Είναι μεσημέρι Παρασκευής, στη Flatiron District του Μανχάταν. Εχοντας εξέλθει από το μετρό στην ανοιξιάτικη κουφόβραση και περάσει μέσα από το Madison Square Park, με το άγαλμα του υπουργού Εξωτερικών του Λίνκολν, Ουίλιαμ Σούαρντ, περικυκλωμένο από τουλίπες και τα πλατάνια με τα φρέσκα απριλιάτικα φύλλα, μπαίνω στο κτίριο στον αριθμό 11 της E 26th Street και ανεβαίνω στον 15ο όροφο.
Εκεί βρίσκεται το αρχηγείο της Persado, ίσως του πιο φιλόδοξου επιχειρηματικού εγχειρήματος ελληνικών καταβολών στον χώρο της τεχνολογίας. Εχουμε κανονίσει να συναντηθούμε με τον ιδρυτή και διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας, τον Θεσσαλονικιό Αλέξη Βρατσκίδη, για να συζητήσουμε για την πρόσφατη νέα επιτυχία της εταιρείας –την άντληση 30 εκατομμυρίων δολαρίων από επενδυτές, με επικεφαλής την Goldman Sachs– και ό,τι άλλο προκύψει. Η παραγγελία σούσι είναι ήδη εκεί όταν φτάνω στην είσοδο. Διασχίζοντας μαζί με τον οικοδεσπότη τον όροφο, παρατηρώ ότι κάθε γραφείο έχει το όνομα κάποιου σπουδαίου μαθηματικού ή γλωσσολόγου. Σε έναν τοίχο, δίνοντας μια ακραιφνώς νεοελληνική νότα, διακρίνεται η επιγραφή «ΠΑΟΚάρα» (ο επικεφαλής της Persado εκμυστηρεύεται ότι δεν χάνει σχεδόν ποτέ ματς).
Αφού καθόμαστε και ανοίγουμε τα πακέτα με τις ωμές λιχουδιές, μπαίνω κατευθείαν στο ψητό. Πώς προέκυψε η νέα χρηματοδότηση για την Persado, μετά τα 15 εκατομμύρια που άντλησε το 2013 και τα 21 εκατομμύρια πέρυσι;
«Μιλούσαμε με αρκετές venture capital εταιρείες, κυρίως στη Silicon Valley», μας λέει ο κ. Βρατσκίδης. Οπως εξηγεί, στις Ηνωμένες Πολιτείες, όταν μια ανερχόμενη νεοφυής επιχείρηση μπει στο ραντάρ των επενδυτών, την παρακολουθούν συστηματικά: «Επικοινωνούσαν μαζί μας κάθε έξι μήνες, μας ρωτούσαν πώς τα πάμε, και έτσι βρεθήκαμε στο τέλος του περασμένου έτους με 3-4 εταιρείες να μας παροτρύνουν να σηκώσουμε κι άλλα χρήματα». Η επιτυχία του νέου γύρου χρηματοδότησης καθίσταται ακόμα πιο αξιοσημείωτη αν αναλογιστεί κανείς το αρνητικό επενδυτικό κλίμα που επικρατεί τον τελευταίο καιρό στον κλάδο της τεχνολογίας στις ΗΠΑ. «Η τρέχουσα περίοδος είναι η χειρότερη των τελευταίων πέντε ετών, κι όμως εμείς καταφέραμε να τριπλασιάσουμε την αποτίμηση της εταιρείας σε σχέση με πέρυσι», τονίζει ο 44χρονος επιχειρηματίας.
Πώς θα χρησιμοποιηθούν τα νέα κεφάλαια; «Ηδη συγκαταλέγονται στους πελάτες μας 80 από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις της Αμερικής», λέει περήφανα ο κ. Βρατσκίδης, αναφέροντας βαριά ονόματα όπως η Microsoft, η Citibank, η Verizon και η American Express και σημειώνοντας ότι στον νέο γύρο χρηματοδότησης συμμετέχουν όλοι οι βασικοί επενδυτές των προηγούμενων ετών. «Ο στόχος μας τώρα είναι να αυξήσουμε σημαντικά τις πωλήσεις. Αυτό που κάνουμε είναι μοναδικό, δεν έχει ξαναγίνει». Αυτό που κάνουν, πιο συγκεκριμένα, είναι «μάρκετινγκ γραμμένο από κομπιούτερ», όπως το περιγράφει ο εμπνευστής του.
Αξιοποιώντας μια τεράστια βάση δεδομένων και σημασιολογικούς αλγόριθμους, η Persado παράγει μηνύματα των οποίων η πειθώ είναι μαθηματικά εξασφαλισμένη. Στα σύντομα μηνύματα «είμαστε πάντα πιο αποτελεσματικοί από τις επιδόσεις της ανθρώπινης δημιουργικότητας», εξηγεί. H εταιρεία φιλοδοξεί να επεκταθεί, πέρα από το παραδοσιακό μάρκετινγκ, σε τομείς όπως η φαρμακευτική συμμόρφωση και ο πολιτικός ακτιβισμός.
Η προϊστορία
Η Persado γεννήθηκε ως ιδέα μέσα στους κόλπους της Upstream, της εταιρείας που ανδρώθηκε την περασμένη δεκαετία υπό την καθοδήγηση του κ. Βρατσκίδη και του σημερινού της διευθύνοντος συμβούλου, Μάρκου Βερέμη, ώστε να αποτελεί σήμερα μια από τις μεγαλύτερες παγκοσμίως στο μάρκετινγκ μέσω κινητής τηλεφωνίας. Ο κ. Βρατσκίδης θυμάται το προϊόν που οδήγησε στην απογείωση της Upstream, το οποίο αποτέλεσε την πρώτη ύλη για τη δημιουργία της Persado.
«Η κερδοφορία της Upstream εκτοξεύθηκε μετά το 2004 με τα super-promos – διαφημιστικές καμπάνιες μέσω SMS που χρησιμοποιούσαν την πελατειακή βάση παρόχων κινητής τηλεφωνίας. Το SMS είναι 160 χαρακτήρες. Αν το στέλνεις σε ένα σύνολο π.χ. 10 εκατομμυρίων πελατών της Telecom Italia, μπορείς να σπάσεις το σύνολο αυτό σε πολλά υποσύνολα και να πειραματιστείς με μικρές αλλαγές στη διατύπωση του μηνύματος. Αυτό που βλέπαμε ήταν ότι η ίδια ακριβώς προσφορά, ακόμα και με πολύ μικρές αλλαγές στη διατύπωση, είχε πενταπλάσιο δείκτη ανταπόκρισης».
Οι Αμερικανοί είναι πολύ ανοιχτοί στην καινοτομία
Η ιδιοφυής σύλληψη του Αλέξη Βρατ-σκίδη και της ομάδας του ήταν να συστηματοποιήσει μέσω υπολογιστών, που «αξιολογούν ολόκληρο τον σημασιολογικό χώρο», τον έλεγχο αποτελεσματικότητας των μηνυμάτων: «Ιδιαίτερα με μικρά μηνύματα, είναι πεπερασμένες οι πιθανές εκδοχές τους. Αρα ο υπολογιστής μπορεί να τις αξιολογήσει όλες: το πρόβλημα μπορεί να λυθεί με μαθηματικά». Οταν ελήφθη η απόφαση να στηθεί ως ανεξάρτητη εταιρεία η Persado, οι συντελεστές της διερεύνησαν το ενδεχόμενο να έχει τη βάση της στο Ηνωμένο Βασίλειο. Πολύ γρήγορα όμως κατέληξαν στην επιλογή της Νέας Υόρκης.
«Οι Ευρωπαίοι δεν είναι πρωτοπόροι», παρατηρεί ο κ. Βρατσκίδης για την εμπειρία που είχε τότε. «Θα επενδύσουν σε κάτι μόνο αν το έχουν δοκιμάσει πρώτα οι Αμερικανοί και έχουν αποδείξει ότι λειτουργεί. Οι Αμερικανοί, από την άλλη, είναι πολύ ανοιχτοί στην καινοτομία».
