Καθώς περπατάμε με τον Νίκο Μωραϊτάκη, συνιδρυτή και CEO της Workable, από τα γραφεία της εταιρείας προς το ελληνικό εστιατόριο Committee στη συνοικία Fort Point της Βοστώνης, είναι αδύνατο να μη γίνει αντιληπτός ο οργασμός κατασκευαστικής δραστηριότητας που μας περιβάλλει.
Είναι μια απαστράπτουσα φθινοπωρινή μέρα και καθώς βαδίζουμε ανάμεσα στους ουρανοξύστες που στεγάζουν γραφεία και πολυτελή διαμερίσματα με θέα στον Ατλαντικό, ο Ν. Μωραϊτάκης μου δείχνει πόσα από αυτά δεν υπήρχαν πριν από δύο μόλις χρόνια, όταν η Workable μετακόμισε στην περιοχή (και ο ίδιος μετανάστευσε στη Βοστώνη).
To Fort Point, πριν από δέκα χρόνια μία έρημη χώρα με εγκαταλελειμμένα κτίρια και αχανείς χώρους στάθμευσης, είναι σήμερα μία από τις ραγδαία αναπτυσσόμενες γειτονιές της Βοστώνης – με τους καλλιτέχνες της συνοικίας να πιέζονται από την αύξηση των ενοικίων που έχει επιφέρει η έλευση των εταιρειών και των μοδάτων εστιατορίων. Είναι μία ακόμα ιστορία που συμβολίζει τον δυναμισμό της αμερικανικής οικονομίας και που οδήγησε τη Workable, την εταιρεία που ίδρυσαν πριν από τέσσερα χρόνια στην Αθήνα ο Νίκος Μωραϊτάκης μαζί με τον Σπύρο Μαγιάτη, να μεταφέρει την έδρα της στην Ανατολική Ακτή των ΗΠΑ.
Στόχος η επέκταση
Η Workable ταιριάζει στο Fort Point γιατί και η δική της εξέλιξη είναι εξίσου αλματώδης. Ιδρυθείσα από δύο στελέχη της Upstream στην Αθήνα στην καρδιά της κρίσης, τον Μάιο του 2012, πέρυσι τον Οκτώβριο η εταιρεία λογισμικού προσλήψεων ανακοίνωσε τον μεγαλύτερό της γύρο χρηματοδότησης που έχει εξασφαλίσει ώς σήμερα, ύψους 27 εκατ. δολαρίων, με βασικό επενδυτή την Balderton Capital και με τη συμμετοχή της Notion Capital και της 83North. Εναν χρόνο αργότερα, ο αριθμός των εργαζομένων της έχει υπερδιπλασιαστεί, από 48 σε 105 άτομα (στις αρχές του 2015 ήταν μόλις τριάντα).
Τα έσοδα της Workable για το 2016 αναμένεται να φτάσουν τα 12 εκατ. δολάρια – επίσης υπερδιπλάσια σε σχέση με το 2015. Η επιδίωξη της κερδοφορίας δεν είναι άμεση προτεραιότητα: όπως εξηγεί ο 39χρονος CEO της εταιρείας· αναβάλλεται προς το παρόν προς όφελος της μέγιστης δυνατής επέκτασης.
Αφού παίρνει μερικές ανάσες και τρώει μερικές μπουκιές, ο Ν. Μωραϊτάκης αναφέρει ότι η μεγάλη πλειονότητα του προσωπικού -80 άτομα- εργάζονται στα νέα γραφεία της εταιρείας στην Αθήνα, στο δαχτυλίδι της λεωφόρου Κηφισίας. Το άμεσο μέλλον, δε, περιλαμβάνει νέα επεκτατικά σχέδια. «Με πέτυχες ακριβώς στη φάση που κάνουμε το πλάνο μας για του χρόνου, αλλά υπολογίζουμε να προσλάβουμε άλλα 50-100 άτομα», μου λέει.
