Η… αλλόκοτη συμπεριφορά ενός από τα φωτεινότερα άστρα στον ουρανό – που σύμφωνα με τους επιστήμονες παρουσιάζει ασυνήθιστη διακύμανση φωτεινότητας μετατρεπόμενο από λαμπερό σε αχνό δύο φορές πιο γρήγορα απ’ό,τι συνήθως – προσφέρει στην επιστήμη μια άνευ προηγουμένου εικόνα για το πώς «πεθαίνουν» τα αστέρια.
Το Μπετελγκέζ, ένας παλλόμενος ερυθρός υπεργίγαντας που λόγω μεγέθους διακρίνεται και με γυμνό μάτι, είναι ένα άστρο που απέχει περίπου 640 έτη φωτός από τη Γη, στον αστερισμό του Ωρίωνα. Αυτό σημαίνει πως το φως χρειάζεται 641 χρόνια για να φτάσει τη Γη – οπότε αν τύχει να δει κανείς το άστρο τη νύχτα, το βλέπει όπως ήταν σχεδόν 6,5 αιώνες πριν.
Με ηλικία περίπου 10 εκατομμυρίων χρόνων, είναι πολύ νεότερο από τον Ήλιο μας (ηλικίας 5 δισεκατομμυρίων ετών), όμως παρά το… νεαρόν της ηλικίας του, διαθέτει πολύ μεγαλύτερη μάζα και άρα μικρότερη ζωή από τον Ήλιο, με τους επιστήμονες να θεωρούν πως μέσα στις επόμενες χιλιετίες θα εκραγεί ως υπερκαινοφανής αστέρας.
Αυτό που χαρακτηρίζει τον ερυθρό γίγαντα είναι οι διακυμάνσεις φωτεινότητας σε κύκλους 400 ημερών.
Ωστόσο, μεταξύ των τελών του 2019 και των αρχών του 2020, το άστρο υπέστη αυτό που οι αστροφυσικοί ονόμασαν «μεγάλο σκοτείνιασμα» καθώς ένα σύννεφο σκόνης μείωσε τη φωτεινότητα του ερυθρού γίγαντα.
Πλέον, σύμφωνα με τον αστροφυσικό Αντρέα Ντουπρέ από το Κέντρο Αστροφυσικής Σμιθσόνιαν του Χάρβαρντ, είναι κατά 150% πιο λαμπρό από την κανονική του φωτεινότητα και η περίοδος διακύμανσης της λαμπρότητας έχει μειωθεί στις 200 ημέρες – με αποτέλεσμα η συχνότητα του φαινομένου να έχει διπλασιαστεί.
Η αλλαγή αυτή το καθιστά το έβδομο πιο λαμπρό αστέρι στο νυχτερινό ουράνιο θόλο – παρότι μέχρι πρότινος βρισκόταν στη δέκατη θέση.
Η ζωή κι ο θάνατος ενός αστέρα
Το Μπετελγκέζ αναμένεται να εκραγεί κάποια στιγμή τα επόμενα 10.000 έως 100.000 χρόνια.
«Ένα από τα πιο συναρπαστικά πράγματα με το Μπετελγκέζ είναι πως παρακολουθούμε τα τελικά στάδια εξέλιξης των μεγάλων αστέρων να εκτυλίσσονται σε σχεδόν πραγματικό χρόνο για εμάς, κάτι που ποτέ δεν ήμασταν σε θέση να μελετήσουμε σε τόσο βάθος στο παρελθόν» σημειώνει η δρ. Σάρα Γουέμπ, αστροφυσικός στο πανεπιστήμιο Τεχνολογίας Swinburne της Αυστραλίας.
Παρατηρώντας τη συμπεριφορά του, οι επιστήμονες αντλούν πολύτιμες πληροφορίες για τους «ερυθρούς γίγαντες» πριν την έκρηξή τους σε σουπερνόβα. Όταν εκρήγνυνται, είναι τέτοια η ένταση, ώστε η έκρηξη είναι ορατή στη Γη ακόμη και την ημέρα.
Όπως εξηγεί η επιστήμη, στο τέλος της ζωής τους τα αστέρια μετατρέπονται σε ερυθρούς γίναντες κι αρχίζουν να απελευθερώνουν ενέργεια, με αποτέλεσμα να διογκώνονται, να γίνονται ασταθή και να πάλλονται σε περιόδους εκατοντάδων ή ακόμη και χιλιάδων ημερών – το οποίο οι ειδικοί και οι ρομαντικοί στη Γη βλέπουν σαν «τρεμούλιασμα» των άστρων.
Υπάρχουν καταγραφές από την Αρχαία Αίγυπτο φαινομένου που φαίνεται να είναι άστρο που εκρήγνυται σε σουπερνόβα, με τις περιγραφές να κάνουν λόγο για την εμφάνιση «δεύτερου ήλιου», σημειώνει η Γουέμπ.
Η μεγάλη απώλεια της φωτεινότητά του Μπετελγκέζ προκλήθηκε από την απόρριψη τεράστιας μάζας αερίου και σκόνης, ή αυτού που οι επιστήμονες αποκαλούν «μαζική εκτίναξη μάζας από ένα αφύσικα θερμό συναγωγικό νέφος».
Οι τέσσερις εικόνες από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble δείχνουν την εξέλιξη της απώλειας φωτεινότητας που, όπως εικάζουν οι επιστήμονες, οφείλειται σε ένα νέφος αστρικής σκόνης που εμποδίζει τη θέα του απο τη Γη – Πηγή: NASA, ESA
Η μάζα αυτή ήταν πολλαπλάσια εκείνης της σελήνης, εξηγεί η Γουέμπ. «Αν ξαφνικά χάναμε το ένα από τα χέρα μας, αυτό θα άλλαζε τον τρόπο που ο δυνάμεις κινούνται στο σώμα μας. Κάτι ανάλογο συνέβη με το άτυχο το Μπετελγκέζ. Απέρριψε όλη αυτή τη μάζα και τώρα ο πυρήνας του και η σταθερότητά του προσπαθούν να επανέλθουν» σημειώνει η ίδια.
Στη μελέτη όπου συνεργάστηκαν ο Ντουπρέ και άλλοι επιστήμονες του Χάρβαρντ και του Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια, συμπεραίνει πως θα περάσουν πέντε με δέκα χρόνια προτού το Μπετελγκέζ επανέλθει στην κανονικότητα του κύκλου 400 ημερών.
«Μετά την απώλεια φωτεινότητας, οι καμπύλες φωτός και ταχύτητας ακτινών του αστέρα είναι αισθητά διαφορετικές από το παρελθόν» σημειώνουν οι συγγραφείς. «Είναι κάτι πρωτόγνωρο. Δεν το έχουμε δει ξανά πριν», προσθέτει η Γουέμπ.
Ήταν οι αβορίγινες της Αυστραλίας αυτοί που πρώτοι ανακάλυψαν τους κύκλους αυξομείωσης φωτεινότητας του Μπετελγκέζ πριν τους δυτικούς αστρονόμους, οι οποίοι μέχρι το 1596 πίστευαν πως τα άστρα είναι «αμετάβλητα και αναλλοίωτα».
Πηγή: Guardian
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr