To παρατηρώ συχνά σε Ελληνες που έχουν περάσει πολλά χρόνια στην Αμερική. Κάτι αλλάζει επάνω τους. Συχνά είναι το ένρινο της προφοράς, τα λευκότερα δόντια, το χαμόγελο που φοριέται πιο συχνά απ’ ό,τι ίσως έπρεπε, η αγκύλωση στη γλωσσική ευχέρεια. Ο Μιχάλης Μπλέτσας με ξάφνιασε διότι έχει μείνει αναλλοίωτος. Τον κοιτάζεις και δεν υπάρχει τίποτα στο πρόσωπο ή στη συμπεριφορά που να μαρτυρά το κύρος που απέκτησε με την εξαιρετικά επιτυχημένη του καριέρα στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης και τα πολλά χρόνια παραμονής στην άλλη άκρη του Ατλαντικού.
Παραμένει προσηνής, απλός, με χιούμορ, έτοιμος να εκφράσει το συναίσθημά του, έτοιμος να πει έξω από τα δόντια την άποψή του. Η συζήτησή μας ξεκίνησε στους Δελφούς κατά τη διάρκεια του γνωστού συνεδρίου τον Μάρτιο και ολoκληρώθηκε με συνεδρία Skype, μόλις προχθές. Και παρότι δεν προλάβαμε να φάμε, δήλωσε χωρίς περιστροφές ότι από τότε που άνοιξαν στη Βοστώνη δύο – τρία καλά ελληνικά σουβλατζίδικα, η ποιότητα της ζωής του… ανέβηκε απότομα.
Τα πρώτα του λόγια στους Δελφούς ήταν ότι τον ανησυχεί η οπισθοδρόμηση στην εκπαίδευση: «Δεν μιλάμε για στασιμότητα αλλά επιστροφή στο παρελθόν. Αντί να ανοίγουμε τους ορίζοντές μας, κλεινόμαστε στον εαυτό μας. Είναι κρίμα οι άλλοι να προχωρούν και η δική μας πατρίδα να πηγαίνει προς τα πίσω. Τα υπόλοιπα προβλήματα μπορούμε να τα ξεπεράσουμε, αυτό όχι. Το χρέος, όσο κι αν οι οικονομολόγοι το έχουν προτεραιότητα ή οι Ευρωπαίοι έχουν βαρεθεί να ασχολούνται μαζί μας για το θέμα αυτό, εξακολουθεί να είναι ένα πολιτικό ζήτημα. Πιστεύω ότι κάποια στιγμή θα βρεθεί μια διευθέτηση. Οταν υποσκάπτεις και υπονομεύεις το εκπαιδευτικό σύστημα, το αποτέλεσμα είναι να καταστρέφεις το μέλλον μιας χώρας».
Ελλειψη σχεδίου
Για τον κ. Μπλέτσα, οι βασικοί υπαίτιοι είναι οι πολιτικοί: «Δίνουν στον κόσμο αυτό που θέλει χωρίς να βάλουν στη ζυγαριά τα κέρδη και τις απώλειες σε βάθος χρόνου, χωρίς να έχουν στο μυαλό ένα συνολικό σχέδιο. Αν οι Ελληνες θέλουν να πάρουν τα παιδιά τους πάση θυσία ένα πτυχίο, οι πολιτικοί θα τους δώσουν αυτή τη δυνατότητα, δίχως να τους ενδιαφέρει αν υπάρχει κάποιο αντίκρισμα σε αυτόν τον τίτλο σπουδών. Σ’ αυτήν την κατεύθυνση, άλλωστε, εντάχθηκε και η πρωτοβουλία της κυβέρνησης για τη δημιουργία του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. Πήραμε δύο ΤΕΙ, τα ενώσαμε. Γιατί είναι αυτό πανεπιστήμιο; Διότι το βαφτίσαμε έτσι, χωρίς να έχουμε εξετάσει πώς αυτό το εγχείρημα μπορεί να γίνει κατά τρόπο σωστό, να έχει ουσία, να έχει αποτέλεσμα και να προσφέρει στην κοινωνία μέσα από την εκπαίδευση. Εχουμε πανεπιστήμια που δεν χρειάζονται, τεχνολογικά ιδρύματα που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις, δεν πληρούν ούτε τον παλαιό στόχο σύμφωνα με τον οποίο ιδρύθηκαν, ούτε τον καινούργιο. Ποιος είναι αυτός; Η νέα αυτή αποστολή είναι η διά βίου μόρφωση και η παροχή εκπαίδευσης σε επαγγελματίες που χρειάζεται να αλλάξουν πεδίο, με μία θεματολογία που θα ακολουθεί την τεχνολογική πρόοδο, τις εξελίξεις στην επιστήμη και ταυτόχρονα τις ανάγκες στην αγορά».