Η Workable ακολουθεί το μοντέλο πολλών επιτυχημένων ισραηλινών startups: έρευνα και ανάπτυξη στη μητέρα πατρίδα, αρχηγείο και έδρα πωλήσεων στις ΗΠΑ (και συγκεκριμένα στη Βοστώνη, αγαπημένο τόπο ξενιτιάς των Ισραηλινών startuppers). Πώς του φαίνεται η ζωή στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού;
Το μοντέλο Αθήνα – Βοστώνη
«Μας αρέσει [στον ίδιο και στη σύζυγό του], τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο, παρά τις αρκτικές θερμοκρασίες», λέει. Ο Ν. Μωραϊτάκης εξηγεί ως εξής τη λογική του μοντέλου Αθήνας-Βοστώνης: «Υπάρχουν κάποιες δεξιότητες που βρίσκουμε σε αφθονία και σε εξαιρετική ποιότητα στην Ελλάδα – κυρίως αυτές που αφορούν τη μηχανική, το πώς φτιάχνεται το προϊόν. Υπάρχει αυτός ο μύθος ότι είμαστε καλοί έμποροι αλλά δεν ξέρουμε να φτιάχνουμε τίποτα.
Πρόκειται περί ανοησίας, ισχύει μάλλον το αντίθετο. Ξέρουμε να φτιάχνουμε πολλά πράγματα, τα προϊόντα πολλών ελληνικών startups τα βλέπουν κορυφαίοι διεθνείς επενδυτές και εντυπωσιάζονται. Αλλά είμαστε ανεπαρκείς ως έμποροι – στις πωλήσεις, στο marketing, σε όλα αυτά, οι Αμερικανοί είναι εκατό χρόνια μπροστά».
Η βασική υπηρεσία που παρέχει η Workable είναι η διευκόλυνση της διαδικασίας προσλήψεων για μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που δεν έχουν ειδικό τμήμα ανθρώπινων πόρων με αυτή την αποστολή. Οπως λέει ο Ν. Μωραϊτάκης, περίπου το 70% των 6.000 χρηστών του λογισμικού της Workable είναι αμερικανικές εταιρείες (στην αμερικανική αγορά, φυσικά, η έννοια του μικρομεσαίου αναφέρεται σε πολύ μεγαλύτερες επιχειρήσεις από ό,τι καταλαβαίνουμε με τον όρο στην Ελλάδα). Αλλά η φήμη της έχει πλέον εξαπλωθεί παγκοσμίως: «Εχουμε πελάτες από 88 χώρες», λέει περιχαρής, μεταξύ των οποίων και «δύο στη Μέκκα!».
Νέο ηλεκτρονικό εργαλείο στην αναζήτηση ταλέντων
Παρά τις αρχικές της επιτυχίες, η εταιρεία δεν έχει επαναπαυθεί στις δάφνες της. Αντιθέτως, προ ολίγων μηνών λάνσαρε ένα νέο προϊόν, το People Search, που αν πετύχει («το έχουν ήδη αγοράσει πολλές μεγάλες εταιρείες», λέει ο Νίκος Μωραϊτάκης), ενδέχεται να την εκτοξεύσει πολύ ψηλότερα.
Πριν από περίπου ένα χρόνο, όπως αφηγείται ο συνδαιτυμόνας της «Κ», άρχισαν στην εταιρεία να σκέφτονται ότι στο κυνήγι του ταλέντου ίσως ακόμα σημαντικότερο από ένα εύχρηστο εργαλείο διαχείρισης της διαδικασίας των προσλήψεων είναι «να έχεις την καλύτερη δυνατή δεξαμενή υποψηφίων». Στις συζητήσεις για τον μεγάλο γύρο χρηματοδότησης που εξασφάλισε πέρυσι η Workable «είχαμε ήδη ενημερώσει τους επενδυτές για την πρόθεσή μας να φτιάξουμε κάτι που θα αντικαθιστούσε το Google ή το LinkedIn στην αναζήτηση ανθρώπων».
