Προτού εξελιχθεί σε έναν από τους πλέον γνωστούς θεατρικούς συγγραφείς της Αυστραλίας και συνεργαστεί με το Χόλιγουντ, ο Τίμοθι Ντέιλι δίδασκε μουσική σε νεαρούς Αβορίγινες. Τρεις δεκαετίες αργότερα, έχει κάτι από τους πράους τρόπους του δασκάλου, ενώ όταν μιλάει για τη δουλειά του καταφεύγει συχνά σε παρομοιώσεις από το μουσικό σύμπαν. Εντούτοις, κύρια πηγή έμπνευσης για τα έργα του αποτελεί ο κόσμος της λογοτεχνίας: Από το πολυπαιγμένο «Κafka Dances» έως το «Derrida in Love», γραμμένο ειδικά για τη βραβευμένη με Οσκαρ Τζάκι Ουίβερ, δεν διστάζει να μετατρέπει προσωπικότητες των γραμμάτων σε ανθρώπους με σάρκα και οστά, με αδυναμίες και έντονες συναισθηματικές διακυμάνσεις. Ο «Ανθρωπος στη σοφίτα», το πρώτο έργο του που κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν, παρουσιάζεται στη σκηνή του θεάτρου «Αγγέλων Βήμα» και βασίζεται σε πραγματική ιστορία.
«Με ενδιαφέρει ιδιαίτερα ο έρωτας», μου λέει όταν τον συναντώ στην Αθήνα, «επειδή αγγίζει όλους τους ανθρώπους περισσότερο από τις αφηρημένες έννοιες της δικαιοσύνης ή της εκδίκησης. Στο θέατρο, ο έρωτας ισοδυναμεί με την επιθυμία να ανακαλύψεις τον εαυτό σου μέσα σε έναν άλλο χαρακτήρα, κάποιον που σε γνωρίζει καλύτερα από τον ίδιο σου τον εαυτό».
Το πρώτο βήμα
Η σχέση του Ντέιλι με το θέατρο ήταν και αυτή αποτέλεσμα ενός μεγάλου έρωτα, που τον ώθησε να αλλάξει ριζικά τη ζωή του: «Οταν ήμουν ακόμη δάσκαλος μουσικής έτυχε να παρακολουθήσω μια εξαιρετική παράσταση, που με ταξίδεψε στην παιδική μου ηλικία και με έκανε να ονειρευτώ. Μια εβδομάδα αργότερα είδα μια μέτρια παράσταση και σκέφτηκα πως, αφού ανεβάζουν κακής ποιότητας έργα, ίσως θα μπορούσαν να ανεβάσουν και ένα δικό μου! Κόντευα τα 30 και θεωρούσα πως ο κόσμος δεν χρειάζεται άλλο ένα συγγραφέα. Ξαφνικά κυριεύτηκα από την επιθυμία να διοχετεύσω τον λυρισμό της μουσικής στην αφήγηση», θυμάται.
Η επιτυχία ήρθε απρόσμενα. «Μια μέρα ήρθε σε επαφή μαζί μου ένας θίασος και μου ζήτησε την άδεια να ανεβάσει έργο μου στο Παρίσι. Αυτή η πρώτη παράσταση ταξίδεψε σε 20 γαλλικές πόλεις». Ο «Ανθρωπος στη σοφίτα» παρουσιάστηκε σε έξι θέατρα της Γαλλίας λίγο πριν κάνει το ντεμπούτο του στην Ιταλία, ενώ ένα άλλο έργο του Ντέιλι κέρδισε έξι βραβεία στη Νότιο Αφρική. Η πρώτη αθηναϊκή παραγωγή του έργου οφείλεται στη συνάντηση του συγγραφέα με τη Γλύκα Στόιου σε ένα συνέδριο θεάτρου… στην Αλάσκα. Η Ελληνίδα μεταφράστρια και σκηνοθέτις ανέλαβε να προωθήσει την έκδοση του έργου στα ελληνικά και να το ανεβάσει στη σκηνή.
Κεντρικοί ήρωες είναι ένα ζευγάρι Γερμανών, οι οποίοι στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου κρύβουν έναν Εβραίο στη σοφίτα τους. Οταν ανακαλύπτουν ότι ο «φιλοξενούμενός» τους υπήρξε ωρολογοποιός στο Βερολίνο, εκμεταλλεύονται τις δεξιότητές του για να κερδίσουν χρήματα. Ωσπου ο πόλεμος τελειώνει και συνειδητοποιούν πως δεν μπορούν να αποχωριστούν αυτή την αποδοτική πηγή πλούτου.
«Ετυχε να διαβάσω μια αναφορά στη δίκη ενός ζευγαριού που κρατούσε έναν Εβραίο κλεισμένο στη σοφίτα του χωρίς να του αποκαλύπτει πως ο πόλεμος είχε τελειώσει. Περίμενα δέκα χρόνια, γιατί δεν ήμουν σίγουρος πώς να προσεγγίσω το θέμα. Τελικά μου πήρε μόλις τρεις μήνες να γράψω το έργο. Προσπάθησα να μην είμαι υπερβολικά ηθικολόγος. Ο μεγαλύτερός μου ήρωας, ο Σαίξπηρ, συγχωρεί σχεδόν όλους του τους χαρακτήρες. Δεν μου αρέσει να κάνω κήρυγμα στους θεατές, να τους λέω πώς να συμπεριφερθούν. Εξάλλου, πιστεύω ότι η δειλία είναι η πανανθρώπινη αντίδραση στον κίνδυνο. Η δειλία είναι αυθόρμητη, το θάρρος όχι», υπογραμμίζει ο συγγραφέας. Σήμερα τα έργα του Ντέιλι έχουν ενσωματωθεί στο ρεπερτόριο των μεγάλων θιάσων της χώρας, αποσπώντας σημαντικές διακρίσεις.
«Είναι μια υπέροχη ζωή, απλώς να ονειρεύεσαι ιστορίες. Παιδί λάτρευα να μένω ξαπλωμένος στο κρεβάτι και να διαβάζω και αναρωτιόμουν ποιο επάγγελμα θα μου επέτρεπε να κάνω ακριβώς αυτό… και είχα την τύχη να το ανακαλύψω. Ο Σαίξπηρ είχε δίκιο, το θέατρο πρέπει να είναι σαν όνειρο, γι’ αυτό επιδιώκω να αιχμαλωτίζω την προσοχή των θεατών, να τους κρατώ καθηλωμένους ώς το τέλος της παράστασης. Το ίδιο κάνουν και οι αγαπημένοι μου συνθέτες: Οταν αρχίζει μία συμφωνία του Μπετόβεν, είναι αδύνατον να στρέψεις την προσοχή σου αλλού».
Ο «Ανθρωπος στη σοφίτα» συνεχίζεται κάθε Δευτέρα και Τετάρτη στο «Αγγέλων Βήμα».