Πυργί Κεφαλονιάς, Παραμονή Πρωτοχρονιάς του 1943. Ενας νέος άνδρας, ο Λουκάς Φωκάς, πεθαίνει, χάνοντας την άνιση μάχη με τη βαριά ασθένεια και αφήνει πίσω του τη σύζυγό του Ανδρομάχη και τα τέσσερα παιδιά τους, δύο αγόρια, δύο κορίτσια. Ο Γεράσιμος είναι μόλις 8 ετών, τρίτος στη σειρά. Θυμάται τους συγγενείς και φίλους να καταφτάνουν το βράδυ στο σπίτι της οικογένειας για να συμπαρασταθούν στη χήρα, τους θυμάται μαζεμένους γύρω από το μαγκάλι, σκυθρωπούς, βυθισμένους στις σκέψεις τους. Θυμάται και μια κουβέντα που άκουσε εκείνη τη νύχτα. «Και τι θα απογίνουν τώρα αυτά τα “μαγκούφια;”» – δηλαδή τα ορφανά… Φοβήθηκε και πείσμωσε εκείνο το βράδυ ο πιτσιρικάς. Και αποφάσισε να γίνει ο ίδιος αρχηγός της οικογένειας, να κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να στηρίξει τη μητέρα και τ’ αδέλφια του. Και το κατάφερε!
Είναι ένα ηλιόλουστο χειμωνιάτικο μεσημέρι και η 360 μοιρών θέα από το roof garden του Electra Metropolis είναι μαγευτική: Λυκαβηττός, Ακρόπολη, Λόφος Νυμφών και στο βάθος η θάλασσα του Σαρωνικού λαμποκοπάει στο φως. «Είδατε τον τρούλο της Μητρόπολης Αθηνών; Δεν τον είχα ξαναδεί από πάνω!», ακούγεται να λέει ενθουσιασμένη στις φίλες της μια κυρία από το διπλανό τραπέζι, καθώς ο Γεράσιμος Φωκάς κι εγώ μοιραζόμαστε μια δροσερή σαλάτα με σπανάκι και φράουλες και ψητό χαλούμι και διαλέγουμε πιάτα από το πολύ ενδιαφέρον μενού του εστιατορίου.
Ο πρόεδρος του ομίλου Electra Hotels and Resorts δεν είναι από τους ανθρώπους που μιλούν πολύ. Σπάνιες είναι οι συνεντεύξεις του, μετρημένες οι δημόσιες εμφανίσεις του, μετά την αποχώρησή του από την προεδρία του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος. «Μιλάει» όμως η δουλειά του, ως ενός από τους πρωτεργάτες του ελληνικού τουρισμού («Εγώ και ο φίλος μου ο Αριστοτέλης Διβάνης είμαστε από τους πιο παλιούς στον κλάδο», λέει γελώντας), καθώς και η διαδρομή που χάραξε με τους συνοδοιπόρους του, Θανάση Ρέτσο και Θωμά Σβυριάδη, πενήντα και πλέον χρόνια πριν. «Μιλούν» τα έργα του – τα έργα τους.
