Σε εννέα μήνες από σήμερα θα προβληθεί στους κινηματογράφους η νέα ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν («Inception», «Insomnia», Τριλογία Μπάτμαν κ.ά.) με τίτλο «Interstellar» (δείτε το trailer: http://www.youtube.com/watch?v=3WzHXI5HizQ). Ο Νόλαν έχει επιβάλει απόλυτη μυστικότητα ως προς το περιεχόμενο της ταινίας, ξέρουμε όμως το εντυπωσιακό καστ: Μάθιου Μακόναχι, Αν Χάθαγουεϊ, Τζέσικα Τσάστεϊν, Μάικλ Κέιν, Ελεν Μπέρνστιν κ.ά. Επίσης, ξέρουμε ότι η πλοκή αφορά την υποτιθέμενη ανακάλυψη μιας κοντινής στη Γη «σκουληκότρυπας» (wormhole: τρύπα στο χωροχρόνο που σύμφωνα με ορισμένες θεωρίες μπορεί να αποτελέσει «παράκαμψη» φέρνοντας κοντά δύο απείρως μακρινά σημεία του Σύμπαντος).
Αυτή αποτελεί και την αφετηρία για το «διαστρικό» ταξίδι του τίτλου. Ή αλλιώς: τι μπορεί να συμβαίνει στον άνθρωπο όταν περνάει στην «άλλη πλευρά»; Διότι εδώ δεν μιλάμε πια για εξερεύνηση του Διαστήματος αλλά της ίδιας της υφής του χωροχρόνου. Θεωρητικά πάντοτε, μια τέτοια «σκουληκότρυπα» ενδεχομένως να είναι η αστρική πύλη ακόμα και σε παράλληλα σύμπαντα, διαστάσεις, χρονικές ζώνες. Λέγεται ότι ο Νόλαν στη συγκεκριμένη ταινία «ερωτοτροπεί» με αυτές τις θεωρίες της αστροφυσικής.
Οχι πως είναι ο πρώτος, κρίνοντας όμως από τις προηγούμενες ταινίες του (κυρίως το «Inception»), όχι μόνον αισθητικά αλλά και σε ένα φιλοσοφικό, με τη χαλαρή έστω έννοια, επίπεδο, ο Νόλαν είναι μαέστρος: ζητήματα πραγματικότητας και φαντασίας, ονείρου και καθημερινότητας, μνήμης και χρόνου, θίγονται αριστοτεχνικά στις ταινίες του.
Εν αναμονή λοιπόν, ωστόσο, το θέμα εδώ δεν είναι η επιστημονική φαντασία, αλλά η επιστήμη καθεαυτή: διανύοντας τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, γίνεται φανερό ότι, έστω και σε θεωρητικό, προχωρημένο όμως, επίπεδο, η αστρονομία, η αστροφυσική, η κοσμολογία, από τα άστρα και τους γαλαξίες «μαθουσάλες» που έχει αποκαλύψει το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble, τους επαναστατικούς πειραματισμούς στο CERN έως την κβαντοφυσική και τη θεωρία των υπερχορδών, κάνουν ολοένα και περισσότερο την επιστήμη να μοιάζει με επιστημονική φαντασία. Η τέχνη μοιάζει να εκφράζει με το δικό της τρόπο αυτό ακριβώς το πνεύμα, τη συνειδητοποίηση ότι βρισκόμαστε σε ένα μυστηριώδες, αέναα διαστελλόμενο σύμπαν, το οποίο μόλις τώρα αρχίζουμε να υποψιαζόμαστε πώς πραγματικά είναι.
Η επιστημονική αναζήτηση μοιάζει να μην έχει όρια. Ετσι, στο εκπληκτικό «Οι γενιές των κβάντων», ο Helge Kragh, καθηγητής Ιστορίας της επιστήμης στη Δανία, ξετυλίγει το μοναδικό αυτό νήμα των ανακαλύψεων στη φυσική κατά τον εικοστό αιώνα, πώς αυτές συνδέονται με μια τεράστια παράδοση του παρελθόντος και πώς αποτελούν γέφυρα με όσα θα φέρει το μέλλον – το οποίο είναι, κυριολεκτικά, τώρα. Από την άλλη, στο νέο του βιβλίο «Time Reborn» (Αναγεννημένος χρόνος), ο θεωρητικός φυσικός Λι Σμόλιν ρίχνει όλο του το βάρος στην έννοια του χρόνου ξέχωρα από εκείνη του χώρου. Συχνά ο χρόνος λογίζεται σαν μια ανθρώπινη επινόηση ή ψευδαίσθηση στο πλέγμα του χωροχρόνου. Οχι, λέει ο Σμόλιν, ο χρόνος είναι πολύ πραγματικός, είναι εκεί έξω και πρέπει να διερευνηθεί επί της ουσίας.
Φαίνεται πως ο βασικός μύθος του «Interstellar» εδράζεται στην ίδια τη σύγχρονη επιστήμη ως όχημα υπέρβασης των ανθρώπινων ορίων μέσα στο ίδιο το Σύμπαν. Στην «Αρχή του Απείρου» και στο «Βιβλίο των Συμπάντων» ο φυσικός Ντέιβιντ Ντόιτς και ο μαθηματικός Τζον Μπάροου θέτουν όλα αυτά τα ζητήματα σε μια ευρύτερη κλίμακα: φιλοσοφική, ηθική, υπαρξιακή. Η ανθρώπινη κατάσταση σε όλη της μηδαμινότητα και ταυτόχρονα σε όλο της το μεγαλείο.
Διαβάστε
– Helge Kragh, «Οι γενιές των κβάντων. Η ιστορία της φυσικής του 20ού αιώνα», μτφρ. Γ. Κατσιλιέρης, επιστ. επιμ. Μ. Ασημακόπουλος, Π. Δήτσας, Ηλ. Ζουμπουλίδης, Γ. Κατσιλιέρης, εκδ. Κάτοπτρο, 2004.
– John D. Barrow, «The Book of Universes. Exploring the Limits of the Cosmos», W. W. Norton, 2012.
– David Deutsch, «The Beginning of Infinity. Explanations that Transform the World», Penguin Books, 2011.
– Lee Smolin, «Time Reborn. From the Crisis of Physics to the Future of the Universe», Allen Lane-Penguin Books, 2013.