Ο κ. Μπλέτσας συνεχίζει: «Θα σας δώσω ως παράδειγμα τον εαυτό μου που κάνω μια καριέρα εδώ και περίπου 30 χρόνια. Μάλλον ανήκω στην τελευταία γενιά που θα μπορεί να οικοδομήσει μια καριέρα στο ίδιο αντικείμενο χωρίς να περάσει σε ένα άλλο πεδίο. Ενας λοιπόν από τους πιο βασικούς ρόλους της σύγχρονης εκπαίδευσης είναι να βοηθά τους μαθητές και τους φοιτητές να συνειδητοποιήσουν πως η μάθηση θα συνεχίζεται και μετά τις σπουδές τους. Επίσης, θα πρέπει να συμβάλει στην εξέλιξη των επαγγελματιών που πρέπει να εφοδιαστούν με νέες γνώσεις, έτσι ώστε να σταθούν στην απαιτητική αγορά εργασίας. Στο εξωτερικό αυτό γίνεται μέσα από ταχύρρυθμα και βραχύβια μαθήματα που σου δίνουν τις δεξιότητες για να πας σε μια άλλη καριέρα. Δυστυχώς, στην Ελλάδα, αυτό δεν γίνεται καθόλου…».
Η παθογένεια
Και αυτό δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Ο επιστήμων του ΜΙΤ έχει πλήρη εικόνα της κατάστασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση: «Αυτή τη στιγμή που μιλάμε, τα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια είναι άντρο ανομίας, μέρη όπου γίνεται ανεκτή ή –χειρότερα ακόμα– καλλιεργείται η βία. Υπάρχουν φαινόμενα κακοδιαχείρισης, ασφυκτικού ελέγχου από τη μεριά του υπουργείου Παιδείας, χωρίς δυνατότητα αυτονομίας και αυτενέργειας ώστε να εφαρμοστούν μέτρα που θα έφερναν την εξυγίανση. Βλέπουμε πρυτάνεις που δίνουν πραγματικούς αγώνες για να αποκτήσουν τα ιδρύματά τους μια εξωστρέφεια, να κάνουν μεταπτυχιακά στα αγγλικά και βλέπουμε το υπουργείο να πετσοκόβει μία μία όλες αυτές τις προσπάθειες. Πρόκειται για μια παθογένεια που θα πρέπει να λάβει τέλος. Συνεπώς, δεν είναι θέμα οικονομικό ούτε θέμα της κρίσης που δεν πάει μπροστά η Παιδεία μας, αλλά εντελώς διαφορετικά ζητήματα».
Η κατακλείδα σύμφωνα με τον επιστήμονα: «Ενα κράτος δικαίου πρέπει να στηρίζεται στην παροχή ίσων ευκαιριών στους πολίτες από τη μικρή ηλικία. Εμείς στην Ελλάδα θέλουμε τις ίσες ευκαιρίες να έρχονται προς το τέλος της ζωής. Κυνηγάμε τις συντάξεις. Το βάρος πρέπει να δοθεί στην αρχή, στην εκπαίδευση. Τα παιδιά που δεν προέρχονται από μη προνομιούχο περιβάλλον να μπορούν να διακριθούν πνευματικά, να απολαύσουν τους καρπούς της καλής μόρφωσης, να διεκδικήσουν αργότερα μια καλή θέση στην αγορά εργασίας. Οσο λοιπόν και αν γίνεται φασαρία στην Ελλάδα για το συνταξιοδοτικό, προσωπικά θεωρώ πολύ σημαντικό να μπορεί κάποιος στα παιδικά του χρόνια να εξασφαλίσει τα εφόδια που θα του ανοίξουν τα φτερά. Και σήμερα που η χώρα το έχει περισσότερο ανάγκη από ποτέ, αυτό δεν γίνεται».