Οι μεγάλες εταιρείες, όπως λέει ο Ν. Μωραϊτάκης, όταν θέλουν να κάνουν μία πρόσληψη, δεν αρκούνται σε όσους κάνουν αίτηση: «Θέλουν να αναζητήσουν όλους όσοι έχουν τα προσόντα για τη θέση, να συλλέξουν στοιχεία γι’ αυτούς και να βρουν ένα email επικοινωνίας μαζί τους».
Το σύνολο των πληροφοριών αυτών υπάρχει στο Διαδίκτυο εξηγεί, «αλλά είναι διάσπαρτο», με αποτέλεσμα οι υπεύθυνοι προσλήψεων των εταιρειών «να χάνουν πολύ χρόνο με αυτήν την ενασχόληση» και «η δουλειά να μην γίνεται και πολύ καλά». «Εμείς λοιπόν αποφασίσαμε να φτιάξουμε ένα συγκεντρωτικό εργαλείο αναζήτησης, που ψάχνει ό,τι πληροφορία υπάρχει για κάποιον υποψήφιο εργαζόμενο και την παρέχει στην εταιρεία που ενδιαφέρεται γι’ αυτόν». Οι εμπνευστές του φιλοδοξούν το People Search να φτάσει να κάνει συστάσεις υποψηφίων βάσει των προηγούμενων αναζητήσεων των χρηστών του.
Η ιδέα ήταν ευφυής, αλλά η υλοποίησή της δεν ήταν απλή διαδικασία. «Ηταν εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα από τεχνολογικής άποψης» τονίζει, αναφέροντας προβλήματα όπως την αυτοματοποιημένη εξακρίβωση ότι πληροφορίες από διαφορετικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης αφορούν το ίδιο άτομο, τον εντοπισμό διπλών αναφορών στο ίδιο στοιχείο βιογραφικού κ.ά. «Πολλά από τα πράγματα που κάνουμε στην επιστήμη δεδομένων και στη μηχανική μάθηση είναι επιπέδου διδακτορικού – για την ακρίβεια, είναι οι διδακτορικές διατριβές κάποιων από τους μηχανικούς μας!» λέει.
«Ουσιαστικά προσπαθούμε να ανεβούμε ένα επίπεδο πιο ψηλά στην αλυσίδα αξίας, να λύσουμε ένα πιο πολύτιμο πρόβλημα, που αφορά και τις πολύ μεγάλες εταιρείες, όχι μόνο τις μικρομεσαίες» καταλήγει ο Ν. Μωραϊτάκης.
Αρνητικά τα ΑΕΙ στην καινοτομία και στην επιχειρηματικότητα
Στα χρόνια της κρίσης έχει διαδοθεί μια μυθολογία γύρω από τις startups, σύμφωνα με την οποία αποτελούν ένα νέο πρότυπο επιχειρηματικότητας και ενδέχεται να μετατραπούν σε κινητήριο δύναμη της ανάκαμψης. Ο Νίκος Μωραϊτάκης έχει στο παρελθόν επιχειρήσει να προσγειώσει τη συζήτηση για τις startups από τις φαντασιακές πτήσεις ορισμένων θιασωτών του κλάδου. Πώς, όμως, βλέπει σήμερα την ώς τώρα εξέλιξή του;
«Εχει ξεπεράσει τις προσδοκίες μου», παραδέχεται. «Οταν εμείς ξεκινούσαμε την εταιρεία, θεωρούσα ότι θα ήταν ελάχιστοι αυτοί που θα το έκαναν αυτό στην Ελλάδα – ότι δεν θα ανθούσε το φαινόμενο. Τώρα βλέπω πολλές εταιρείες από νέα άτομα που έχουν κάνει πρόοδο, έχουν πελάτες στο εξωτερικό και έχουν την προοπτική να γίνουν μεγαλύτερες. Κάποιες μάλιστα έχουν εξαγοραστεί από ξένες εταιρείες.
Αυτοί που συμμετέχουν σε αυτές τις εταιρείες έχουν μάθει πολλά και έχουν βγάλει κάποια χρήματα, τα οποία είναι πολύ πιθανό να τα επενδύσουν σε νέες εταιρείες του χώρου. Μπορεί κάλλιστα σε 10-15 χρόνια να υπάρχουν εκατό ελληνικές εταιρείες με διεθνή παρουσία».
Η ίδια η Workable παραμένει ενεργή στην προσπάθεια ενίσχυσης του ελληνικού οικοσυστήματος εταιρειών νέας τεχνολογίας. Ηδη, από τα πρώτα της βήματα, είχε δώσει τη δυνατότητα σε άλλες νεοφυείς τεχνολογικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα να χρησιμοποιήσουν δωρεάν το λογισμικό της για να προσλάβουν άτομα. Αυτές τις μέρες, τα γραφεία της εταιρείας στο Μαρούσι παραχωρούνται για λίγες ώρες κάθε εβδομάδα για συναντήσεις μεταξύ φοιτητών, επίδοξων επιχειρηματιών και ποιητών αλγοριθμικού μέτρου.
«Είναι κάτι σαν άγραφος κανόνας μεταξύ των startups παγκοσμίως, ότι μία εταιρεία πρέπει να διαθέτει ένα μέρος των πόρων της για να βοηθήσει άλλους που δραστηριοποιούνται στον ίδιο χώρο», σχολιάζει ο Ν. Μωραϊτάκης. Πρόκειται -παρατηρώ- για φιλοσοφία ευθέως αντίθετη με την κυρίαρχη προσέγγιση στο ελληνικό επιχειρείν, που βασίζεται στη λογική του μηδενικού αθροίσματος.
Οι ελληνικές startups, απαντά, δεν παίρνουν τις ιδέες τους από τη μέση ελληνική επιχείρηση, αλλά από τους πρωτοπόρους της Silicon Valley. «Αντιγράφουμε τις καλύτερες πρακτικές τους – δίνουμε τα γραφεία μας για τις συναντήσεις των developers, δίνουμε μετοχές στους εργαζομένους, πληρώνουμε για να τους εκπαιδεύσουμε». Οπως σημειώνει, δεν πρόκειται για ανιδιοτέλεια, αλλά για πεφωτισμένο συμφέρον: «Κάποιοι από αυτούς που ήρθαν στα γραφεία μας για κάποια συνάντηση θα γίνουν τρομεροί σε αυτό που κάνουν και κάποιοι εξ αυτών θα έρθουν να δουλέψουν σε μας».
Θύλακοι αξιοκρατίας
Η ελληνική πολιτεία έχει συνειδητοποιήσει τα πιθανά οφέλη της ανάπτυξης του κλάδου για την ελληνική οικονομία; Και κάνουν αυτό που χρειάζεται για να τον στηρίξουν; «Δεν πιστεύω ότι έχουν κατανόηση του θέματος» απαντά ο Ν. Μωραϊτάκης, διευκρινίζοντας ότι μιλά για τη σημερινή αλλά και για τις προηγούμενες κυβερνήσεις. «Οι startups δεν έχουν ιδιαίτερη σχέση με τον τρόπο που λειτουργούν η ελληνική οικονομία και η ελληνική πολιτική. Ευνοούνται από πιο ανοιχτές, φιλελεύθερες οικονομικές δομές. Οι ελληνικές κυβερνήσεις έχουν αντιληφθεί ότι κάτι συμβαίνει στον κλάδο και ότι είναι μία πηγή ελπίδας για το μέλλον, αλλά δεν μπορούν να κάνουν και πολλά για να βοηθήσουν».
Στο θέμα των πανεπιστημίων δεν μπορούν να κάνουν κάτι που να συμβάλει στις προοπτικές καινοτομίας στη χώρα; «Οντως. Η κατάσταση των πανεπιστημίων είναι άθλια – τα λυμαίνονται πολιτικές παρατάξεις, τον μισό χρόνο δεν λειτουργούν, το θεσμικό πλαίσιο για συνεργασία με τις επιχειρήσεις είναι ελλιπέστατο και η αντιμετώπιση καθηγητών και φοιτητών που επιθυμούν κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά αρνητική». Αυτό όμως, τονίζει, δεν αφορά μόνο τις startups, αλλά το γενικότερο επιχειρηματικό περιβάλλον – όπως και το πολύ υψηλό κόστος συμμόρφωσης με το υφιστάμενο ρυθμιστικό πλαίσιο, οι φόροι και το «κτηνώδες» κόστος των εργοδοτικών εισφορών (στη Βοστώνη, λέει, ένας εργαζόμενος κοστίζει στην εταιρεία του μόνο 10-11% περισσότερο από τον καθαρό του μισθό).
Σύμφωνα με τον Ν. Μωραϊτάκη, ωστόσο, ακόμα και χωρίς πρόθυμες κυβερνήσεις, νέα επιχειρηματικά πρότυπα μπορούν να συμβάλουν στην κοινωνική αλλαγή. Ο CEO της Workable επανέρχεται στη νέα νοοτροπία που αντιπροσωπεύουν οι startups «σχετικά με το πώς οικοδομείται μία εταιρεία, πώς φτιάχνεται ένα προϊόν, ποια είναι η σχέση εργοδότη και εργαζομένων». «Το αξιοκρατικό περιβάλλον διαμορφώνει πολιτική άποψη» λέει, υπονοώντας ότι η επέκταση του οικοσυστήματος τέτοιων εταιρειών θα μπορούσε να δημιουργήσει μια τάξη στελεχών απογαλακτισμένων από τον κρατισμό και τη λογική της ελάσσονος προσπάθειας.
Ισως έχει δίκιο, σκέφτομαι φεύγοντας. Ή ίσως η ζωή στην Αμερική τον έχει μετατρέψει από συγκρατημένα απαισιόδοξο, σε αδικαιολόγητα αισιόδοξο για τη δυνατότητα υπέρβασης των παθογενειών του υπαρκτού ελληνισμού.
Η συνάντηση
Το «γεύμα» έλαβε χώρα στο Committee, ένα μοδάτο εστιατόριο στο Fort Point της Βοστώνης, που συνδυάζει το βιομηχανικό design με τις ελληνικές γεύσεις. Φάγαμε αυστηρά ελληνικά πιάτα -τηγανητά κολοκυθάκια, ντολμάδες, μουσακά, τυρόπιτα, τυροκαυτερή- σε ιδιάζουσες εκδοχές. Μαζί με μία σόδα και έναν εσπρέσο ο λογαριασμός έφτασε τα 65,81 δολάρια.
Oι σταθμοί του
1977
Γεννιέται στην Αθήνα.
1987
Μαθαίνει προγραμματισμό σε ένα BBC Microcomputer.
1995
Αποφοιτά από τη Σχολή Μωραΐτη.
1997
Ιδρύει την πρώτη του διαδικτυακή startup με τον συγκάτοικό του στο πανεπιστήμιο.
1999
Αποφοιτά με πτυχίο Πληροφορικής του Imperial College στο Λονδίνο.
2005
Προσλαμβάνεται ως πωλητής στην εταιρεία μάρκετινγκ μέσω κινητής τηλεφωνίας Upstream, δουλειά που τον οδηγεί να ταξιδέψει σε περισσότερες από 40 χώρες.
2012
Ιδρύει τη Workable στην Αθήνα με τον Σπύρο Μαγιάτη και αναλαμβάνει καθήκοντα CEO. Τα επόμενα δύο χρόνια εξασφαλίζει τρεις γύρους χρηματοδότησης από Ελληνες και διεθνείς επενδυτές.
2015
Η εταιρεία εξασφαλίζει νέα κεφάλαια ύψους 27 εκατ. δολαρίων, με επικεφαλής επενδυτή τη βοστωνέζικη Balderton Capital. Μετακομίζει με τη γυναίκα του και τη μικρή του κόρη στη Βοστώνη.