Με πιο πρόσφατο, το νέο μέλος της οικογένειας των Electra Hotels & Resorts, το Electra Metropolis, ένα ξενοδοχείο πέντε αστέρων στην καρδιά του κέντρου της Αθήνας, στην οδό Μητροπόλεως. Πρόκειται για το κτίριο, στο οποίο επί δεκαετίες στεγαζόταν το υπουργείο Παιδείας. Χρειάστηκαν οκτώ διαγωνισμοί από την πλευρά της (ιδιοκτήτριας) Εκκλησίας της Ελλάδος για να βρεθεί ο αξιόπιστος ανάδοχος: η Ηλέκτρα Μητρόπολης ΑΞΤΕ, εταιρεία του ομίλου Electra Hotels & Resorts, που έμελλε να το μεταμορφώσει σε ένα εντυπωσιακό ξενοδοχείο και να το παραδώσει στους Ελληνες και ξένους επισκέπτες της πρωτεύουσας και στους περίπου 140 εργαζομένους του. Γιατί κάποιοι επιμένουν, σε πείσμα των καιρών, να επενδύουν στην προοπτική της Αθήνας και του τουρισμού…
Κοινωνική ευθύνη
«Από το ξεκίνημά μας, ένα πάθος έχουμε: να ικανοποιούμε τις προσδοκίες των πελατών μας, να αναβαθμίζουμε συνεχώς τις υπηρεσίες μας, να είμαστε βέβαια σύννομοι, να πληρώνουμε στην ώρα τους υπαλλήλους και τους προμηθευτές μας, να ξεχωρίζουμε το ταμείο της εταιρείας από τη δική μας τσέπη. Ετσι πορευόμαστε. Και με έντονη την αίσθηση της κοινωνικής μας ευθύνης. Θα μιλήσω για τον εαυτό μου: η κοινωνία μου έδωσε πράγματα, ανέκαθεν ήθελα να της επιστρέψω κι εγώ ό,τι μπορούσα. Αλλοι παίρνουν και δεν δίνουν τίποτα κι άλλοι δίνουν αλλά δεν παίρνουν. Σε μια δύσκολη συγκυρία εμείς αποφασίσαμε να κάνουμε αυτή την επένδυση. Με σοβαρότητα και υπευθυνότητα. Δεν ήταν απλή υπόθεση. Η επιτυχία θα ήταν δική μας, αλλά η αποτυχία δική μου. Δεν το φοβήθηκα. Συνεχίσαμε. Μόνο το κόστος για τη στατική ενίσχυση του κτιρίου πλησίασε τα 3 εκατ. ευρώ. Αλλά το Electra Metropolis είναι σαν να έχει χτιστεί σήμερα», τονίζει ο κ. Φωκάς. «Και δεν είναι μόνο αυτό. Δώσαμε δουλειά σε εκατοντάδες ανθρώπους και επιχειρήσεις. Η οδός Μητροπόλεως αναβαθμίζεται. Το ταλαιπωρημένο κέντρο της πόλης παίρνει ξανά ζωή. Πιστέψαμε στη δυναμική της Αθήνας, πιστέψαμε ότι μπορεί να γίνει σημείο αναφοράς στο ευρωπαϊκό city break. Εχει τόσα πλεονεκτήματα: τα μουσεία, οι αρχαιολογικοί χώροι, το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το αεροδρόμιο, η Αθηναϊκή Ριβιέρα… Ποια άλλη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα σου δίνει τη δυνατότητα μέσα σε είκοσι λεπτά να βρεθείς από το κέντρο της σε μια υπέροχη θάλασσα και μέσα σε περίπου μία ώρα σε χιονοδρομικό κέντρο για σκι; Εχει προοπτικές η Αθήνα. Αρκεί να το πιστέψουμε όλοι…».
Η «Αγγέλικα», το Ξενοδοχείο των Ρόδων και ο Φρ. Γερμανός
Το φαγητό μας φτάνει στο τραπέζι. Η κουβέντα μας γυρίζει και πάλι στα παλιά, για να πιάσουμε το νήμα της ιστορίας από την αρχή… Ο Γεράσιμος και τα αδέλφια του μεγαλώνουν στην Κεφαλονιά. Η μητέρα τους, δυναμική και αφοσιωμένη, αγωνίζεται να καλύψει το κενό του συζύγου της και να μη λείψει τίποτα στα παιδιά της. «Πράγματι, πορευόμασταν όπως μπορούσαμε εκείνα τα δύσκολα χρόνια», λέει ο κ. Φωκάς. «Είχαμε αμπέλια, ελαιόδεντρα. Λάδι και κρασί υπήρχαν πάντα στο υπόγειο του σπιτιού μας. Είχαμε λίγα αιγοπρόβατα, έναν νερόμυλο μισιακό, προίκα της μητέρας μου, που μας έκανε ζυμωτό ψωμί». Θαυμάζοντας έναν θείο του που ήταν αξιωματικός –«και ερχόταν στην εκκλησία τις Κυριακές με τη στολή και το ξίφος του»– ο Γεράσιμος σκεφτόταν να γίνει κι εκείνος στρατιωτικός. Ομως, επιθυμία του πατέρα του ήταν να σπουδάσει. Τελειώνοντας, λοιπόν, το Γυμνάσιο, ήρθε στην Αθήνα και έδωσε εξετάσεις στην Ανωτάτη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών (ΑΣΟΕΕ). Πέρασε. Και πολύ σύντομα θα άρχιζε για τον νεαρό Κεφαλονίτη η όμορφη «περιπέτεια» του τουρισμού…
