Στην Ελλάδα γνωρίζουμε τον Ρόμπιν Λέιν Φοξ, καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας στο New College του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, ως επιφανή μελετητή της κλασικής αρχαιότητας και ιδιαιτέρως του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στο εξωτερικό όμως τον σέβονται για έναν ακόμα λόγο: από το 1970 μέχρι σήμερα η στήλη του για την κηπουρική στους Financial Times είναι από τις πλέον αγαπητές στον διεθνή Τύπο. Προσεγγίζει το θέμα με γνώση και βιτριολικό βρετανικό χιούμορ.
Μερικά παραδείγματα: όταν σκίουροι κατέστρεψαν τον κήπο του, ξέθαψε από κάποιο οδηγό μαγειρικής μια συνταγή (δημοφιλή προφανώς κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο) για «σκίουρο κατσαρόλας». Επίσης, όταν κουνάβια έκαναν ζημιές, τους άφησε στα παρτέρια ποσότητες από φυστικοβούτυρο με αντικαταθλιπτικά prozac και έτσι τα συμπαθή ζωάκια βρέθηκαν να κοιμούνται γαλήνια στο γρασίδι. Τον συναντήσαμε στην Αθήνα, που ήρθε για να δώσει μια ομιλία στο Mediterranean Garden Society (ένα από τα καλά κρυμμένα μυστικά των εραστών των φυτών στην Παιανία) και μας μίλησε για το πώς «φυτεύθηκε» ο σπόρος της αγάπης για τα άνθη.
«Μεγάλωσα στο Νόρθαμπτονσαϊρ, έξω από την Οξφόρδη. Ο πατέρας μου είχε προσλάβει έναν κηπουρό και εγώ περνούσα πολύ χρόνο μαζί του. Ημουν δέκα ετών και είχα ήδη αρχίσει να διδάσκομαι λατινικά. Ηταν εύκολο να αποστηθίζω τα ονόματα των φυτών και των δένδρων. Στα 13 μου χρόνια διέθετα ήδη κάποιες γνώσεις στην κηπουρική και ταυτόχρονα ξεκινήσαμε να μελετάμε τον Ομηρο στο σχολείο. Τα έπη μου φάνηκαν η πιο συγκλονιστική αφήγηση που είχα ακούσει ποτέ μου και τότε άρχισα να συνειδητοποιώ πως οι άνθρωποι έρχονται και φεύγουν πολύ γρήγορα από την ζωή, όμως τα φυτά είναι παντοτινά. Η ανθρωπότητα φυλλορροεί αλλά η χλωρίδα όχι.
Στα 18 μου εγγράφηκα στην Οξφόρδη και πήγα στο Μόναχο να κάνω πρακτική στον ονομαστό Βοτανικό Κήπο. Εκεί έμαθα τι σημαίνει γερμανική πειθαρχία, αποτελεσματικότητα και αίσθηση οικονομίας: ο αρχηγός των κηπουρών πηγαινοερχόταν συνεχώς πάνω από τα κεφάλια των εργαζομένων και φώναζε: “Η γη είναι χρήμα” για να μη σπαταλάνε το χώμα που έβαζαν στα φυτά.
Νομίζω ότι η χρησιμότερη γνώση που αποκόμισα ήταν ότι κάθε λαός αντιμετωπίζει τα άνθη με διαφορετικό τρόπο. Οι Γερμανοί έχουν σύστημα και παράδοση στην κηπουρική. Οι Βρετανοί συχνά το θεωρούν μέρος της σύνδεσης με τις προηγούμενες γενιές, ενώ οι Ελληνες ανέπτυξαν τρομερό ταλέντο στην καλλιέργεια λαχανικών, ακόμα και σε μέρη όπου δεν υπήρχε σχεδόν καθόλου χώμα. Θυμάμαι, όταν πρωτοήρθα εδώ, οι ντόπιοι δούλευαν στα χωράφια. Την τελευταία φορά που σας επισκέφθηκα έβλεπα μόνο Πακιστανούς να μαζεύουν φρούτα.
