Δ. Παντερμαλής: Χρειάζεται ψυχραιμία για να παράγεις θετικό έργο

Δ. Παντερμαλής: Χρειάζεται ψυχραιμία για να παράγεις θετικό έργο

9' 3" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Κάθισα σε ένα γωνιακό τραπέζι απολαμβάνοντας την προνομιακή θέα στον Παρθενώνα, αλλά κυρίως το ευεργετικό φως που έλουζε τον χώρο. Το εστιατόριο ήταν γεμάτο, οι ομιλίες των τουριστών και τα χαρούμενα πρόσωπά τους έδιωξαν για λίγο τις μαύρες σκέψεις για την κρισιμότητα των ημερών.

Σκέφτηκα: Aν όχι εδώ, τότε πού αλλού εκφράζονται με αρμονία και ενάργεια οι έννοιες της ιστορίας, της δημοκρατίας, της δυτικής σκέψης, μετουσιωμένες σε κοσμοπολιτισμό μιας ανοιχτής και εξωστρεφούς κοινωνίας;

Bρισκόμουν στο εστιατόριο του Μουσείου Ακροπόλεως για να συναντήσω τον πρόεδρό του, Δημήτρη Παντερμαλή. Αυτό το καλοκαίρι το Μουσείο Ακροπόλεως συμπληρώνει έξι χρόνια λειτουργίας μετρώντας 8,2 εκατομμύρια επισκέπτες. «Ξεκινήσατε σχεδόν μαζί με την κρίση» λέω στον κ. Παντερμαλή, ρίχνοντας μια κλεφτή ματιά στην έντονη τιρκουάζ γραβάτα του με τα άσπρα προβατάκια.

«Πράγματι, το μουσείο ξεκίνησε μαζί με την οικονομική κρίση, και έχουμε υποφέρει κι εμείς καθώς τα χρήματα που είχαμε για να αναδείξουμε την ανασκαφή στα θεμέλια του κτιρίου, κουρεύτηκαν με το PSI», απαντάει. Το Μουσείο Ακροπόλεως αναγκάστηκε να προσαρμοστεί στη νέα οικονομική κατάσταση. Ο κ. Παντερμαλής φέρνει ως παράδειγμα την έκθεση που εγκαινιάστηκε εκεί πριν από λίγες μέρες, με τίτλο «Σαμοθράκη. Τα μυστήρια των Μεγάλων Θεών».

Και εξηγεί: «Το αφιέρωμα που παρουσιάζουμε έχει εξαιρετικά περιορισμένο προϋπολογισμό. Τα βήματα για τη διεύρυνση των δραστηριοτήτων του μουσείου, πρέπει να είναι μετρημένα και να γίνονται με περίσκεψη. Δεν πιστεύω στο να απλώνεται κανείς εδώ κι εκεί. Θα πρέπει με μεγάλη σωφροσύνη να επιλέγει το τι θα κάνει, να το σταθμίζει, να υπολογίζει τη γενική κατάσταση, το τι πραγματικά μπορεί να προσφέρει και πώς θα υποστηρίξει τις δράσεις του, γιατί όλα αυτά θέλουν πάρα πολλή δουλειά. Και πρέπει να πω ότι το προσωπικό του μουσείου, όλο αυτό το διάστημα ξεπερνάει τον εαυτό του. Αν έκανα έναν απολογισμό γι’ αυτά τα έξι χρόνια θα στεκόμουν ιδιαίτερα στην ανθρώπινη επένδυση, η οποία απέδωσε. Θεωρώ τον ανθρώπινο παράγοντα σημαντικότερο από τον οικονομικό».

Παρ’ όλα αυτά ένα μουσείο χρειάζεται πόρους. Το Μουσείο Ακροπόλεως έχει πάρει πολλά διεθνή βραβεία και συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα του κόσμου. Πώς θα έπρεπε να κινείται ως προς τη στρατηγική προσέλκυσης χορηγών; «Είμαι λίγο επιφυλακτικός στο θέμα των χορηγιών» απαντάει ο Δημήτρης Παντερμαλής. «Χρειάζεται προσεκτική διαχείριση από την άποψη πως είναι ένα μουσείο το οποίο έχει τον χαρακτήρα εκπροσώπησης της χώρας – περιέχει τα γλυπτά του Παρθενώνα, τα γλυπτά της Ακρόπολης, τον 5ο αιώνα, τον 6ο αιώνα. Οταν το μουσείο διαθέτει σύμβολα, η διαχείριση όλων των θεμάτων πρέπει να είναι εξαιρετικά προσεκτική. Για την ώρα έχουμε καταφέρει να λειτουργούμε με τα έσοδα από τα εισιτήρια, τα καταστήματα και το εστιατόριο. Δεν ξέρω αν θα χρειαστούμε χορηγούς, αλλά αν χρειαστούμε, αυτοί θα πρέπει να είναι μεγάλης κλίμακας».