«Το καλοκαίρι, μετά το πρώτο έτος στη σχολή, μου πρότειναν να εργαστώ στη Ρόδο, σε ένα από τα ωραιότερα ξενοδοχεία όχι μόνο της Ρόδου αλλά και της Μεσογείου, το Ξενοδοχείο των Ρόδων. Τότε είχα μάθει λίγα λογιστικά και αγγλικά, και δέχθηκα. Εφτασα στο νησί με το πλοίο “Αγγέλικα”. Σαν τώρα το θυμάμαι… Eμενα σ’ ένα μικρό δωμάτιο πάνω από την κουζίνα του ξενοδοχείου κι ήμουν γενικός βοηθός – το παιδί για όλες τις δουλειές δηλαδή! (Γελάει) Ηταν 1954. Κι από τότε μέχρι σήμερα δεν έχω σταματήσει να δουλεύω. Αλλά είμαι περήφανος για όλα όσα έχω κάνει. Ολα με καθόρισαν…».
Υπάλληλος μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’60 και έχοντας περάσει από όλα τα πόστα –από γκρουμ και ρεσεψιονίστ μέχρι διευθυντής– ο Γεράσιμος Φωκάς έμαθε το τουριστικό προϊόν από το Α ώς το Ω. Ταξιδεύει με κάθε ευκαιρία στις μεγαλουπόλεις του εξωτερικού, μαγεύεται από τη λάμψη τους και εμπνέεται από τον επαγγελματισμό των Eυρωπαίων ξενοδόχων. Και το 1962, μαζί με τον φίλο του Θωμά Σβυριάδη κάνουν το επόμενο βήμα. «Ο Αντώνης Μουσαμάς, που μέχρι τότε ασχολιόταν με λατομικές και μεταλλευτικές επιχειρήσεις, μόλις είχε χτίσει το ξενοδοχείο Lycabettus στην οδό Βαλαωρίτου, με 40 δωμάτια, πρωτοποριακά για την εποχή τους, με δικό τους μπάνιο και κλιματισμό. Αποφασίσαμε να το νοικιάσουμε και να το δουλέψουμε εμείς». Μαζί με το ξενοδοχείο λειτουργούν και εστιατόριο, που γίνεται αμέσως στέκι των επωνύμων της εποχής, έπειτα από μια εξαιρετική κριτική που έγραψε στη στήλη του ο Φρέντυ Γερμανός.
Οι πολιτικοί αντιμετωπίζουν το κάθε αξίωμα σαν βιλαέτι
Πώς ήταν εκείνη την εποχή η Αθήνα; «Μεγάλα ξενοδοχεία υπήρχαν ελάχιστα: ανάμεσά τους η “Μεγάλη Βρεταννία”, το “Ακροπόλ Παλάς”, το “Ατενέ Παλάς”. Οι τουρίστες ήταν λίγοι και κυρίως Αμερικανοί. Δούλευε πολύ και η κρουαζιέρα. Ο Πειραιάς ήταν “home port”, από εδώ ξεκινούσαν οι κρουαζιέρες: υπήρχε αυτό που δεν έχουμε σήμερα, που κατεβαίνουν οι επιβάτες των κρουαζιερόπλοιων για δυο-τρεις ώρες μόνο, αγοράζουν κανένα τσολιαδάκι και φεύγουν. Τότε η Αθήνα ήταν αυτό που οι ξένοι αποκαλούσαν “darling destination”, πολύ αγαπητός προορισμός. Ετσι θέλω να ξαναγίνει… Εκείνη την εποχή με τον Θωμά δουλεύαμε από το πρωί μέχρι το βράδυ. Αλλά ακούραστα και αγόγγυστα. Την αγαπούσαμε τη δουλειά μας. Ισως γι’ αυτό μας αγάπησε κι αυτή. Η αγάπη είναι σαν το πινγκ πονγκ. Δίνεις και παίρνεις». Αγάπη… Οχι μόνο για τη δουλειά αλλά και για τη γυναίκα της ζωής του: την Αιγυπτιώτισσα Ελένη, υπάλληλο τότε στην αεροπορική εταιρεία SAS, όμορφη, έξυπνη και δυναμική. Γνωρίζονται στο «Ακροπόλ Παλάς», ερωτεύονται και παντρεύονται. Και σήμερα μετρούν 55 ευτυχισμένα χρόνια μαζί.