Τα ιδιωτικά ΑΕΙ
– Και για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια;
– Είμαι κάθετα ενάντιος στην απαγόρευσή τους, η οποία ισχύει σήμερα. Δεν νομίζω, όμως, ότι μπορούν τώρα να γίνουν οι καταλύτες της μεταμόρφωσης στην Ελλάδα. Η εκπαίδευση είναι μία από τις βασικές προτεραιότητες μιας πολιτείας. Είναι λάθος να στρεφόμαστε στρατηγικά μόνον στα ιδιωτικά πανεπιστήμια ως παράγοντα βελτίωσης σε μια κατάσταση που θέλει συνολική αντιμετώπιση. Ας δούμε καλύτερα το μοντέλο της Κύπρου. Να εξετάσουμε και το θέμα του εκπαιδευτικού τουρισμού που θα μπορούσε να είναι για τη χώρα μια νέα εκπαιδευτική δραστηριότητα με μεγάλες δυνατότητες. Μακάρι να βρεθεί κάποιος να τα οργανώσει αυτά, διότι δεν είμαστε Αμερική. Εκεί όλα τα μεγάλα πανεπιστήμια βασίζονται σε τεράστια κληροδοτήματα, τα οποία εδώ δεν υπάρχουν. Από τον καιρό του Μετσοβίου έχουμε να δούμε τεράστια δωρεά.
Αδιανόητο να μην μπορούν να ψηφίσουν οι Ελληνες της διασποράς
Ζητώ από τον κ. Μπλέτσα ένα σχόλιο για την υπόθεση του Σταμάτη Κριμιζή. «Το χρονικό μιας προαναγγελθείσας παραίτησης! Eπειδή είχε μια καλή συνεργασία με την υπουργό Αννα Διαμαντοπούλου στο παρελθόν, νόμιζε ότι θα ισχύσει το ίδιο και τώρα. Προσωπικά ήμουν εξαρχής αντίθετος με τη δημιουργία του Οργανισμού. Είχα διαβάσει συνεντεύξεις του υπουργού που έλεγε παλαβομάρες ότι θα χρηματοδοτείτο από έσοδα προερχόμενα από τον ελληνικό δορυφόρο. Φαίνεται ότι ο λόγος ύπαρξης του φορέα αυτού είναι να κάνει ο υπουργός ταξίδια με την ακολουθία του στη Γουιάνα για να δει εκτοξεύσεις. Ειδικά σήμερα θα έπρεπε να εκμεταλλευόμαστε υπάρχουσες δομές στο Δημόσιο και να μην κάνουμε άνευ λόγου καινούργιες. Επίσης, δεν ζητήθηκαν η γνώμη ούτε η συνεισφορά από κάποιες μικρές ελληνικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον χώρο με επιτυχία. Οσο για τον κ. Κριμιζή, ο οποίος από πατριωτικό καθήκον θεώρησε ότι μπορεί να ηγηθεί μιας προσπάθειας που είναι στα ενδιαφέροντα του, προσέκρουσε στη σημερινή κυβέρνηση και στις σκοπιμότητές της. Μοιραία, λοιπόν, παραιτήθηκε πολύ σύντομα».
Μπαίνω στον πειρασμό να τον ρωτήσω τι θα έλεγε στον κατά μερικά χρόνια νεότερό του Αλέξη Τσίπρα, αν είχε την ευκαιρία να καθήσουν στο ίδιο τραπέζι. «Δεν ξέρω αν θα ήθελα να κάτσω στο ίδιο τραπέζι», είναι η αυθόρμητη αντίδρασή του. «Θα σας πω μια ιστορία. Οταν πρωτοήρθα στην Αμερική στις αρχές του ’90, έκανα ένα μεγάλο ταξίδι στις χώρες της Λατινικής Αμερικής και κατάλαβα πόσο μπροστά ήμασταν εμείς στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Ο κ. Τσίπρας είναι η ενσάρκωση του χειρότερου πολιτικού μου εφιάλτη. Ενας Ελληνας πολιτικός που κοιτάζει προς τη Λατινική Αμερική. Σκέφτεται ότι μακάρι να ήμασταν Βενεζουέλα ή Αργεντινή. Θα ήθελα να του πω να κοιτάξει για πρότυπα στις πιο προηγμένες χώρες». Και συμπληρώνει:
«Ξεπερασμένο όραμα»
«Ξέρετε, είμαι από τα Χανιά όπου έχουμε το φοβερό προνόμιο με το μεγαλύτερο ποσοστό “όχι” στο δημοψήφισμα. Εχω αδελφικούς φίλους που ψηφίζουν ΣΥριζα. Μιλάω συχνά μαζί τους. Ακούω τι μου λένε. Θλίβομαι για τον κ. Τσίπρα, έναν νέο άνθρωπο που έχει ένα τόσο εφιαλτικό και ξεπερασμένο όραμα για τη χώρα. Δεν πιστεύει στη διάκριση των εξουσιών, στην ελευθερία της οικονομίας, βάζει τη βαρύτητα στον κρατισμό. Αυτό που βρίσκω πιο περίεργο είναι πως ένας άνθρωπος 43 ετών θεωρεί ότι ως πρωθυπουργός και ηγέτης έχει ως κύρια αποστολή του τη δικαίωση των αποτυχημένων ονείρων και προσδοκιών ορισμένων Ελλήνων τρεις γενιές πριν. Ενας ηγέτης πρέπει να πηγαίνει την πατρίδα μπροστά, στην εξέλιξη, να σκέφτεται πώς θα την κάνει να στέκεται στα πόδια της σε έναν κόσμο δύσκολο και απαιτητικό».