Η επιλογή διευθυντή

Πολύς λόγος έχει γίνει για την αυτονομία και την άνεση κινήσεων που διαθέτει το Μουσείο Ακροπόλεως ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, ένα μοντέλο πάντως, που έχει δείξει να λειτουργεί καλά.

«Δεν πιστεύω ότι βρήκαμε τη λύση διαχείρισης μουσείων. Είναι μια εναλλακτική πρόταση, όπου όμως πρέπει να επενδύσεις πολύ στην ουσία. Πάντως, δεν πιστεύω ότι υπάρχει σύστημα το οποίο λειτουργεί άψογα. Κανείς δεν μπορεί να το ισχυριστεί αυτό. Τα συστήματα διαρκώς εξελίσσονται, διαφοροποιούνται, προσαρμόζονται. Χρειάζεται, θα έλεγα, καθημερινή εγρήγορση» υπογραμμίζει ο κ. Παντερμαλής, και ταυτόχρονα δηλώνει υπέρ της διεθνούς πρακτικής που ακολουθούν τα μουσεία μέσω ανοιχτών διαγωνισμών για τη θέση των διευθυντών.

H συζήτηση δεν θα μπορούσε να μην αγγίξει το θέμα της επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα. «Συμφωνείτε με την απόρριψη της δικαστικής οδού όπως ισχυρίστηκε πρόσφατα και ο αν. υπουργός Πολιτισμού;» ρωτάω τον κ. Παντερμαλή.

«Εάν ήμουν βέβαιος ότι ο δικαστικός δρόμος μπορεί να περπατήσει θα έλεγα γιατί όχι, βεβαίως. Στα δικά μου τα μάτια, και νομίζω των περισσοτέρων, αυτό που είναι εξαιρετικά σημαντικό είναι το θέμα της πολιτιστικής ηθικής. Κανείς δεν μπορεί να δεχθεί ότι ο τεμαχισμός των γλυπτών είναι μια πράξη χωρίς συνέπειες, ούτε μπορεί να πει ότι η επανένωση δεν είναι κάτι που κάθε λογικός άνθρωπος θα σκεφτόταν. Το να έχεις ένα σώμα εδώ και ένα κεφάλι στο Λονδίνο ή το αντίστροφο, αγγίζει τα όρια του παραλόγου».

Λιγότερος συναισθηματισμός, περισσότερη αυτοσυγκράτηση

«Δεν ξέρω σε ποιο βαθμό μπορώ να σας ικανοποιήσω» λέει χαμογελώντας ο κ. Παντερμαλής, όταν μετά τα θέματα επικαιρότητας του μουσείου, προτείνω να περάσουμε σε κάτι πιο προσωπικό για να… συνοδεύσουμε το επιδόρπιο: Παγωτό καϊμάκι με φρέσκα φρούτα.

Γεννήθηκε το 1940 στη Θεσσαλονίκη. Οι γονείς του είχαν μικρασιατική καταγωγή. «Ο πατέρας μου ήταν ιδιοκτήτης αρτοποιείου και λεωφορείου. Οι οικογένειές τους ήταν και οι δύο από τη Μικρά Ασία, με αστικό επίπεδο διαβίωσης και την παιδεία εκείνης της εποχής. Οι γονείς μου θα προτιμούσαν να επιλέξω ένα πιο πρακτικό επάγγελμα στη ζωή μου, γιατρός ή μηχανικός, αλλά εγώ ήθελα να γίνω αρχαιολόγος. Ετσι, ακολούθησε η αυτονόμησή μου».

Ο κ. Παντερμαλής πήρε το πτυχίο του από το Ιστορικό και Αρχαιολογικό τμήμα του ΑΠΘ και συνέχισε στη Φιλοσοφική σχολή στο τμήμα γερμανικής γλώσσας και φιλολογίας. Ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στο πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ της Γερμανίας, όπου και αναγορεύτηκε διδάκτωρ το 1968. «Είναι τόσο μεγάλες οι διαφορές μας με τους Γερμανούς;» ρωτάω. «Είναι λαός ορθολογικός, συστηματικός και πειθαρχημένος. Εμείς είμαστε συναισθηματικοί, ευρηματικοί και απειθάρχητοι». Προτού μετοικήσει στην Αθήνα για να αναλάβει το τιμόνι του Μουσείου Ακροπόλεως, ήταν για πολλά χρόνια υπεύθυνος των ανασκαφών στο Αρχαίο Δίον του Νομού Πιερίας. «Και παραμένει ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της πορείας μου και της ζωής μου», τονίζει. «Αλλωστε η εμπειρία της ανασκαφής με βοήθησε πολύ στο να κρατήσω το τιμόνι του μουσείου. Με την ανασκαφή βγαίνεις στον “πόλεμο" και έρχεσαι σε επαφή με πολύ διαφορετικό κόσμο. Και όταν πρόκειται για μια μακροχρόνια ανασκαφή, πάνω από σαράντα χρόνια, οι εμπειρίες σου εμπλουτίζονται, η συμπεριφορά σου γίνεται πιο ελεγχόμενη, μαθαίνεις να αντιμετωπίζεις δύσκολες καταστάσεις.

