Μου είχε προτείνει «ένα ήσυχο γεύμα», στην πρεσβευτική κατοικία, στο Ψυχικό. Με υποδέχθηκε εμφανώς ευδιάθετη, μαζί με τη σκυλίτσα της, την Μπούζι. «Τι σημαίνει “Μπούζι”;» ρώτησα. «Τίποτα συγκεκριμένο. Αυτό το όνομα επέλεξε ο γιος μου. Δική του είναι. Χρόνια ζητούσε να πάρουμε σκύλο κι εγώ αρνιόμουν, γιατί ήξερα τη δέσμευση που αυτό συνεπάγεται. Στα 13 του, όμως, στο Μπαρ Μιτσβά του, δηλαδή στην τελετή ενηλικίωσής του, είπα το “ναι”. Αλλά υπογράψαμε συμβόλαιο! Οτι εκείνος θα τη φροντίζει. Ομως τα χρόνια πέρασαν, ο Αβνερ είναι 26 ετών σήμερα, είναι στον στρατό, και η Μπούζι, γριούλα πια, ζει μαζί μου…».
Βρίσκεται στην Αθήνα τριάμισι χρόνια. Ποια κομμάτια της αγαπά περισσότερο; «Το ιστορικό κέντρο, όχι μόνο την Πλάκα και το Κολωνάκι, αλλά και γειτονιές όπως το Παγκράτι, τις οποίες εξερευνώ περπατώντας, τη ριβιέρα, τα μουσεία και τις γκαλερί, το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος». Πώς περιγράφει την Ελλάδα σε κάποιον που δεν την έχει ποτέ επισκεφθεί; «Ως μια πανέμορφη χώρα, με ανθρώπους ζεστούς, φιλόξενους. Χαίρομαι που οι δεσμοί ανάμεσα στην Ελλάδα και το Ισραήλ γίνονται ολοένα και πιο ισχυροί. Ας αφήσουμε πίσω μας το παρελθόν και ας δούμε το μέλλον. Ας εστιάσουμε σε όσα μας ενώνουν…».
Αφορμή για τη συνάντησή μας είναι η συμπλήρωση των 70 ετών από την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ. «Ποιο είναι το μεγαλύτερο επίτευγμά σας αυτές τις δεκαετίες;» τη ρωτώ. «Το ότι κατορθώσαμε, από το τίποτα, να χτίσουμε μια χώρα. Τότε είχε 650.000 κατοίκους. Σήμερα είμαστε 8,5 εκατομμύρια – 6,5 εκατομμύρια Εβραίοι και 2 εκατομμύρια μη Εβραίοι. Είναι εντυπωσιακή αύξηση για το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα».
To τραπέζι είχε στρωθεί μπροστά στην τζαμαρία που βλέπει τον καταπράσινο κήπο. Το γεύμα μας ήταν πράγματι ήσυχο αλλά και εξαιρετικά ενδιαφέρον. Γιατί μου δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσω και την κυρία Μπεν-Αμπα, πρέσβειρα του Ισραήλ στην Ελλάδα, και την Ιρίτ – τη μητέρα, τη σύντροφο, την πολίτη του κόσμου. Η κουβέντα και με τις… δύο ήταν απολαυστική. Η οικοδέσποινα ήθελε κατ’ αρχάς να μάθει τις εντυπώσεις μου από το πρόσφατο ταξίδι μου στο Ισραήλ. Της είπα πόσο εντυπωσιάστηκα από την ενέργεια της Ιερουσαλήμ, την ομορφιά της Χάιφα, αλλά περισσότερο από το Τελ Αβίβ – μια μητρόπολη φιλική, εξωστρεφή. «Πράγματι, είναι υπέροχη πόλη το Τελ Αβίβ, γεμάτη χρώματα και μυρωδιές – μια “ωδή” στην ελευθερία και τη διαφορετικότητα», συμφώνησε. «Δεν είναι τυχαίο ότι διαθέτει μια πολύ ισχυρή LGBT (Lesbian Gay Bisexual Transgender) σκηνή. Υπάρχουν τουρίστες που έρχονται από όλη την Ευρώπη ειδικά γι’ αυτήν, με αποκορύφωμα το Gay Pride που διοργανώνεται κάθε καλοκαίρι».
