Να διδαχθεί από το επιτυχημένο παράδειγμα του αριστερού πρώην προέδρου Λούλα στη Βραζιλία, ο οποίος με την πειθαρχημένη δημοσιονομική πολιτική που εφάρμοσε, αποκατέστησε την εμπιστοσύνη στην οικονομία, και στην πορεία έθεσε τα θεμέλια για να υλοποιήσει το κοινωνικό του πρόγραμμα χωρίς να δημιουργήσει νέα χρέη, καλεί τον Αλέξη Τσίπρα, ο γενικός διευθυντής και επικεφαλής οικονομολόγος του Διεθνούς Χρηματοπιστωτικού Ινστιτούτου (IIF), Τσαρλς Κόλινς.
Σε μια εκτενή συζήτηση με την «Κ» στην Ουάσιγκτον, ο πρώην βοηθός υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ και στέλεχος του ΔΝΤ, τονίζει ότι κατά τους πρώτους μήνες της θητείας του, ο Ελληνας πρωθυπουργός υπέπεσε σε σοβαρά λάθη στις διαπραγματεύσεις με τους εταίρους, με αποτέλεσμα η ελληνική οικονομία να βρίσκεται σήμερα σε κακή κατάσταση παρότι πέρυσι είχε αρχίσει να ανακάμπτει. Κα σημειώνει ότι με την ορθή υλοποίηση του προγράμματος θα δούμε πάλι σημάδια ανάκαμψης.
Τη στιγμή που οι ελληνικές τράπεζες βρίσκονται στη φάση της ανακεφαλαιοποίησης, η αποτίμηση του IIF, της ένωσης των μεγαλυτέρων τραπεζών του κόσμου, έχει τη σημασία της. Ο κ. Κόλινς αναγνωρίζει ότι οι τιμές των μετοχών ήταν πολύ χαμηλές, αλλά σημειώνει ότι αυτό ήταν αναγκαίο για την προσέλκυση ξένων επενδυτών, και υπογραμμίζει ότι τώρα οι ελληνικές τράπεζες πρέπει να συμβάλουν στην ανάκαμψη της οικονομίας.
– Πώς αξιολογείτε την παρούσα κατάσταση της ελληνικής οικονομίας;
– Η ελληνική οικονομία βρίσκεται σαφώς σε κακή κατάσταση, μετά την αναταραχή του καλοκαιριού, αλλά ελπίζουμε ότι θα αρχίσει να επωφελείται από τη διαβεβαίωση ότι θα παραμείνει εντός της Ζώνης του Ευρώ και από τη μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στο πλαίσιο της μακροοικονομικής πολιτικής. Πέρυσι υπήρχαν ενδείξεις ότι η οικονομία στην Ελλάδα άρχιζε, επιτέλους, να ανακάμπτει. Με την ορθή υλοποίηση του προγράμματος θα πρέπει και πάλι να δούμε σημάδια ανάκαμψης. Οι περιπτώσεις άλλων χωρών της περιφέρειας, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία, οι οποίες ήταν πιο συνεπείς και σταθερές στις πολιτικές προσαρμογής και μεταρρυθμίσεων δείχνουν ότι οι πολιτικές αυτές μπορούν να οδηγήσουν σε επιστροφή στην ανάπτυξη σε μια πιο βιώσιμη βάση.
– Κάποιοι λένε ότι πρέπει να ενεργήσει σαν τον πρόεδρο Λούλα στη Βραζιλία.
– Σίγουρα υπάρχουν ενδιαφέροντα διδάγματα που απορρέουν από την εμπειρία άλλων αριστερών κυβερνήσεων που έχουν προσπαθήσει να κάνουν ριζικές αλλαγές στο οικονομικό περιβάλλον μιας χώρας. Η κυβέρνηση Λούλα ανέλαβε καθήκοντα το 2002, σε μια πολύ δύσκολη στιγμή, με τη Βραζιλία στα πρόθυρα της κρίσης. Ο πρόεδρος Λούλα ήταν πολύ αποτελεσματικός και πέτυχε να αποτρέψει την κρίση και την ίδια στιγμή να κάνει ουσιαστική πρόοδο στην αντιμετώπιση της φτώχειας στη χώρα. Το βασικό συστατικό της επιτυχίας του Λούλα ήταν ότι η κυβέρνησή του ακολούθησε μια πολύ πειθαρχημένη προσέγγιση στη δημοσιονομική πολιτική που αποκατέστησε την εμπιστοσύνη στην οικονομία και επέτρεψε να υπάρξει ανάκαμψη χωρίς να δημιουργηθεί κρίση χρέους. Η επιτυχία αυτή έθεσε τα θεμέλια για μια υγιή πορεία της οικονομίας και ο Λούλα μπόρεσε όντως να σημειώσει εξαιρετική πρόοδο σε αυτό που ήθελε, το κοινωνικό του πρόγραμμα. Είναι αξιοσημείωτο ότι το ΔΝΤ ήταν πρόθυμο να παράσχει υποστήριξη για την ευρύτερη ατζέντα του Λούλα επειδή είδε την αποφασιστικότητά του αναλαμβάνοντας, όπως λέμε, την ιδιοκτησία του προγράμματος και εφαρμόζοντας τα απαραίτητα μέτρα για την αποκατάσταση της σταθερότητας. Πρόσφατα, η Βραζιλία έχει χάσει τον δρόμο της διότι αυτά τα διδάγματα παραμελήθηκαν. Η δημοσιονομική πολιτική αφέθηκε να διολισθήσει, η εμπιστοσύνη έχει χαθεί, και η οικονομία είναι τώρα βυθισμένη σε βαθιά ύφεση.
– Ο Λούλα είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση.
– Υπάρχει και ο Eβο Μοράλες στη Βολιβία, ο οποίος αποτελεί ένα άλλο παράδειγμα ριζοσπαστικής κυβέρνησης που ανέλαβε την εξουσία σε μια πολύ δύσκολη οικονομική κατάσταση, αλλά έλαβε τα αναγκαία μέτρα για να αποκαταστήσει την οικονομική σταθερότητα και στη συνέχεια, χρησιμοποίησε τους πόρους που δημιουργήθηκαν από την ισχυρή ανάπτυξη για να αντιμετωπίσει τα πολύ δύσκολα κοινωνικά ζητήματα της χώρας του. Το σαφές μάθημα από τα δύο αυτά παραδείγματα είναι ότι οι κυβερνήσεις μπορούν να εφαρμόσουν με επιτυχία μια τολμηρή κοινωνική ατζέντα, αλλά πρέπει να το πράξουν έχοντας προηγουμένως θέσει τα ισχυρά θεμέλια μιας ορθής διαχείρισης της οικονομίας.
Η Ελλάδα χρειάζεται περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους
– Θα υπάρξει αναδιάρθρωση χρέους, και αν ναι, ποιες δράσεις θα περιλαμβάνει;
– Λαμβάνοντας υπόψη το υψηλό φορτίο του χρέους που βαρύνει σήμερα την Ελλάδα, και κάνοντας μια ρεαλιστική εκτίμηση των προοπτικών για την ανάπτυξη, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η Ελλάδα θα χρειαστεί περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους. Παρά το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος του χρέους της προς τους επίσημους πιστωτές ήδη έχει πολύ ευνοϊκούς όρους με μια παρατεταμένη περίοδο χάριτος, η εξυπηρέτηση του χρέους θα αρχίσει να αυξάνεται όταν οι πληρωμές θα αρχίσουν να συσσωρεύονται. Οι Ευρωπαίοι επίσημοι δανειστές θα αναγκαστούν να αναγνωρίσουν την ανάγκη και να υλοποιήσουν στην πράξη περαιτέρω αναδιάρθρωση του χρέους, αλλά είναι μάλλον απίθανο να παράσχουν εμπροσθοβαρώς σημαντική ανακούφιση δεδομένων των ανησυχιών τους λόγω των θολών επιδόσεων της Ελλάδας σε ό,τι αφορά την εφαρμογή του προγράμματος.
– Πρέπει να συμμετάσχει και ο ιδιωτικός τομέας στην αναδιάρθρωση;
– Για τους ιδιώτες πιστωτές έχει ήδη υπάρξει τεράστια απομείωση του χρέους που κατείχαν. Το χρέος προς αυτούς είναι πλέον ένα μικρό ποσοστό του συνόλου. Το λογικό τώρα για την ελληνική κυβέρνηση είναι να επικεντρωθεί στην ανοικοδόμηση σταθερότητας και αξιοπιστίας σε ό,τι αφορά την εξυπηρέτηση του χρέους προς τον ιδιωτικό τομέα, προκειμένου να καταστεί δυνατή η πρόσβαση στην ιδιωτική χρηματοδότηση.