»Θυμάμαι μια φορά στην ανασκαφή του ιερού τις Ισιδος στο Δίον, σκάβαμε μέσα στα νερά και τις λάσπες σε βάθος τεσσάρων μέτρων, και ξαφνικά άρχισαν να καταρρέουν τα τοιχώματα γύρω μας με τον φόβο να πλακώσουν και εμάς και τα αρχαία. Για να κάνω αντιστήριξη μέσα στη βροχή αναγκάστηκα να ειδοποιήσω όλο το χωριό. Ηρθαν όλοι να βοηθήσουν. Και το σώσαμε. Αυτό δεν μπορείς να το κάνεις αν δίνεις μόνο εντολές. Υπάρχει σε όλους εγκλωβισμένη ενέργεια, το θέμα είναι πώς μπορείς να τη διοχετεύσεις σε υποδοχείς που θα παράγουν θετικό έργο. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται περισσότερη ψυχραιμία, αντικειμενική θεώρηση των πραγμάτων, αλλά και έναν πιο τιθασευμένο συναισθηματικό κόσμο. Θα είναι λάθος να χαθεί αυτή η συναισθηματικότητα των Ελλήνων αλλά είναι σίγουρο ότι απαιτείται αυτοσυγκράτηση».

Δίνουμε την ευκαιρία διεθνούς προβολής σε απομακρυσμένους τόπους

– Πώς προέκυψε η ιδέα για την έκθεση «Σαμοθράκη. Τα μυστήρια των Μεγάλων Θεών»;

– Γίνονται πάρα πολλές εκθέσεις και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Εμείς σκεφθήκαμε ένα είδος έκθεσης το οποίο δεν έχει πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα και έχει μια εξαιρετικά σημαντική πτυχή. Προβάλλει το πολύ σημαντικό πλεονέκτημα των ελληνικών μουσείων: Το ότι συνδέονται σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό με συγκεκριμένους αρχαιολογικούς χώρους, με συγκεκριμένα κτίρια και με ευρήματα που έχουν ταυτότητα ανεύρεσης. Θα μου πείτε είναι λεπτομέρεια αυτό… Δεν είναι λεπτομέρεια, πρόκειται για κάτι απολύτως ουσιαστικό: Είναι διαφορετικό να εμφανίζεται ένα τυχαίο εύρημα -το οποίο με το εμπόριο έργων τέχνης λαθραίως πήγε κάποια στιγμή στο εξωτερικό-, και να λέγεται ότι προέρχεται από την Ελλάδα, και είναι άλλο πράγμα να υπάρχει η ακριβής προέλευση, να είναι γνωστές οι συνθήκες ανασκαφής και οι περιπέτειες του εκθέματος. Οπότε, έχουμε ένα έκθεμα με πλούσια ταυτότητα, η οποία βοηθάει οποιονδήποτε επιστήμονα να βγάλει σωστά συμπεράσματα, αλλά παράλληλα το ίδιο το έργο έχει πολλά πράγματα να αφηγηθεί και στο κοινό.

– Θα λέγατε δηλαδή ότι με αυτόν τον τρόπο διαφοροποιείται σε κάποιο βαθμό και η έννοια του μουσείου;

– Ακριβώς. Το μουσείο δεν είναι πάντοτε ένα κτίριο στο οποίο έρχονται ανεξάρτητα εκθέματα από ποικίλες κατευθύνσεις. Η Ελλάδα έχει το προνόμιο να διαθέτει μουσεία όπως αυτό της Δήλου ας πούμε, με τα ευρήματα από το νησί, τα οποία συνδέονται με συγκεκριμένα κτίρια, βρέθηκαν συγκεκριμένη εποχή και υπάρχουν αρχεία γι’ αυτά. Ετσι, δίνεται μια άλλη εικόνα του μουσείου πολύ πιο ζωντανή και ιστορικά πιο σωστή.