– Αυτή η ανοχή στη διαφορετικότητα δεν έρχεται σε αντίθεση με το θρησκευτικό αίσθημά σας;
– Ανοίγετε μια μεγάλη συζήτηση! Το Ισραήλ δεν έχει σύνταγμα. Επίσης, όπως και στην Ελλάδα, δεν υπάρχει διαχωρισμός κράτους – Εκκλησίας. Οι βασικοί σταθμοί της ζωής κάθε Ισραηλινού –γέννηση, γάμος, διαζύγιο, θάνατος– έχουν θρησκευτική χροιά. Oμως η κοινωνία μας, στο μεγαλύτερο κομμάτι της, έχει έντονο κοσμικό χαρακτήρα. Oι θρησκευόμενοι έχουν τις απόψεις τους, αλλά δεν προσπαθούν να τις επιβάλουν στους υπολοίπους. Καθένας επιλέγει από τη θρησκεία μας τα στοιχεία που του ταιριάζουν. Στη διατροφή μας υπάρχουν, σύμφωνα με την παράδοση, κάποιοι περιορισμοί. Επιτρέπεται, για παράδειγμα, η κατανάλωση ψαριών μόνον αν έχουν κεντρικό κόκαλο και πτερύγια. Γαρίδες, χταπόδια και γενικώς τα θαλασσινά απαγορεύονται, μια και δεν είναι τροφές κόσερ, δηλαδή καθαρές. Επίσης, δεν πρέπει να καταναλώνουμε ταυτόχρονα κρέας και γάλα (και γαλακτοκομικά). Oπως καταλαβαίνετε, υπάρχουν πολλοί Ισραηλινοί που δεν ακολουθούν αυτούς τους κανόνες και τρώνε ό,τι θέλουν. Κανείς δεν τους κατακρίνει. Με την ίδια λογική, κανείς, ούτε οι πιο θρήσκοι, δεν θα κατακρίνουν έναν συνάνθρωπό τους για τις επιλογές στην προσωπική του ζωή.
– Αναφέρατε το Gay Pride, που αποτελεί πόλο έλξης χιλιάδων επισκεπτών. Η ένταση που προκλήθηκε από την απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ για μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τον τουρισμό σας;
– Δεν το θεωρώ πιθανό. Η ένταση, άλλωστε, έχει αρχίσει να αποκλιμακώνεται. Η ηγεσία των Παλαιστινίων προσπαθεί, βέβαια, να ανατρέψει την απόφαση, αλλά μέσω διπλωματικών διεργασιών. Δεν φαίνεται να επιδιώκουν την όξυνση, δεν θέλουν μια νέα Ιντιφάντα. Eχουν από καιρό συνειδητοποιήσει ότι η επιστροφή στη βία δεν είναι η λύση: η διεθνής κοινή γνώμη θα είναι εναντίον τους.
– Το θέμα της τρομοκρατίας δεν σας απασχολεί δηλαδή;
– Κάποτε η τρομοκρατία ήταν αποκλειστικό πρόβλημα του Ισραήλ. Τώρα όλος ο πλανήτης το αντιμετωπίζει. Δεν υπάρχει χώρα που να έχει ανοσία στην τρομοκρατία. Ειδικά η δράση των «μοναχικών λύκων» –μεμονωμένες επιθέσεις με μαχαίρι ή με αυτοκίνητο που πέφτει πάνω στο πλήθος– δεν μπορεί να προβλεφθεί. Oμως στο Ισραήλ οι έλεγχοι είναι εντατικοί και αδιάλειπτοι. Επίσης, οι ίδιοι οι πολίτες είναι προσεκτικοί και σε εγρήγορση. Eχουν γρήγορα ανακλαστικά: αν κάτι ή κάποιος τους φανούν ύποπτα, θα καλέσουν αμέσως την αστυνομία. Αυτό –που δεν είναι σύνηθες σε άλλες χώρες– είναι σημαντικό: ένας πολύ αποτελεσματικός μηχανισμός προστασίας. Επιπλέον, όπως έχει αποδειχθεί στην πράξη, ό,τι και να συμβεί, σε ελάχιστα λεπτά οι αστυνομικοί θα έχουν φτάσει επί τόπου.
Μεγάλη πρόκληση η διατήρηση του επιπέδου της εκπαίδευσης
Η κουβέντα έρχεται στην «άνοιξη» της ισραηλινής οικονομίας, την οποία επιβεβαιώνουν οι αριθμοί: το έλλειμμα συγκρατείται στο 3% του ΑΕΠ, το χρέος ανέρχεται μόλις στο 60% του ΑΕΠ και η ανεργία έχει πέσει στο 4,1%. Το σέκελ έχει ανατιμηθεί κατά 20% τα τελευταία δύο χρόνια και οι εξαγωγές έχουν διαρκή ανοδική πορεία φτάνοντας περίπου τα 100 δισ. δολάρια, με μεγαλύτερους «πελάτες» την Ευρώπη (40 δισ. δολ.), τις ΗΠΑ (25 δισ. δολάρια) και άλλα 20 δισ. στην Ασία και τον υπόλοιπο κόσμο. Με μια μικρή παρένθεση στη διάρκεια της δεύτερης Ιντιφάντα (2000-2001), η ανάπτυξη είναι απρόσκοπτη.
«Δεν ήταν πάντα έτσι», με ενημερώνει η κυρία Μπεν-Aμπα. «Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’60 ήμασταν μια μικρή αγροτική οικονομία. Είχαμε μόνο ελαφρά βιομηχανία (κυρίως υφάσματα, πλαστικά, μέταλλα) και εισάγαμε σχεδόν τα πάντα. Αρχίσαμε, βέβαια, να καλλιεργούμε εσπεριδοειδή και γίναμε ένας από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς διεθνώς –ήταν φημισμένα τα πορτοκάλια της Τζάφα– αλλά, πέραν τούτου, λίγα πράγματα.
Στα τέλη του ’80 πήραμε διαφορετικό προσανατολισμό. Ηταν η αντίδρασή μας σε μια μεγάλη οικονομική κρίση, με υψηλό πληθωρισμό και ανεργία. Συνειδητοποιήσαμε ότι δεν μπορούσαμε να παραμείνουμε μια κλειστή οικονομία με εισαγωγές και ελάχιστες εξαγωγές. Στραφήκαμε στην υψηλή τεχνολογία. “Συνέβαλε” και το εμπάργκο: έπρεπε να παραγάγουμε μόνοι μας τα δικά μας τεχνολογικά προϊόντα. Δεν ήταν εύκολο. Εργοστάσια έκλεισαν, οι άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους. Ηταν το τίμημα που έπρεπε να πληρώσουμε για να προχωρήσουμε σε μια νέα εποχή. Το πλήρωσε και η δική μου οικογένεια: το εργοστάσιο μάλλινων υφασμάτων του παππού μου έβαλε λουκέτο. Οι αλλαγές ήταν κοσμογονικές. Αλλά κάθε βήμα έγινε με πολλή σκέψη, προνοητικότητα για το μέλλον και με σύμπνοια κυβερνήσεων, συνδικάτων και βιομηχάνων. Aυτό το τρίγωνο παραμένει βασικό “συστατικό” της οικονομίας μας».
Oλα είναι ιδανικά, δηλαδή, στο Ισραήλ; Δεν υπάρχουν ψεγάδια; «Φυσικά και υπάρχουν», απαντά η Ισραηλινή πρέσβειρα. «Η διατήρηση του επιπέδου της εκπαίδευσης αποτελεί μεγάλη πρόκληση. Κάποτε το επάγγελμα του εκπαιδευτικού ήταν περιζήτητο. Σήμερα σχεδόν κανείς δεν θέλει να γίνει δάσκαλος. Οχι μόνο γιατί οι μισθοί είναι χαμηλοί αλλά και γιατί είναι πολύ δύσκολη δουλειά. Οι τάξεις μας έχουν κατά μέσον όρο σαράντα μαθητές, συχνά περισσότερους. Επίσης, το χάσμα ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις γίνεται ολοένα και μεγαλύτερο. Υπάρχουν αυτοί που έχουν πετύχει επαγγελματικά και έχουν υψηλά εισοδήματα και εκείνοι που έχουν μείνει πίσω, που δεν είναι μέρος της high-tech επανάστασης που συντελέστηκε στη χώρα. Θα πρέπει να δούμε πώς θα μικρύνει η απόσταση που τους χωρίζει. Ο πρόεδρός μας, κ. Ρούβεν Ρίβλιν, ήταν ο πρώτος που θαρραλέα μίλησε γι’ αυτό, αναφερόμενος στις “τέσσερις φυλές της κοινωνίας του Ισραήλ”: τους υπερ-ορθόδοξους, τους θρησκευόμενους, τον αραβικό πληθυσμό και τους κοσμικούς Εβραίους. Οι ομάδες αυτές σταδιακά σταματούν να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους κι αυτό είναι ένα πρόβλημα στο οποίο οφείλουμε να βρούμε λύση».
Η συνάντηση
Γευματίσαμε στην πρεσβευτική κατοικία. Ξεκινήσαμε με κολοκυθόσουπα βελουτέ. Συνεχίσαμε με κις λορέν και σαλάτα με κινόα. Το κυρίως πιάτο ήταν φιλέτο ψαριού σε ρολό, με πεντανόστιμα μανιτάρια στο εσωτερικό του. Συνοδεύσαμε το φαγητό μας με ένα εξαιρετικό λευκό κρασί από το Ισραήλ, με φρουτώδη αρώματα και υποδειγματική οξύτητα: ένα blend από Riesling, Emerald και Colombard, από το οινοποιείο Barkan. Για επιδόρπιο, η Λίλια είχε φτιάξει αρωματική κρέμα πορτοκαλιού.
Οι σταθμοί της
1976 – 1978
Στρατιωτική θητεία.
1982
Πτυχίο σε σπουδές Ανατολικής Ασίας και Αγγλικής Γλωσσολογίας, Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ.
1983 – 1985
Δόκιμη ακόλουθος στο υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ.
1986 – 1989
Πρόξενος, γενικό προξενείο του Ισραήλ, Χονγκ Κονγκ.
1994 – 1996
Πρέσβειρα – σύμβουλος, πρεσβεία του Ισραήλ, Πεκίνο, Κίνα.
2000 – 2003
Πρέσβειρα του Ισραήλ στη Δημοκρατία των Φιλιππίνων.
2005
Μεταπτυχιακό MBA, σπουδές Στελεχών MBA, Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ.
2007 – 2014
Αναπληρώτρια γενική γραμματέας της Διεύθυνσης Οικονομικών Υποθέσεων.
2014
Πρέσβειρα του Ισραήλ στην Ελλάδα.