– Θα πιέσουν οι ΗΠΑ για ελάφρυνση του χρέους, και πόσο μπορούν να επηρεάσουν τη Γερμανία;
– Οι ΗΠΑ έχουν ένα έντονο ενδιαφέρον για μια ισχυρή και ευημερούσα Ελλάδα. Η Ελλάδα είναι ένας σημαντικός σύμμαχος, και πολλοί σημαντικοί Ελληνοαμερικανοί διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στην αμερικανική πολιτική ζωή. Η κυβέρνηση έχει κάνει ό,τι μπορεί για να βοηθήσει την Ελλάδα σε αυτή τη δύσκολη περίοδο, μεταξύ άλλων, μέσω της επιρροής της στο ΔΝΤ αλλά και της στενής σχέσης της με σημαντικές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γερμανία. Οι ΗΠΑ κατανοούν ότι το ελληνικό χρέος πρέπει τελικά να αναδιαρθρωθεί, και είναι πιθανό να προσπαθήσουν να επηρεάσουν τους Ευρωπαίους εταίρους ώστε να υιοθετήσουν εποικοδομητική στάση στο θέμα. Ωστόσο, οι τελικές αποφάσεις σχετικά με την αναδιάρθρωση του χρέους πρέπει να γίνουν στην Ευρώπη, και οι ΗΠΑ αντιλαμβάνονται ότι πρόκειται για πολιτικές αποφάσεις που μπορεί να χρειαστεί να ακολουθήσουν μια συγκεκριμένη πορεία ώστε να διασφαλισθεί η αναγκαία λαϊκή αποδοχή σε χώρες όπως η Γερμανία.
Ενθαρρυντικά τα μηνύματα από την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών
– Πόσο υγιείς είναι οι ελληνικές τράπεζες και πώς διαγράφεται το μέλλον τους;
– Οι ελληνικές τράπεζες έχουν πληγεί σημαντικά από την αδυναμία που παρουσίασε η οικονομία στη διάρκεια της τρέχουσας χρονιάς, κάτι που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι θα αυξηθούν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, καταφέροντας επιπρόσθετο πλήγμα στην κεφαλαιακή τους επάρκεια. Είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι οι τραπεζικές καταθέσεις σταδιακά αυξάνονται μετά τις ζημίες του καλοκαιριού. Είναι σαφές ότι η επιστροφή των τραπεζών σε απόλυτα υγιή κατάσταση αποτελεί στόχο-κλειδί του προγράμματος, καθώς είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να αρθούν τα capital controls και να αυξηθεί η τραπεζική πίστωση.
– Πώς αποτιμάτε τη διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης τους;
– Είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι, παρά τα αυστηρά κριτήρια των στρες τεστ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας οι κεφαλαιακές ανάγκες των ελληνικών τραπεζών ήταν σημαντικά χαμηλότερες από το ποσό που δεσμεύθηκε γι’ αυτόν το σκοπό στο πλαίσιο του προγράμματος. Παρά το αυστηρό πλαίσιο που ετέθη από την ΕΚΤ, σημειώθηκε καλή πρόοδος για την κάλυψη του κενού και αυτή η πραγματικότητα δημιούργησε μια στέρεα βάση για μια αξιόπιστη διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης. Δύο από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες, η Alpha Bank και η Eurobank, ήταν σε θέση να προσελκύσουν τα αναγκαία κεφάλαια αποκλειστικά από ιδιώτες επενδυτές, ενώ η κρατική συμμετοχή που χρειάσθηκε για τη στήριξη της Εθνικής Τράπεζας και της Τράπεζας Πειραιώς ήταν γύρω στα 5,5 δισεκατομμύρια ευρώ, ποσό πολύ μικρότερο από αυτό που υπολογιζόταν αρχικά.
– Κάποιοι επισημαίνουν την πολύ χαμηλή τιμή στην οποία οι νέοι επενδυτές απέκτησαν τις μετοχές.
– Είναι αλήθεια ότι ο στόχος της προσέλκυσης ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων κατέστησε αναγκαία την έκδοση των μετοχών σε πολύ χαμηλή τιμή και το σημαντικό dilution των υφιστάμενων μετόχων. Αλλά οι ελληνικές τράπεζες θα πρέπει τώρα να είναι σε θέση να συμβάλουν στην ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας και στην πορεία του χρόνου να βελτιώσουν την αποτίμηση των μετοχών τους καθώς θα αποκαθίσταται η εμπιστοσύνη των καταθετών, των επενδυτών και των αγορών σε αυτές.
