Γιοβάνκα Μπροζ: ξανά δίπλα στον στρατάρχη Τίτο
Πέθανε σε κλινική του Βελιγραδίου την περασμένη εβδομάδα σε ηλικία
88 χρόνων, έχοντας περάσει τα τελευταία σαράντα χρόνια της ζωής της
σε απομόνωση.
Του Σταύρου Τζίμα
Επί τρεις δεκαετίες η Γιοβάνκα Μπροζ πήγαινε κάθε χρόνο,
αδιαλείπτως, στις 4 Μαΐου, στον τάφο του στρατάρχη Τίτο στην
αριστοκρατική συνοικία Ντέντινιε του Βελιγραδίου και άφηνε λίγα
λουλούδια. Απέφευγε τη δημοσιότητα και δεν έκανε δηλώσεις. Από
αύριο θα κοιμάται πλάι στον σύζυγό της τον ύπνο τον αιώνιο, αφού με
κυβερνητική απόφαση θα ενταφιαστεί δίπλα στον ιδρυτή και ηγέτη της
Γιουγκοσλαβίας, τον άνθρωπο που αγάπησε σφόδρα και τον οποίο
κατηγορήθηκε ότι κατασκόπευε για λογαριασμό του Στάλιν…
Η Γιοβάνκα Μπροζ πέθανε σε κλινική του Βελιγραδίου την περασμένη
εβδομάδα σε ηλικία 88 χρόνων, έχοντας περάσει τα τελευταία σαράντα
χρόνια της ζωής της σε απομόνωση εν μέρει και με τη θέλησή της.
Κομμουνίστρια από τα δεκαεφτά της χρόνια, πολέμησε εναντίον των
Γερμανών μέσα από τις γραμμές του αντάρτικου στρατού του Γιόσιπ
Μπροζ-Τίτο, τον οποίο γνώρισε σε ένα από τα αναρίθμητα καταφύγιά
του στα βουνά της Βοσνίας και με την πάροδο του χρόνου αναπτύχθηκε
μεταξύ τους ειδύλλιο, το οποίο και εξελίχθηκε σε γάμο το 1952.
Γυναίκα δυναμική, δεν συμβιβάστηκε με τον ρόλο της απλής συζύγου
στο πλευρό ενός μεγάλου ηγέτη και ήταν κοινό μυστικό στο Βελιγράδι
πως είχε άποψη για την πολιτική και τη διατύπωνε ευθέως,
επηρεάζοντας καθοριστικά σημαντικές αποφάσεις του Τίτο. Ηταν αυτό
που ενόχλησε πανίσχυρους στενούς συνεργάτες του στρατάρχη, που την
έθεσαν στο στόχαστρό τους εξαπολύοντας εναντίον της έναν ανελέητο
πόλεμο, που περιλάμβανε και την κατηγορία ότι ήταν το «φίδι του
Στάλιν στην αγκαλιά του Τίτο»…
Ηταν πράγματι η Γιοβάνκα Μπροζ κατάσκοπος της Σοβιετικής Ενωσης ή
της προσήψαν την κατηγορία όσοι γύρω από τον παντοδύναμο ακόμα
ηγέτη δεν έβλεπαν με καθόλου καλό μάτι την επιρροή της;
Πολλά χρόνια μετά θα αποδειχθεί ότι επρόκειτο για σκευωρία
κατασκευασμένη από τον στενό συνεργάτη του Τίτο, Στάνε Ντόλαντς,
και τον στρατηγό Νίκολα Λιούμπιτσιτς, οι οποίοι, εκμεταλλευόμενοι
το προχωρημένο της ηλικίας του, ήθελαν να ασκούν εξουσία και
θεωρούσαν τη Γιοβάνκα εμπόδιο. Η ζημιά όμως είχε γίνει. Ο Τίτο είχε
αρχίσει να πιστεύει τις κατηγορίες ότι η σύζυγός του ήταν πράκτορας
των Σοβιετικών και το 1974 η Κεντρική Επιτροπή της Ενωσης
Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών, με απόφασή του, διέταξε έρευνα για την
«υπόθεση της συντρόφισσας Γιοβάνκα», με βαρύτατες κατηγορίες, όπως
κατασκοπεία υπέρ της Σοβιετικής Ενωσης, αποκάλυψη κρατικών μυστικών
σε ξένη χώρα, συνωμοσία με Σέρβους στρατηγούς για την ανατροπή τής
στρατιωτικής ηγεσίας, σχεδιασμός πραξικοπήματος με στόχο την
περιθωριοποίηση του στρατάρχη Τίτο. Η επιτροπή δεν κατάφερε να
στοιχειοθετήσει τις κατηγορίες αυτές, αλλά αυτό δεν είχε επιπλέον
καμία σημασία. Ο Τίτο εγκατέλειψε τη συζυγική κλίνη και εκείνη
απομονώθηκε.
Ηταν οι μόνιμες υποψίες πως η Γιοβάνκα υπήρξε κατάσκοπος που
οδήγησαν τον Γιόζιπ Μπροζ να τη διώξει ή αποτέλεσε αυτό μια καλή
αφορμή για να διαλύσει τον γάμο του και, ελεύθερος πια, να επιδοθεί
στο αγαπημένο του «σπορ», τις γυναίκες δηλαδή, για το οποίο
φημιζόταν;
Η ίδια η Γιοβάνκα, σε μία από τις ελάχιστες συνεντεύξεις της μετά
τον χωρισμό, είχε δηλώσει σε εφημερίδα του Σεράγεβο ότι «ο Τίτο
ήταν πιο γυναικάς και από τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή…».
Εξάλλου, και οι ίδιοι οι βιογράφοι του δείχνουν να έχουν χάσει τον
λογαριασμό με τις γυναίκες και τα παιδιά του, από τα οποία επισήμως
γνωστό είναι μόνο ένα, ενώ ανεπισήμως φέρεται να είχε σπείρει…
δεκαέξι. Λάτρης του ωραίου φύλου και της καλής ζωής, ο Τίτο διέθετε
δικό του τρένο και υπερπολυτελές γιοτ, επαύλεις σε μαγευτικές
τοποθεσίες σε όλη τη Γιουγκοσλαβία και βεβαίως στο περίφημο
νησί-θέρετρο Μπριόνι στην Αδριατική. Σε μια συζήτησή της με τον
υπογράφοντα, η σύζυγος ηγέτη βαλκανικής χώρας, όταν ρωτήθηκε για το
ποια ήταν η γνώμη της για τον Τίτο, αφού απάντησε «γυναικάς»,
αφηγήθηκε την περιπέτειά της, όταν σε κάποια κομματική αποστολή της
στο Βελιγράδι την προσκάλεσε, καθότι πολύ όμορφη, σε δείπνο.
«Κάποια στιγμή, αφού είχε πιει αρκετά, έκανε μια απρεπή χειρονομία
εναντίον μου. Σηκώθηκα και, χτυπώντας το χέρι στο τραπέζι, του
είπα: “Σύντροφε Τίτο, που είναι η κομματική σου ηθική;” και
έφυγα».
Η Γιοβάνκα Μπροζ μετά τον θάνατο του Τίτο, το 1980, θα τεθεί σε κατ’/
οίκον περιορισμό και θα περάσει το υπόλοιπο της ζωής της σε
δύσκολες συνθήκες, ακόμη και στην καθημερινότητά της. Οπως έλεγε,
κάποιοι τη φοβούνται ακόμη γιατί ξέρει πολλά.