουσική. «Με καλούν συχνά εδώ για να παίξω με άλλους Αρμένιους μουσικούς και παρότι πλέον με γνωρίζουν όλοι, είναι κάπως αστείο που κάποιοι νομίζουν ότι είμαι Εβραία και αν με δουν στον δρόμο μου κάνουν παρατήρηση γιατί δεν είμαι στη Συναγωγή» αναφέρει η Κλοντίν Μοβσεσιάν, μία από τους αρμενικής καταγωγής καλλιτέχνες που θα συμμετάσχουν στην Αρμενική Ορχήστρα του Κόσμου.
Διεθνούς εμβέλειας κλαρινετίστα και συνθέτις, έχει διδάξει στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης, έχει λάβει πολλές τιμητικές διακρίσεις για τις εξαιρετικές ερμηνείες της και πρόσφατα κυκλοφόρησε το καινούργιο της άλμπουμ με τον τίτλο «Mov Sessian Project». Ανθρωπος με μετρημένο αλλά ζεστό χαμόγελο και έξυπνα μελαγχολικά μάτια, η Κλοντίν θέλει να συνεχίσουμε την κουβέντα μας κάπου πιο ήσυχα με λίγο κόκκινο κρασί και αρμένικο σουτζούκι, στο πατρικό της στο κέντρο του Παρισιού. «Γεννήθηκα στο Παρίσι από γονείς Αρμένιους οπότε μητρική μου γλώσσα είναι τόσο τα γαλλικά όσο και τα αρμένικα».
Η έκπληξη ήταν ότι μέσω κουβέντας αίφνης αναδύθηκαν και τα ελληνικά αφού η μητέρα της Κλοντίν, η Σόνια, που ζει εδώ και 53 χρόνια στο Παρίσι, γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Ηράκλειο της Κρήτης, επίσης από Αρμένιους γονείς. Οπως εξηγούν μητέρα και κόρη η δική τους οικογένεια πρόλαβε να διαφύγει στην Ελλάδα πριν από τη γενοκτονία.
Εκτός από τον παππού της Κλοντίν και πατέρα της Σόνια, τον Γκαραμπέτ Αγαμπατιάν, που ήταν από τους ελάχιστους επιζήσαντες από τις πορείες θανάτου, στο υπόλοιπο της ζωής του αρνούνταν πεισματικά να μιλήσει για όσα είδε και πέρασε. Οπως εξηγεί η Κλοντίν η γενοκτονία έχει δημιουργήσει ένα τραύμα που περνά από γενιά σε γενιά. «Ομως η μουσική γιατρεύει τον νου, το σώμα και το πνεύμα και έτσι καταργεί τον πόνο, την οργή και τη διχόνοια. Η αρμενική μουσική με έχει σφραγίσει ανεξίτηλα ειδικά το ντουντούκ (παραδοσιακό αρμένικο πνευστό). Ο ήχος του έχει διανθίσει με κάθε λογής χρώματα το παίξιμό μου».
Εκείνη, αφιερώνει τη βραδιά του κοντσέρτου στον παππού Γκαραμπέτ και σε όλα τα πλάσματα της γης -ανθρώπους, δένδρα, ζώα, τρελούς, λουλούδια και σε κάθε τι με ψυχή- σαν μια μικρή προσευχή να είναι πάντοτε καλά.
Και αν η Σόνια πρωτίστως φαίνεται να περιμένει να καμαρώσει την κόρη της τη βραδιά της 21ης Απριλίου, ταυτόχρονα η συγκινησιακή φόρτιση για το πρώτο Ολοκαύτωμα του 20ού αιώνα συνοψίζεται σε ένα ρητορικό ερώτημα πριν την καληνύχτα «μα τι κακό κάναμε; Μου λες;».
Το φεγγάρι πάνω από το διαμέρισμα της Σόνια στη Βoulevard de Strasbourg -του δρόμου με τα ιστορικά θέατρα του Παρισιού και τους ολοένα αυξανόμενους άστεγους-, ολόγιομο και αγουροξυπνημένο στέκει ακίνητο στη μέση του ουρανού και σηματοδοτεί τη λήξη αυτής της αναπάντεχης όσο και τρυφερής συνάντησης.
Εκθέσεις στην Πόλη του Φωτός
16 Απριλίου – 4 Μαΐου: Εκθεση με έργα 12 σύγχρονων καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο στην Galerie Sobering με τίτλο «Θυμάμαι την αρμενική γενοκτονία…» (Je me souviens du génocide arménien…).
16 Απριλίου – 2 Μαΐου: Εκθεση στο δημαρχείο του 9ου διαμερίσματος του Παρισιού, με τίτλο «Γινόμενοι μάρτυρες αυτών των ζωών» (Témoigner de ces Vies). Περιλαμβάνονται έργα ζωγραφικής και κεραμικής της Francine Mayran με θέμα τα θύματα του Ολοκαυτώματος, της αρμενικής γενοκτονίας και της γενοκτονίας των Τούτσι στη Ρουάντα.
22 Απριλίου – 30 Ιουνίου: Το Hotel de Ville του Παρισιού φιλοξενεί τα εκθέματα του μουσείου της αρμενικής γενοκτονίας του Ερεβάν.
26 Απριλίου: Στη Νοτρ Νταμ (Παναγία των Παρισίων) στις 16:00, θα πραγματοποιηθεί η κυριακάτικη λειτουργία στα αρμενικά που φέτος παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ύστερα από τις δηλώσεις του Πάπα Φραγκίσκου ότι «η πρώτη τραγωδία του 20ού αιώνα, ήταν η γενοκτονία των Αρμενίων».
3 Μαΐου – 31 Μαΐου: Εκθεση στο δημαρχείο του 9ου διαμερίσματος του Παρισιού με τίτλο «1915, ο Γολγοθάς των γυναικών» (1915, le Golgotha des femmes). Η έκθεση επιχειρεί να αποδομήσει την τυπική εικόνα της γυναίκας μάρτυρα και να εμπλουτίσει το πορτρέτο της ως μητέρας, μαχήτριας, διανοουμένης κ.ά.