– Το ενδεχόμενο του Grexit έχει εκλείψει εντελώς;
– Υπάρχει πάντα μια υποβόσκουσα ανησυχία πως μια πιθανή έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα μπορούσε να έχει στην πορεία ολέθριες συνέπειες, αν έθετε εν αμφιβόλω την αίσθηση βεβαιότητας που υπάρχει για τη μακροπρόθεσμη επιβίωση του ευρώ. Αλλες χώρες που θα εμπλέκονταν σε οικονομικές και πολιτικές δυσκολίες θα αντιμετώπιζαν τις αμφιβολίες των χρηματοπιστωτικών αγορών και το κατά πόσον θα μπορούσαν να είναι ο «επόμενος». Αυτό θα έκανε το διακύβευμα μεγαλύτερο και το έργο της αποκατάστασης της εμπιστοσύνης πολύ πιο δύσκολο.
– Ποιο ήταν το κλίμα για την Ελλάδα κατά την πρόσφατη ετήσια σύνοδο του ΔΝΤ στην οποία συμμετείχατε;
– Η συζήτηση των προβλημάτων στην Ελλάδα ήταν αυτή τη φορά σχετικά περιορισμένη, τόσο στις επίσημες συναντήσεις όσο και στα σεμινάρια του ιδιωτικού τομέα που λαμβάνουν χώρα στο περιθώριο. Ηταν πολύ διαφορετικά τα πράγματα σε σχέση με την εαρινή σύνοδο του Ταμείου τον περασμένο Απρίλιο στην Ουάσιγκτον. Ολοι αναγνωρίζουν ότι παραμένουν εξαιρετικά δύσκολα τα προβλήματα στην Ελλάδα, ενώ υπάρχουν σοβαροί κίνδυνοι για το πρόγραμμα. Αλλά τα γεγονότα στη διάρκεια του καλοκαιριού, όταν η Ελλάδα έφθασε σχεδόν στο χείλος του γκρεμού και την έξοδο από την Ευρωζώνη, κατέδειξαν σαφώς ότι ακόμη και ένα τέτοιο τρομερό ενδεχόμενο θα προκαλέσει μια περιορισμένη ζημιά εκτός των συνόρων της Ελλάδας, καθώς η Ευρώπη έχει τώρα οικοδομήσει ένα αποτελεσματικό τείχος προστασίας για να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξουν μετάδοση και δευτερογενείς επιπτώσεις σε άλλες χώρες της Ζώνης του Ευρώ.
– Πώς βλέπουν τον κ. Τσίπρα στις ΗΠΑ και διεθνώς;
– Ο πρωθυπουργός Τσίπρας αντιμετωπίζεται ως χαρισματικός πολιτικός που μπορεί να είναι ένας αποτελεσματικός ηγέτης. Εκανε σαφώς ορισμένα σοβαρά λάθη στους πρώτους μήνες της θητείας του κατά τον χειρισμό των διαπραγματεύσεων με την Ευρώπη και το ΔΝΤ. Προέβη σε μια εσφαλμένη ανάγνωση της προθυμίας των πιστωτών να κάνουν παραχωρήσεις, ενώ επέδειξε και έλλειψη κατανόησης των οικονομικών συνεπειών της προσέγγισής του. Πιο πρόσφατα, έχει δείξει μεγαλύτερη ικανότητα να περάσει τις δύσκολες αποφάσεις που απαιτούνται για να «γυρίσει» την ελληνική οικονομία, και θα πρέπει να συνεχίσει τις προσπάθειες αν θέλει να αποκαταστήσει πλήρως την εμπιστοσύνη των ξένων στην ηγεσία του.
Η συνάντηση
Με δική του προτροπή, συναντηθήκαμε για brunch σε ένα από τα αγαπημένα μου εστιατόρια, το Tabard Inn, κοντά στο Dupont Circle. Παραγγείλαμε αυγά, μπέιγκελ και δύο καπουτσίνο. Σύνολο, 49 δολάρια. Μετά το γεύμα η συνέντευξη συμπληρώθηκε δι’ αλληλογραφίας.
Oι σταθμοί του
1956
Γεννιέται στη Νέα Υόρκη.
1978
Πτυχίο Οικονομικών από το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ.
1981
Διδακτορικό στα Οικονομικά από την Οξφόρδη.
1981
Οικονομολόγος στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, όπου εργάσθηκε σε διάφορες διευθύνσεις.
2006
Υποδιευθυντής Ερευνών του ΔΝΤ, υπεύθυνος για τη σύνταξη ετήσιας έκθεσης για τις «Προοπτικές της Παγκόσμιας Οικονομίας».
2010
Βοηθός υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, αρμόδιος για το χρηματοπιστωτικό σύστημα.
2013
Γενικός διευθυντής και επικεφαλής οικονομολόγος του IIF.