Πίσω, ξανά… Η δουλειά πάει περίφημα. Οχι όμως και η συνεργασία με τον Μουσαμά. Την επόμενη χρονιά, οι δύο συνεταίροι αφήνουν το Lycabettus. Και το 1965 ανοίγουν το πρώτο ξενοδοχείο Electra – το Electra Athens, στην οδό Ερμού. Στη δημιουργική παρέα έχει μπει και τρίτος: ο Θανάσης Ρέτσος. Το 1969 αναλαμβάνουν τη διοίκηση του Creta Beach Hotel & Bungalows στο Ηράκλειο της Κρήτης. Το 1971 το Electra Palace Thessaloniki γεννιέται στη συμπρωτεύουσα. Το 1973, το δεύτερο Electra Palace ανοίγει τις πόρτες του στην Αθήνα. Το 1975, ένα θέρετρο προστίθεται στον όμιλο: το Electra Palace Rhodes. Οι τρεις συνεργάτες παραμένουν ενωμένοι, σαν γροθιά! Πώς το κατάφεραν; «Υπόβαθρο ήταν η φιλία μας», εξηγεί ο κ. Φωκάς. «Βέβαια, ταιριάζαμε στην αισθητική και στην κουλτούρα μας.
Επιπλέον, ήταν διακριτοί οι ρόλοι μας και είχαμε την εξυπνάδα να βλέπουμε ότι το “η ισχύς εν τη ενώσει” όντως ισχύει. Καμαρώνω που είμαστε ακόμα μαζί. Εχω δει οικογένειες να μαλώνουν και να διαλύονται για ένα χωράφι. Ντροπής πράγματα…».
Παράλληλα, τον συνεπαίρνει η ενασχόληση με τα κοινά, εκλέγεται πρόεδρος στην Πανελλήνια Ομοσπονδία Ξενοδόχων, στην Ενωση Ξενοδόχων Αθηνών, στο Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, μέλος στη διοίκηση πολλών επαγγελματικών οργανώσεων. Τι του έχει μείνει από την πολύχρονη «τριβή» του με τους πολιτικούς; «Η έλλειψη συνέπειας και συνέχειας, η αντιμετώπιση του κάθε αξιώματος ως βιλαέτι… Τώρα που συμμαζεύω το αρχείο μου», λέει ο κ. Φωκάς, «με στενοχωρεί που εξακολουθούν να είναι μέχρι σήμερα επίκαιρες όλες αυτές οι επιστολές που στέλναμε στους εκάστοτε ιθύνοντες, επισημαίνοντας προβλήματα, λαθεμένες στρατηγικές και αποφάσεις. Επειτα από τόσες “κοσμογονίες”, δεν άλλαξε αυτός ο τόπος». «Απολαμβάνω όμως» συνεχίζει, «μια άλλη πλευρά της κοινωνικής ζωής, τώρα που δεν είμαι ενεργός στα συνδικαλιστικά και συνεχίζω να εκπλήσσομαι θετικά από νέους ανθρώπους που γνωρίζω μέσα από τους πολιτιστικούς συλλόγους που συμμετέχω».
Το μυστικό της επιτυχίας
Ποιο θεωρεί μυστικό της επιτυχίας του; «Ημουν και τυχερός. Και πάντα πορεύτηκα με αγάπη στη δουλειά μου και σεβασμό στους συνεργάτες μου. Αυτό συνιστώ και στους νέους. Δραστηριοποιούμαστε στον τουρισμό, σημαίνει ότι θέλουμε η χώρα μας να πηγαίνει μπροστά, να αναδεικνύουμε τον πολιτισμό μας. Ο τουρισμός γκρεμίζει τείχη, αποδέχεσαι τον άλλο, τον ξένο, με τις ιδιαιτερότητές του και τον υπηρετείς με τον καλύτερο δυνατό τρόπο».
Τον ρωτώ για την επιχειρηματική κοινότητα: «Εχω δει πολλά όλες αυτές τις δεκαετίες: κάποιους να ανοίγουν επιχειρήσεις που πηγαίνουν καλά, να επεκτείνονται γρήγορα και να κλείνουν, άλλους να φορτώνονται με δάνεια ή να χρωστούν σε όλη την αγορά. Εμείς επιλέξαμε να είμαστε μετρημένοι σε καθετί. Ούτε βίλες χτίσαμε, ούτε κότερα αποκτήσαμε. Αλλά δεν χρωστάμε σε κανέναν».
Η υστεροφημία του τον απασχολεί; «Οχι, ειλικρινά σας το λέω. Δεν αγωνιώ για την υστεροφημία μου, άλλωστε δεν θεωρώ ότι υπήρξα καλύτερος από άλλους. Και δεν φοβάμαι τον θάνατο, φτάνει να έρθει “ανώδυνα, ανεπαίσχυντα και ειρηνικά” όπως λένε και στην Εκκλησία.
Προσπάθησα να κάνω πράξη το όραμά μου για τον τουρισμό, με αξεπέραστη και αδιαπραγμάτευτη αρχή μου την “πελατοκεντρικότητα”. Αυτό προσπαθώ να μεταφέρω σε όλους τους εργαζομένους μας. Λείπει κάτι από τον μπουφέ μας για να είναι πλούσιος; Να το εξασφαλίσουμε, χωρίς να σκεφτούμε το κόστος. Τα χρήματα που μας δίνει ο πελάτης πρέπει να τα σεβόμαστε. Τα μοιράζουμε στις υποχρεώσεις μας κι αν στο τέλος της μοιρασιάς μείνει κάτι και για μας τότε έχουμε επιτύχει. Αυτό είναι το επιχειρείν! Αλλά ξέρετε ποιο θεωρώ το μεγαλύτερο επίτευγμά μου; Οτι με την αμέριστη συμπαράσταση της αγαπημένης συντρόφου της ζωής μου Ελένης, κάναμε τη μητέρα μου ευτυχισμένη. Εζησε μαζί μας καλά με όλη την οικογένειά μας. Και αυτό μετράει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο…».
Η συνάντηση
Φάγαμε στο εστιατόριο του Electra Metropolis. Μοιραστήκαμε μια σαλάτα με σπανάκι, φράουλες και ψητό χαλούμι. Για πρώτο, ο οικοδεσπότης επέλεξε μοσχαρίσιο φιλέτο και εγώ σούπα πιπερόριζας με τρούφα. Ηπιαμε Μαλαγουζιά του Κτήματος Αλφα.
Oι σταθμοί του
1935
Γεννιέται στην Κεφαλονιά.
1954
Σπουδές στην ΑΣΟΕΕ.
1963
Με τον Θωμά Σβυριάδη νοικιάζουν και λειτουργούν το ξενοδοχείο Lycabettus.
1964
Tο πρώτο ξενοδοχείο Electra ανοίγει στην Αθήνα, στην οδό Ερμού, συνεταίρος τους είναι πλέον και ο Θανάσης Ρέτσος.
1969
Αναλαμβάνουν τη διοίκηση του Creta Beach Hotel & Bungalows στο Ηράκλειο.
1971
Ανοίγει το Electra Palace Thessaloniki.
1973
Το δεύτερο Electra Palace δημιουργείται στην Αθήνα, στην Πλάκα.
1975
Στον όμιλο προστίθεται το Electra Palace Rhodes.
2015
Η οικογένεια των Electra γιορτάζει τα 50 χρόνια της.
2016
Το Electra Metropolis ανοίγει στην Αθήνα.