«Στο Ρίο ντε Τζανέιρο μπορώ να σας ξεναγήσω, γιατί έμεινα δέκα ημέρες», ακούγεται μέσα στη νύχτα η βαθιά φωνή της Ζωής Κουρούκλη, να περιγράφει εικόνες και ιστορίες που έζησε. Τη γνωριμία με τον Vinicius DeMoares, τον «εθνικό ποιητή της Βραζιλίας και γλυκύτατο πλάσμα», που της φέρνει στον νου, «κοντούλης και χοντρούλης» όπως ήταν, τον Αλέκο Σακελλάριο. Οι μουσικές εναλλάσσονται, η τζαζ δίνει τη θέση της στο γαλλικό τραγούδι, το ιταλικό, τα φάντος, τα μιούζικαλ. Moυσικά ταξίδια «Οταν σβήνει η οθόνη…», από τα μεσάνυχτα μέχρι τις δύο το πρωί στον 9,84 (ξημερώματα Δευτέρας), όπου η αγαπημένη ερμηνεύτρια του «ελαφρού» τραγουδιού κρατάει συντροφιά στους μοναχικούς της πόλης.
Ηταν όμως και τα λόγια του σκηνοθέτη Αλέξη Αλεξίου στον Γιάννη Πετρίδη, στον ραδιοσταθμό Βήμα FM, για τις μουσικές επιλογές της βραβευμένης του ταινίας «… Τετάρτη 04:45» και για το πώς ανακάλυψε αυτές τις φωνές, ο λόγος που με έκανε να την αναζητήσω.
Την εκπλήσσουν ευχάριστα όλα αυτά, η αναφορά του σκηνοθέτη αλλά και τα λόγια του αγαπημένου της ραδιοφωνατζή, Γιάννη Πετρίδη. «Δεν έχω αντίρρηση να δώσω συνέντευξη, στο κάτω κάτω 28 χρόνια έχω την εκπομπή στο ραδιόφωνο, αλλά με έναν όρο: δεν φωτογραφίζομαι». Δεν άλλαξε γνώμη: «Οι παλιοί ας με θυμούνται όπως ήμουν και οι νέοι ας με φαντάζονται».
Γεννήθηκε το 1937. Σπίτι μεγαλοαστικό, ανοιχτό, καλλιτεχνικό. Οταν τα παιδιά έπαιζαν εκείνη τραγουδούσε. Μοναχοπαίδι, έμαθε να μιλάει τέσσερις γλώσσες, να μιμείται τις κυρίες της τζαζ, να χορεύει, να κάνει χάζι στις οικογενειακές γιορτές. Παιδί ακόμη ηχογραφεί τον πρώτο της δίσκο με τον Μίμη Πλέσσα. Αργότερα πηγαίνει στη δραματική σχολή του Μιχαηλίδη, γίνεται η πρώτη τραγουδίστρια της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, βραβεύεται σε φεστιβάλ του εξωτερικού, εμφανίζεται σε ελληνικές ταινίες της εποχής, ώσπου τη χτύπησε ο έρωτας.
Τζένη Βάνου… στα κρυφά
Στα 25 της, όταν παντρεύτηκε, το τραγούδι έγινε παρελθόν. «Ηταν ένας ατυχής γάμος που κρατήθηκε με τα δόντια. Ο σύζυγός μου δεν ήθελε να έχω επαφή με το τραγούδι ούτε με τους παλιούς φίλους. Ο Πλέσσας ήταν απαγορευμένος, το ίδιο και η Τζένη Βάνου, με την οποία βλεπόμασταν κρυφά σαν εραστές». Εζησε άνετη ζωή που όμως δεν της έλειπε – άλλωστε «στα πούπουλα μεγάλωσα». «Ημουν ανασφαλής. Θυμάμαι στη Βραζιλία, στο φεστιβάλ που πήγαμε με τον Κώστα Καπνίση, ο Χένρι Μαντσίνι μου έδωσε δύο εισιτήρια: Αυτό είναι για την Καλιφόρνια, να έρθεις μαζί μου και το άλλο για να γυρίσεις σπίτι σου, αλλά τότε ξέχνα το τραγούδι». Διάλεξε το σπίτι, μεγάλωσε τις κόρες της, αλλά βίωσε, όπως λέει, και δυσάρεστες καταστάσεις.
Χώρισε στα 52. «Εφυγα από το σπίτι. Ο Πλέσσας πάντα πατέρας και αδελφός με βοήθησε πάλι. Μου είπε: «Η Λουκίλα (Καρέρ) έχει στο Κανάλι 1 του Πειραιά εκπομπή, θέλεις να την κάνετε μαζί;». Ετσι ξαναστάθηκα.
Επειτα, το 1989 μου πρότειναν στον 9,84 να συνεργαστώ με τον Γιώργο Λούκα στο «Παλιό ραδιόφωνο», για να θυμηθούμε τα παλιά. Βλέπετε, στον καλλιτεχνικό χώρο είμαι από τριών ετών. Οταν πέθανε ο Λούκας, ο Ζαν Μεναχέμ που είχε το ξένο ρεπερτόριο στον σταθμό με συμβούλεψε να αναλάβω το ελληνικό και δεν ξέρω πώς, εξελίχτηκα στην πρώτη ραδιοφωνικού «σκυλού». Δεν είχα δίσκους, αγόραζα από το Μοναστηράκι ό,τι μπορούσα. Ακροατές μου ήταν όσοι εργάζονταν τη νύχτα. Θυμάμαι οι εργαζόμενοι στο Δρομοκαΐτειο τηλεφωνούσαν ζητώντας να παίξω το τάδε τραγούδι για να ησυχάσουν. Επειτα ξαναγύρισα στα ξένα. Τώρα, πού και πού βάζω κανένα ελληνικό. Δεν παίζω λίστες. Κουβαλάω μαζί μου 30 cd και 10 βινύλια. Προετοιμάζω το θέμα μου καθ’ οδόν και παίζω αυτά που θέλω και διηγούμαι βιώματα, σαν να είμαι στο σαλόνι με φίλους τα μεσάνυχτα».
«Στο τραγούδι κατέβασα ρολά»· ισχυρίζεται πως δεν της λείπει. «Οπως λέει η Μαρινέλλα, εμείς ντυνόμασταν για να τραγουδήσουμε, τώρα γδύνονται. Δεν έχω τα προσόντα. Η φωνή μου δεν έχει πάθει τίποτα, όμως εμφανισιακά δεν είμαι ίδια. Ηταν ένας που με έπαιρνε συνέχεια στον σταθμό όταν έκανα ζωντανή εκπομπή. “Θα ’ρθω να σε βρω”, έλεγε. Ενα βράδυ, μου λέει ο φύλακας: “Κουρουκλάκι, κάποιος σε ζητάει”. Ασ’ το πάνω μου. Βγήκα καμπουριάζοντας, άλλαξα τη φωνή και του είπα: “Η κυρία Κουρούκλη έφυγε από την άλλη πόρτα”. Γιατί να του χαλάσω την εικόνα. Δεν είμαι ίδια. Γυναικεία κοκεταρία. Ωραία γυναίκα δεν υπήρξα ποτέ, η ξαδέλφη μου η Ζωή Λάσκαρη ήταν η ωραία».
Στο πατρικό της, ο Κώστας Βάρναλης έπινε τον απογευματινό του καφέ, ο Ιακωβίδης, ο Καπνίσης, ο Χαιρόπουλος ήταν επισκέπτες, όπως και πολλοί ηθοποιοί. Οι οικογενειακές φωτογραφίες στο σαλόνι της μαρτυρούν μεγάλο σόι. Η γιαγιά Ζωή Καλέντση είχε ρίζα από τον Διονύσιο Σολωμό. Αλλοι συγγενείς ήταν στην πολιτική, άλλοι κοσμοπολίτες. «Νονά μου ήταν η Μελίνα Μερκούρη, σύζυγος τότε του Παναγή Χαροκόπου. Ολη η υψηλή κοινωνία της εποχής περνούσε από το σαλόνι. Με βάφτισαν 4 ετών. Ο μπαμπάς μου είπε Ζωή–Χαρίκλεια θα είναι το όνομα του παιδιού, αλλά στην εκκλησία η Μελίνα πρόσθεσε και το Πηνελόπη. “Για να είναι πιστή σύζυγος, τα ονόματα σημαδεύουν τον άνθρωπο”, είπε, όταν τη ρώτησαν. Στην οικογένεια είχαμε τρία ονόματα γιατί είχαν βαφτιστεί από βασιλείς. Και να σκεφτείς ότι εγώ είμαι αριστερή.
Η μητέρα βλέπεις ήταν βενιζελική… Η Αρώνη και ο πρώτος της σύζυγος, ο Φέντια, ήταν επίσης φίλοι. Με έβγαλε στη σκηνή τριών ετών στο “Μουσούρη”, στα 8 έπαιξα στη Λυρική, στα 10 τραγουδούσα στην ΥΕΝΕΔ, στα 11 με ανακάλυψε ο Πλέσσας, μόλις είχε έρθει από την Αμερική. Τα θυμάμαι όλα, σαν τώρα…».
«Ημουν σαν αγγούρι»
Εκείνος της έμαθε τη Σάρα Βον και τι πρέπει να τραγουδάει. Αργότερα πήγε σε δραματική σχολή, «αλλά δεν είχα ταλέντο για το θέατρο». Δεν καμαρώνει για τις ταινίες όπου εμφανίστηκε, «ήμουν σαν αγγούρι», υπερηφανεύεται όμως για τις κόρες της. Η Κατερίνα (Καλφοπούλου–Κουρούκλη) και η Ιρις (Καλφοπούλου) παρουσιάζουν την εκπομπή «Σαν τη σκύλα με τη γάτα» στον Βήμα FM. Η πρώτη σπούδασε δημοσιογραφία στην Αμερική και σχέδιο μόδας στην Αγγλία, η Ιρις οικονομικά. «Αλλά έχει πάθος με τα ζώα. Είναι στο “Animaniac” στον Αlpha, ασχολείται με θέματα που αφορούν την κακοποίηση των ζώων, έχει κλείσει 4 παράνομα εκτροφεία σκύλων».
Η Ζωή Κουρούκλη έχει τσαγανό. «Δεν το έβαλα κάτω ακόμη κι όταν ήμουν τσακισμένη στον πάτο». Στα προβλήματα «κάνω σαν τη στρουθοκάμηλο». Θυμάται την εποχή που διασκέδαζαν με οικογενειακές παρέες του συζύγου της στα μπουζούκια. «Κατάφερνα να φεύγω από το σώμα μου. Να είμαι εκεί χωρίς να ακούω. Για τις άλλες κυρίες ήμουν το “φυτό”. Δεν καταλάβαιναν ότι κατέβαζα τα ρολά σε αυτό που με ενοχλούσε».
Ελάχιστοι της στάθηκαν. «Οταν άρχισα να ξανατραγουδάω, ζητούσαν πρώτο τραπέζι στον Ζυγό όπου εμφανιζόμουν. Ηταν μια φύρα που πέταξα».
Στη ζωή της ταιριάζει, λέει, το τραγούδι του Κώστα Ξενάκη: «Τι με κρατάει/ χρόνος περνάει,/ νιάτα χαμένα/ μια αγάπη λάθος/ θαμμένο πάθος/ φτερά σπασμένα». Μόνο τα ταξίδια νοσταλγεί. «Να ξαναδώ, στον Κορκοβάντο, το άγαλμα του Χριστού που αγκαλιάζει όλο τον κόσμο. Στα 78 μου δεν μπορώ να ταξιδέψω. Αφήστε με να ονειρεύομαι…».