Παράλληλα, φυσικά, οι ΗΠΑ αποτελούν μία τεράστια ενιαία αγορά, σε αντίθεση με την ευρωπαϊκή, που είναι κατακερματισμένη, υπακούοντας ακόμα στη λογική των εθνών-κρατών: «Παίζει κι αυτό τεράστιο ρόλο. Η αμερικανική αγορά χαρακτηρίζεται από πολύ μεγάλες εταιρείες, οι οποίες αγοράζουν enterprise software [λογισμικό επιχειρήσεων] πολύ περισσότερο από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη χώρα».
Ο συνδυασμός αυτών των χαρακτηριστικών έχει επιτρέψει στην εταιρεία να αναπτυχθεί με εκθετικό ρυθμό στα τρία χρόνια ύπαρξής της. «Στα τέλη του 2012 ήμασταν 25 άτομα. Σήμερα είμαστε διακόσιοι και ώς το τέλος της χρονιάς θα είμαστε τριακόσιοι», αναφέρει ο ίδιος. Τα έσοδα της Persado αυξάνονται σε ετήσια βάση κατά περίπου 100%.
Το ελληνικό τμήμα της εταιρείας, στο Ηράκλειο Αττικής, απασχολεί 50 άτομα, που αναμένεται ώς το τέλος του 2016 να αυξηθούν στα εξήντα. Εκτός από κέντρο επιχειρήσεων για την περιοχή της Ευρώπης, της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, το ελληνικό γραφείο έχει κομβικό ρόλο στην Ερευνα και Ανάπτυξη της Persado, διερευνώντας τις δυνατότητες νέων εφαρμογών της πλατφόρμας «έξυπνου περιεχομένου».
«Προσπαθούμε να ενισχύσουμε όσο πιο πολύ μπορούμε την ομάδα στην Ελλάδα, γιατί σε κάποιες λειτουργίες συμφέρει πολύ», λέει ο συνομιλητής μας. «Από τη μία, έχουμε εξαιρετική πρόσβαση στο διαθέσιμο ταλέντο, γιατί η υπόλοιπη αγορά είναι μικρή. Από την άλλη, υπάρχει έξυπνος και μορφωμένος κόσμος, με πολύ χαμηλότερο μισθολογικό κόστος από ό,τι αν προσλαμβάναμε στο Μανχάταν. Και αυτό παρότι στην Ελλάδα πληρώνουμε σαν να μην είναι Ελλάδα – πληρώνουμε ευρωπαϊκούς μισθούς».
Η επιστήμη κινείται πάρα πολύ γρήγορα και πολλοί το έχουν υποτιμήσει
Ο Αλέξης Βρατσκίδης καταφεύγει συχνά σε αγγλική ορολογία, όχι μόνο για τεχνικούς όρους. Το γεγονός οφείλεται στο ότι, εκτός από ένα σύντομο διάλειμμα στα μέσα της περασμένης δεκαετίας, έχει περάσει τα τελευταία 25 χρόνια στο εξωτερικό. Απόφοιτος του ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου Ανατόλια της Θεσσαλονίκης, πέρασε στο Μαθηματικό του ΑΠΘ, αλλά επέλεξε να εντρυφήσει στην «ψυχρή και λιτή ομορφιά» του αντικειμένου (όπως τη διατύπωσε ο μέγας Μπέρτραντ Ράσελ) στο Πανεπιστήμιο Columbia στη Νέα Υόρκη. Στη συνέχεια, έκανε μεταπτυχιακό στον τομέα των Επιχειρησιακών Ερευνών (Operations Research) στο Cornell, εργάστηκε ως αναλυτής στο Σικάγο και ως management consultant για εταιρείες τεχνολογίας στη Βοστώνη.
«Εκεί συνάντησα ξανά τον συγκάτοικό μου από το Columbia, τον Νίκο Ιατρόπουλο, και ξεκινήσαμε μαζί την Upstream». Ηταν το 2000, το μέρος ήταν το Λονδίνο, στο απόγειο της φούσκας των dotcoms. «Δεν ξέραμε τίποτα, αλλά νομίζαμε ότι τα ξέραμε όλα», θυμάται με αυτοσαρκασμό. Τα δύο πρώτα χρόνια «η εταιρεία πήγαινε πολύ άσχημα». Το 2004, όταν ο ίδιος και ο Μάρκος Βερέμης, που έχει εμπλακεί εν τω μεταξύ, εξαγόρασαν τους υπόλοιπους μετόχους, «ο ετήσιος τζίρος της εταιρείας ήταν μόλις 2 εκατομμύρια ευρώ».
Με την απόφαση αυτή και την ανάληψη της θέσης του CEO, ο κ. Βρατσκίδης επέστρεψε στην Ελλάδα – αλλά έμεινε μόνο δυόμισι χρόνια, επιστρέφοντας στο Λονδίνο πριν η Persado τον παρασύρει ξανά στην άλλη όχθη του Ατλαντικού. Ως αποτέλεσμα, έχει βιώσει το δράμα της ελληνικής κρίσης εξ αποστάσεως – κάτι που ενίοτε χαρίζει μία αυξημένη αντικειμενικότητα. «Δεν μπορώ να πω ότι με εκπλήσσει αυτό που έχει συμβεί.
Είναι σαν να έχω μια εταιρεία που δεν έχει έσοδα, αλλά να μην μπορώ να κόψω το προσωπικό. Είναι πρακτική αριθμητική – δεν βγαίνει!». Ο κ. Βρατσκίδης θεωρεί ότι –στην Ελλάδα και γενικότερα– τα ΜΜΕ δεν πιέζουν αρκετά τους πολιτικούς να εξηγήσουν πώς θα πραγματοποιήσουν τις υποσχέσεις τους. Και βρίσκει παρανοϊκή την πρακτική των fast-track μετακινήσεων υπουργών από το ένα υπουργείο στο άλλο. Ο CEO της Persado είναι επίσης συγκρατημένα απαισιόδοξος για τις προοπτικές των startups στην Ελλάδα. «Ημουν από τους πρώτους επενδυτές στη Workable, την οποία ξεκίνησαν δύο εργαζόμενοι της Upstream, άτομα εργατικά, έξυπνα, αλλά και με εμπειρία. Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι ότι δεν υπάρχει οικοσύστημα με επιτυχημένες ελληνικές ή μεγάλες ξένες εταιρείες, που να διδάσκουν τη δουλειά». Με την ισχύουσα πολιτική, λέει, «στον κλάδο του λογισμικού επιχειρήσεων δεν θα υπάρξουν πολλές Workable, γιατί η Ελλάδα επιπλέον είναι πολύ μικρή αγορά, δεν υπάρχουν οι μεγάλοι πελάτες που θα βοηθήσουν μια startup να αναπτυχθεί».
Η κουβέντα επανέρχεται στο αλγοριθμικό μοντέλο της Persado αποκτώντας φιλοσοφική χροιά. Ρωτώ αν η υπεροπλία του μοντέλου περιορίζεται σε πολύ μικρά κείμενα. «Αν μιλάμε για παράγραφο ή –πολύ περισσότερο– για βιβλίο, το πρόβλημα γίνεται χαοτικό, σύμφωνα με τη μαθηματική ορολογία. Αρα, μην ανησυχείτε – δεν πρόκειται να σας αναπληρώσουμε, τουλάχιστον σε αυτή τη ζωή!». Γελάει, μετά το ξανασκέφτεται. «Ή έστω στα επόμενα δέκα χρόνια. Η επιστήμη κινείται πάρα πολύ γρήγορα και πολλοί έχουν υποτιμήσει την ταχύτητα αυτή». Θα μπορούσε δηλαδή ένας υπολογιστής κάποια μέρα να γράψει ένα ποίημα – γενικότερα, να επιτελέσει λειτουργίες που δεν υπακούν σε κανόνες, αλλά θέτουν τους δικούς τους κανόνες; «Οχι μόνο ένα ποίημα. Πιστεύω ότι στη δική μας ζωή θα δούμε υπολογιστές να συνθέτουν μουσική». Ωστόσο χαρακτηρίζει την τεχνητή νοημοσύνη, που ορίζει ως τη δυνατότητα της μηχανής να αναγνωρίζει από μόνη της το πλαίσιο λειτουργίας της, αντί να εφαρμόζει απλά το έργο για το οποίο είναι προγραμματισμένη, ένα «τρομακτικά δύσκολο» εγχείρημα.
Κορυφαίες φυσιογνωμίες όπως ο Στίβεν Χόκινγκ και ο Ιλον Μασκ έχουν χαρακτηρίσει την τεχνητή νοημοσύνη τη μεγαλύτερη απειλή για το μέλλον της ανθρωπότητας. Συμφωνεί; «Πιστεύω ότι πάντα θα υπάρχει σχέση υποταγής μεταξύ ανθρώπου και υπολογιστή. Επιπλέον, όσο πιο ισχυρά γίνονται τα κομπιούτερ, τόσο περισσότερο απελευθερώνεται ο άνθρωπος. Οι μηχανές αναλαμβάνουν τις μονότονες εργασίες».
Ωστόσο εκφράζονται ανησυχίες ότι η αυτοματοποίηση, όπως εξελίσσεται, διαβρώνει τα προσόντα των ειδικών, είτε αυτοί είναι πιλότοι, ιατροί ή αρχιτέκτονες, και τους καθιστά ολοένα και πιο εξαρτημένους από τις μηχανές. Δεν ισχύει αυτό; «Ισχύει σε κάποιο βαθμό. Είμαστε σε φάση μετάβασης. Πόσα αεροπλάνα όμως έχουν πέσει από λάθος υπολογιστή και πόσα από ανθρώπινο λάθος; Πόσοι άνθρωποι έχουν πεθάνει από λάθος ιατρική διάγνωση, επειδή ο γιατρός εξετάζει μόνο τον τομέα ειδικότητάς του; Ο υπολογιστής βλέπει τα πάντα. Ο σκοπός είναι να φτάσει στο επίπεδο να αναλάβει πλήρως τον έλεγχο, να μην υπάρχει καν πιλότος. Αυτό που προσπαθεί να κάνει η Google με τα αυτοκίνητα».
Είναι ένας γενναίος νέος κόσμος που μπορεί να γίνει πραγματικότητα πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι φανταζόμαστε.
Η συνάντηση
Το γεύμα –σασίμι, ρύζι, ενταμάμε– έλαβε χώρα στο γραφείο του κ. Βρατσκίδη, από τα παράθυρα του οποίου φαίνονται τόσο το Empire State Building όσο και το Chrysler, δύο από τα πιο εμβληματικά κτίρια της Νέας Υόρκης. Παρά τις προσπάθειές μου, δεν κατάφερα να πείσω τον συνομιλητή να αναλάβει η «Κ» τον λογαριασμό.
Oι σταθμοί του
1972
Γεννιέται στη Θεσσαλονίκη.
1994
Πτυχίο Μαθηματικών από το Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης.
1995
Αποφοιτά από το Cornell και ξεκινά να εργάζεται ως αναλυτής για τη United Airlines στο Σικάγο.
1998
Προσλαμβάνεται από τη McKenna Consulting στη Βοστώνη.
2000
Ιδρύει στο Λονδίνο την Upstream μαζί με τον Νίκο Ιατρόπουλο, την οποία συγχωνεύουν την επόμενη χρονιά με την o2b του Μάρκου Βερέμη.
2004
CEO της Upstream.
2010
Αρχίζει να αναπτύσσει την ιδέα που θα εξελιχθεί στην Persado.
2012
H Persado γίνεται ανεξάρτητη εταιρεία με έδρα τη Νέα Υόρκη και με επένδυση 15 εκατ. δολαρίων από την Bain Capital Ventures.
2015
Δεύτερος γύρος χρηματοδότησης της Persado, ύψους 21 εκατ. δολαρίων.
2016
Στον τρίτο γύρο χρηματοδότησης, 30 εκατ. δολαρίων, βασικός επενδυτής είναι η Goldman Sachs.