Ο Μιχάλης Μπλέτσας μόνιμος κάτοικος Βοστώνης πιστεύει ότι οι Ελληνες του εξωτερικού πρέπει να έχουν δικαίωμα ψήφου: «Μου φαίνεται αδιανόητο πως είμαστε μια χώρα ευρωπαϊκή, με μεγάλη διασπορά, η οποία μεγαλώνει ακόμα περισσότερο με τα χρόνια, αλλά δεν μπορεί να ψηφίσει. Ολοι αυτοί οι άνθρωποι αγαπούν την Ελλάδα και έχουν άποψη για τα πράγματα. Ισως να έχουν μείνει ακόμα κάποιες χώρες της Αφρικής που μπορεί να κάνουμε παρέα στη στέρηση ψήφου που έχουν οι απόδημοι…».
«Ενα κράτος δικαίου πρέπει να στηρίζεται στην παροχή ίσων ευκαιριών στους πολίτες από τη μικρή ηλικία. Εμείς στην Ελλάδα, θέλουμε τις ίσες ευκαιρίες να έρχονται προς το τέλος της ζωής. Κυνηγάμε τις συντάξεις», λέει ο Μιχάλης Μπλέτσας.
Η συνάντηση
Δεν προλάβαμε να γευματίσουμε. Αλλά τον ρώτησα πού προτιμά να τρώει όταν είναι στην Αθήνα. Μου απάντησε ότι θα επισκεπτόταν πολύ άνετα το «Hoocut» για να απολαύσει ωραίο σουβλάκι στην πλατεία της Αγίας Ειρήνης («επιτέλους το καλό πιτόγυρο βγήκε από τις τρύπες και πήγε σε ένα ωραίο μαγαζί»). Δηλώνει επίσης «οπαδός» του Πέσκια, τον οποίον αποκαλεί Χρήστο και όχι Χριστόφορο, διότι τον γνωρίζει από τότε που ο σεφ σπούδαζε στη Bοστώνη και ήταν συμφοιτητής της συζύγου του Μπλέτσα. Για κάτι γρήγορο προτιμά επίσης το «Eat» στο Κολωνάκι, ειδικά το μεσημέρι.
Oι σταθμοί του
1967
Γεννιέται στα Χανιά.
1985
Ξεκινάει τις σπουδές του ως ηλεκτρολόγος μηχανικός στο Αριστοτέλειο.
1990
Πηγαίνει στις ΗΠΑ για να συνεχίσει τις σπουδές του στην πληροφορική στη Βοστώνη.
1996
Γίνεται διευθυντής πληροφορικής του Media Lab, ερευνητικού εργαστηρίου που ανήκει στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης.
2000
Προώθησε στην Πάτμο την ασύρματη ευρυζωνική σύνδεση, ως μέρος ενός εγχειρήματος για τη δικτύωση τόπων χωρίς υποδομή.
2004
O Νίκολας Νεγρεπόντε, επικεφαλής του Media Lab με τον οποίο συνεργαζόταν στενά, ανακοινώνει τον υπολογιστή των 100 δολαρίων.
2006-2009
Επικεφαλής του σχεδιασμού των υποσυστημάτων δικτύωσης του υπολογιστή αυτού.
2007
Απονομή βραβείου INDEX για το έργο του.
2010
Ανεξάρτητο, μη εκτελεστικό μέλος του ΟΤΕ.