Οι συμπατριώτες σας στις πόλεις μάλλον δεν έχουν καθόλου ενδιαφέρον για όλα αυτά. Θυμάμαι ένα περιστατικό στη Χίο όταν ήμουν πολύ νέος και βρισκόμουν μέσα σε ένα λεωφορείο. Ξαφνικά είδα μια πλαγιά γεμάτη τουλίπες και τρελάθηκα από τη χαρά μου σε τέτοιο βαθμό που έβγαλα μια κραυγή. Ο οδηγός σταμάτησε διότι νόμιζε ότι ήθελα να κάνω εμετό, ενώ δύο νεαρές Ελληνίδες αρχαιολόγοι που ήταν μαζί κατάλαβαν τον λόγο του ενθουσιασμού μου και κατέβηκαν από το όχημα. Εγώ άρχισα να τρέχω προς τα λουλούδια και εκείνες άρχισαν να τα μαζεύουν! Δείξε στον Ελληνα άνθος και θα τρέξει να το κόψει για να το βάλει σπίτι του!
Ενας κήπος λέει τα πάντα για τον άνθρωπο που τον έχει φτιάξει. Πολλοί επιλέγουν να φέρουν έναν σχεδιαστή κήπων, κάτι που αντιπαθώ σφόδρα. Το αποκαλώ “εξωτερική διακόσμηση”. Συνήθως έχει κάτι σα σιντριβανάκι στη μέση και πρασινάδα ολόγυρα. Αυτοί οι ανόητοι άνθρωποι πιστεύουν ότι ο κήπος θα μείνει όπως τους τον έφτιαξαν! Μα η ουσία του κήπου είναι ότι αλλάζει συνεχώς, όλα τα φυτά έχουν τον κύκλο τους και άλλες ανάγκες, οπότε ο μόνος τρόπος να τις καταλάβεις, είναι να είσαι από πάνω τους. Δεν μπορείς να είσαι μάνατζερ στα λουλούδια. Και γι’ αυτό οι επικεφαλής εταιρειών δεν έχουν καλούς κήπους. Οπως είναι εμφανές και από τον Μ. Αλέξανδρο, αν θες να επιτύχει κάτι, πρέπει να είσαι στην πρώτη γραμμή και να παλεύεις, αλλιώς δεν γίνεται. Οταν λες σε κάποιον πως ασχολείσαι με την κηπουρική, σου απαντά “Θαυμάσια”. Η αλήθεια όμως είναι ότι πρόκειται για κάτι πολύ δύσκολο. Πολλά πράγματα μπορούν να πάνε –και συνήθως πηγαίνουν– στραβά με τα φυτά. Εχω σκοτώσει κατά λάθος πολλά φυτά. Είναι μια εργασία που πρέπει να την κάνεις καθημερινά, να διαβάζεις συνεχώς, να μην εγκαταλείπεις τον κήπο σου, να είσαι ταπεινός.
Είμαι πολύ ανήσυχος για το γεγονός ότι ολόκληρες γενιές ανθρώπων έχουν πλέον απολέσει τη σύνδεση με τη γη και η κηπουρική έχει γίνει shopping. Μέχρι να φυτέψεις κάτι, έχει πεθάνει χωρίς να έχεις ιδέα γιατί. Βέβαια κατανοώ πως όταν ζεις σε διαμέρισμα, δεν έχεις περιθώριο να φτιάξεις κήπο και έτσι η γνώση των φυτών θα μείνει στα χέρια των ηλικιωμένων, των ευκατάστατων και αυτών που ζουν στην επαρχία. Τον τελευταίο καιρό βλέπω τους νέους ανθρώπους να ασχολούνται κυρίως με την καλλιέργεια των λαχανικών και αυτό είναι μια αχτίδα φωτός».
Η καλλιέργεια σε κάνει σοφό, ισορροπημένο
«Στην Ελλάδα υπάρχει μια πρόοδος στην αγάπη για την κηπουρική, κυρίως σε νέους μορφωμένους ανθρώπους, χάρις στο Μουσείο Γουλανδρή και άλλους φορείς που έχουν κάνει δουλειά.
Βρίσκω παράλογη την ιδέα ότι μπορούμε να φροντίσουμε τους κήπους μόνο με βιολογικές μεθόδους. Η λελογισμένη χρήση φυτοφαρμάκων πιστεύω πως είναι απαραίτητη ειδικά για τεράστιες εκτάσεις. Και το γεγονός ότι η Ε.Ε. προσπαθεί να απαγορεύσει κάποια εξ αυτών, σχετίζεται με το λόμπι που υπάρχει εντός της Ενωσης εναντίον εταιρειών που κάνουν γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα. Μισούν τις πολυεθνικές, ακόμα και αν αυτές μπορούν να παράξουν περισσότερη τροφή για τον πληθυσμό της Γης. Εμένα, η γενετική τροποποίηση μου φαίνεται μια χαρά. Φανταστείτε λ.χ. να μπορούσαμε να τροποποιήσουμε γενετικά τη Μέρκελ τι καλά που θα ήταν; Αστειεύομαι βεβαίως. Τώρα που το σκέφτομαι μακάρι να μου απαγόρευαν τα φυτοφάρμακα και να μέναμε στην Ε.Ε. Είμαι αναφανδόν κατά του Brexit.
Το να καλλιεργείς φυτά και λουλούδια σε κάνει ισορροπημένο και σοφό. Μαθαίνεις ότι η τέχνη του βίου είναι να χτίζεις σιγά σιγά και όχι να κάνεις απότομες ρήξεις όπως συνηθίζουν οι Αμερικανοί. Εκείνοι θεωρούν πως αν κάτι πάει στραβά, πρέπει να τα εγκαταλείψουν όλα και να πάνε στη Μινεσότα για να κάνουν μια νευρωτική επανεκκίνηση. Η κηπουρική σε κάνει και πιο αισιόδοξο. Εχω ήδη φυτέψει βολβούς που θα “σκάσουν” τον Φεβρουάριο και λέω από μέσα μου: “Η ζωή είναι ωραία και θα ήταν κρίμα να μην προλάβω να δω αυτήν την ομορφιά να ξεμυτίζει από το χώμα”».
Επικοινωνία με τους αναγνώστες
«Κάποια στιγμή στους Financial Times τους ήρθε η φαεινή ιδέα να γράψουν κάτω από τη στήλη μου “Αν έχετε ιδέες για άρθρα, στείλτε μέιλ στον Ρόμπιν“. Εγινα έξαλλος. Μου αρέσει να έχω κάποια σχέση με τους αναγνώστες αλλά επ’ ουδενί να είμαι μέλος διαδικτυακής κοινότητας. Αν και αυτοί που θέλουν να στείλουν σχόλια για την κηπουρική στους F.T. είναι μάλλον η μειονότητα των αναγνωστών της έκδοσης, πολλοί εξ αυτών είναι τρομερά αγενείς ή γράφουν μια – δυο φράσεις για να πουν υποτίθεται μια αλήθεια. Λ.χ. έγραψα κάτι για ένα ελληνικό φυτό και σου απαντούν: “Οι Ελληνες είναι τεμπέληδες και μακάρι να χρεοκοπήσουν να ησυχάσουμε”. Ετσι θυμώνω ακόμα περισσότερο με αυτά τα μηνύματα του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου όπου η “αλήθεια” γράφεται σε δύο σειρές. Το περίεργο από την άλλη είναι ότι όταν ξεκίνησε η παγκόσμια οικονομική κρίση το 2008 η εφημερίδα έκανε μια έρευνα αναγνωστικής συμπεριφοράς όπου οι περισσότεροι έλεγαν ότι διαβάζουν τη στήλη μου, φαντάζομαι επειδή δεν ήταν τόσο δυσάρεστη όσο τα πρωτοσέλιδα»!