Το κριτήριο της απόστασης

– Γιατί επιλέξατε τη Σαμοθράκη;

– Το κριτήριο της απόστασης έπαιξε ρόλο. Πολλά ελληνικά μουσεία βρίσκονται σε απομακρυσμένες περιοχές και εμείς θέλουμε να τους δώσουμε την ευκαιρία να έρθουν εδώ στο κέντρο, σε ένα μουσείο με μεγάλη επισκεψιμότητα. Επίσης, ειδικά για τη Σαμοθράκη, ακόμη και μεταξύ Γάλλων συναδέλφων, ελάχιστοι γνώριζαν ότι είναι ένα σπουδαίο νησί. Και πολλοί νομίζουν πως όταν αναφερόμαστε στη «Νίκη της Σαμοθράκης» πρόκειται για το όνομα κάποιου καλλιτέχνη. Το νησί ήταν εξαιρετικά σημαντικό στην αρχαιότητα. Τα μυστήρια των Μεγάλων Θεών είχαν πολύ μεγάλη ακτινοβολία σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Ηταν τα δεύτερα σημαντικότερα μετά τα Ελευσίνια Μυστήρια. Με την έκθεση αποκαλύπτεται μια έκφανση της θρησκείας των αρχαίων Ελλήνων όχι και τόσο γνωστή, διαφορετική από τη λατρεία των Ολυμπίων Θεών χωρίς, όμως, να έρχεται σε σύγκρουση μαζί της. Υπογραμμίζεται όμως και κάτι άλλο: Οτι ο τόπος σπανίως είναι ανεξάρτητος από τα ευρήματα. Είναι διαφορετικό να φανταστείς τη δημιουργία αυτού του ιερού εκεί πέρα και αλλιώς να επισκεφθείς τον τόπο, να δεις τα απότομα βράχια του νησιού, το περιβάλλον, αυτήν την πάρα πολύ δυνατή φύση. Τότε καταλαβαίνεις γιατί κάτι μπορεί να ασκήσει τόση γοητεία.

– Είναι αυτή η έκθεση η αρχή ενός διαλόγου με την περιφέρεια;

– Η Ακρόπολη είναι ένα παγκόσμιο brand name και πιστεύουμε ότι με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να ερεθίσουμε τον επισκέπτη και να του δημιουργήσουμε την επιθυμία να πάει να δει τα έργα και επιτόπου. Αρα προβάλλεται και ο τόπος. Η βοήθεια στους «μικρότερους» είναι κάτι το οποίο κάνουμε ήδη, όποτε μπορούμε. Είναι η συμβολή μας στον πολιτισμό, σε καιρό κρίσης. Αυτή την έκθεση την κάλυψε απόλυτα το μουσείο. Αλλά το πιο σημαντικό κατά τη γνώμη μου είναι ότι δεν περιοριζόμαστε στο να δώσουμε χρήματα. Εχουμε ένα πολύ ανεπτυγμένο αρχαιολογικό εργαστήριο, το οποίο στήνει ή ξαναστήνει τα έργα αυτά με σύγχρονο τρόπο, έχουμε προηγμένη τεχνολογία καθαρισμού και συντήρησης, οπότε να το πω απλά το έκθεμα φτάνει σε μας ταλαιπωρημένο ενδεχομένως, και το επιστρέφουμε «σιδερωμένο».

– Θα υπάρχει συνέχεια;

– Εχουμε προγραμματίσει να υπάρχει συνέχεια, με μια σειρά αντίστοιχων εκθέσεων. Μερικές είναι υπό σκέψη, άλλες, ήδη συμφωνημένες. Θα σας έλεγα ότι μεγάλες πιθανότητες υπάρχουν να είναι η επόμενη έκθεση για το Ιερό του Διός στη Δωδώνη που έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Είναι πολύ σημαντικός χώρος, έχει παμπάλαιη λατρεία, μαντείο, διαθέτουμε πλούσιο υλικό.

Η συνάντηση

Γευματίσαμε στο εστιατόριο του Μουσείου Ακροπόλεως. Ξεκινήσαμε με χωριάτικη σαλάτα, συνεχίσαμε με φιλέτο σφυρίδας με σάλτσα δεντρολίβανου και λαχανικά και κλείσαμε με παγωτό καϊμάκι και φρέσκα φρούτα. Οντας στο «σπίτι του» δεν δέχθηκε κουβέντα ως προς τον λογαριασμό.

Oι σταθμοί του

1940

Γεννιέται στη Θεσσαλονίκη.

1965

Mεταβαίνει για μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ της Γερμανίας, αφού έχει αποφοιτήσει από το Ιστορικό και Αρχαιολογικό και από το τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ.

1968

Aναγορεύεται διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Φράιμπουργκ.

1973

Αναλαμβάνει επικεφαλής των ανασκαφών στο αρχαίο Δίον.

1979

Εκλέγεται καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ.

1996

Εκλέγεται βουλευτής Επικρατείας με το ΠΑΣΟΚ.

2000

Αναλαμβάνει πρόεδρος του Οργανισμού για την Ανέγερση του Νέου Μουσείου Ακροπόλεως.

2009

Αναλαμβάνει τη θέση του προέδρου του Μουσείου Ακροπόλεως.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή